Hà Tĩnh - vùng đất giàu truyền thống văn hóa, cách mạng, tự hào là quê hương của Đại thi hào Nguyễn Du - nhà thơ thiên tài của dân tộc, người đã góp phần làm rạng rỡ nền văn chương, văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế. Với di sản Truyện Kiều mang tầm vóc nhân loại, Nguyễn Du để lại cho quê hương và đất nước một giá trị tinh thần vô giá. Vì lẽ đó, Hà Tĩnh luôn coi việc bảo tồn, lan tỏa các giá trị di sản của Đại thi hào là nhiệm vụ quan trọng trong xây dựng và phát triển văn hóa, góp phần khẳng định vị thế của tỉnh trong giai đoạn mới.
Đại thi hào Nguyễn Du (1765 - 1820), tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, sinh ra trong một gia đình khoa bảng nổi danh ở Tiên Điền. Họ Nguyễn Tiên Điền là một cự tộc lừng lẫy với câu ca: “Bao giờ Ngàn Hống hết cây/ Sông Rum hết nước, họ này hết quan”. Bố của Nguyễn Du là Xuân Quận công Nguyễn Nghiễm từng giữ chức Tể tướng. Mẹ là bà Trần Thị Tần, sinh ra trong dòng họ có truyền thống khoa bảng ở Kinh Bắc. Dòng dõi vinh hoa cùng sự giao thoa văn hóa xứ Nghệ - nơi của những câu hò, điệu ví mộc mạc mà đằm thắm, nghĩa tình với Kinh Bắc - mảnh đất của câu quan họ liền anh, liền chị và sự bác học của văn hóa kinh kỳ Thăng Long đã sinh thành, nuôi dưỡng nên một tâm hồn phong phú, một nhân cách lớn, thiên tài vượt thời đại, trở thành niềm tự hào của dân tộc suốt hàng trăm năm.
Trải bao thăng trầm dâu bể của thời cuộc, chứng kiến bao cảnh đời trái ngang khi làm quan, khi đi sứ, khi ở các miền quê; từ mạch nguồn văn phái Hồng Sơn, nối tiếp dòng văn Tiên Điền, Nguyễn Du đã rung động tận tâm can và để lại cho đời một sự nghiệp văn chương vô cùng quý giá, gồm 3 tập thơ chính bằng chữ Hán: “Thanh Hiên thi tập”, “Bắc hành tạp lục”, “Nam Trung tạp ngâm” với gần 250 bài và nhiều tác phẩm bằng chữ Nôm, trong đó tiêu biểu nhất là “Truyện Kiều”.
TÁC PHẨM MẪU MỰC - TRUYỆN KIỀU LÀ SỰ KẾT HỢP TUYỆT VỜI, XƯA NAY HIẾM, GIỮA NGÔN NGỮ BÁC HỌC VỚI NGÔN NGỮ BÌNH DÂN, GIỮA VẺ ĐẸP CỦA TIẾNG VIỆT VÀ THỂ THƠ LỤC BÁT DÂN TỘC, GIỮA THI CA VÀ TRIẾT HỌC.
Hàng trăm năm đã qua, các tác phẩm của Nguyễn Du, đặc biệt là tuyệt bút Truyện Kiều đã đi vào đời sống của Nhân dân Việt Nam, vượt qua biên giới đến với kiều bào ta ở nước ngoài và bạn bè quốc tế. Tư tưởng nhân đạo của Nguyễn Du đã đưa các tác phẩm và tên tuổi Đại thi hào vượt qua thời gian, vượt mọi giới hạn của ngôn ngữ, bắt gặp sự chia sẻ, đồng điệu của con người trên toàn thế giới, bất kể nền chính trị, thể chế và văn hóa khác nhau. Tác phẩm mẫu mực - Truyện Kiều là sự kết hợp tuyệt vời, xưa nay hiếm, giữa ngôn ngữ bác học với ngôn ngữ bình dân, giữa vẻ đẹp của tiếng Việt và thể thơ lục bát dân tộc, giữa thi ca và triết học. Nhiều câu thơ của Nguyễn Du khái quát thành những triết lý nhân sinh sâu sắc về cuộc đời, về con người, hướng tới chân - thiện - mỹ, tạo cảm hứng quan trọng cho biết bao thế hệ nghệ sĩ, nhà văn, nhà thơ sáng tạo nên nhiều tác phẩm nghệ thuật làm phong phú văn hóa dân tộc, văn hóa Hà Tĩnh. Với sự kết hợp tính bác học và bình dân, nhiều câu Kiều đã đi vào đời sống người dân, được từ trẻ đến già ngâm, vịnh, ru, lẩy Kiều, diễn trò Kiều, tập Kiều...
Năm 1965, giữa lúc đất nước đang chia cắt hai miền Nam - Bắc, cuộc kháng chiến chống Mỹ đang vô cùng ác liệt, Hội đồng Hòa bình Thế giới kết hợp với Việt Nam long trọng tổ chức kỷ niệm nhân 200 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du. Bất kể đạn bom, người dân Việt Nam nói chung, nhất là tại Hà Nội và Hà Tĩnh, các hoạt động kỷ niệm ngày sinh Đại thi hào vẫn tổ chức sôi nổi, rộng khắp với chương trình hội thảo, hội nghị, biểu diễn về Nguyễn Du và Truyện Kiều.
Năm 2015 - tròn 250 năm Ngày sinh Nguyễn Du, UNESCO chủ trương thúc đẩy lễ kỷ niệm các nhân vật văn hóa và ưu tiên đối với các nước đang phát triển, các nước châu Phi, Ả Rập cùng các đảo nhỏ, các nhân vật phụ nữ. Thi hào Nguyễn Du nằm trong số 108 nhân vật được lựa chọn. Từ niềm phấn khởi đó, lễ kỷ niệm 250 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du đã được tổ chức trọng thể tại Hà Tĩnh, trở thành dịp bày tỏ lòng tự hào, tôn vinh những cống hiến to lớn của Nguyễn Du đối với văn hóa Việt Nam và văn hóa nhân loại, làm sáng tỏ hơn tầm cao tư tưởng và các giá trị nghệ thuật của di sản Nguyễn Du.
Cùng với giá trị văn hóa tỏa sáng từ di sản Nguyễn Du, Hà Tĩnh luôn tự hào là vùng quê giàu truyền thống văn hóa, cách mạng. Nhân dân Hà Tĩnh đời nào cũng cần cù, chịu khó, sáng tạo, yêu nước nồng nàn, sống nhân nghĩa, thủy chung, đặc biệt rất hiếu học và có nhiều người học giỏi. Mảnh đất “nắng cháy, mưa tuôn” này, hầu như thời kỳ nào cũng sản sinh ra những bậc anh hùng hào kiệt, danh nhân, chí sỹ lớn của đất nước như: Mai Hắc Đế, Đặng Tất, Đặng Dung, La Sơn phu tử Nguyễn Thiếp, Nguyễn Công Trứ, Phan Đình Phùng, Ngô Đức Kế; các nhà cách mạng xuất sắc như Tổng Bí thư Trần Phú, Tổng Bí thư Hà Huy Tập, Anh hùng Lý Tự Trọng; Danh họa Nguyễn Phan Chánh, học giả Hoàng Xuân Hãn, các nhà thơ Huy Cận, Xuân Diệu…
Trân trọng các giá trị văn hóa truyền thống được trao truyền qua bao thế hệ, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Hà Tĩnh đã gìn giữ, phát huy bằng nhiều giải pháp đồng bộ, sáng tạo và linh hoạt trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện các nhiệm vụ chính trị. Nhờ đó, vượt qua khó khăn, thử thách ở từng thời kỳ khác nhau, tỉnh nhà ngày càng phát triển bền vững với nhiều thành tựu quan trọng.
Công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị không ngừng được tăng cường, củng cố; sức mạnh đồng thuận trong xã hội, trong Nhân dân ngày càng được phát huy. Kinh tế bứt phá mạnh mẽ, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 5 năm 2020-2025 đạt 6,4%; quy mô nền kinh tế tăng gấp 1,5 lần so với đầu nhiệm kỳ, đạt 126.000 tỷ đồng; tổng vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội đạt 233.488 tỷ đồng, tăng 47% so với giai đoạn 2016-2020. Sản xuất công nghiệp tiếp tục là động lực chính; trong đó, KKT Vũng Áng của Hà Tĩnh là một trong 5 KKT ven biển trọng điểm quốc gia. Trên địa bàn tỉnh đã khởi công, hoàn thành một số dự án công nghiệp lớn tạo động lực mới cho tăng trưởng như: các nhà máy sản xuất ô tô, pin xe điện của Vingroup, Nhà máy Bia Hà Nội - Nghệ Tĩnh, Nhà máy Nhiệt điện Vũng Áng 2 đi vào hoạt động; Khu công nghiệp VSIP, Vinhomes Vũng Áng, Gia Lách mở rộng được khởi công; bước đầu hình thành tổ hợp sản xuất quy mô lớn mang tầm khu vực tại KKT Vũng Áng - tổ hợp sản xuất ô tô điện VinFast lớn nhất Đông Nam Á, có công suất 400.000 xe/năm. Nông nghiệp duy trì tăng trưởng khá; xây dựng nông thôn mới tiếp tục được tập trung chỉ đạo, đạt được kết quả quan trọng.
Lĩnh vực văn hóa - xã hội chuyển biến tích cực; đời sống vật chất, tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao. Công tác GD&ĐT đạt kết quả toàn diện, nổi bật; chất lượng giáo dục toàn diện được nâng lên, giáo dục mũi nhọn đạt kết quả cao, nhiều năm liên tục có học sinh đoạt huy chương Olympic quốc tế. Công tác an sinh xã hội được Đảng bộ, chính quyền và toàn xã hội tập trung chăm lo, với nhiều cách làm mới, hiệu quả. Trong nhiệm kỳ 2020-2025, toàn tỉnh đã xây dựng 105 nhà văn hóa cộng đồng kết hợp tránh trú bão lũ và hơn 12.000 nhà kiên cố cho người có công, hộ nghèo, hộ gặp hoàn cảnh khó khăn; xóa 100% nhà tạm, dột nát.
Nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hóa, con người Hà Tĩnh trong giai đoạn mới thường xuyên được quan tâm, chú trọng với các nhóm giải pháp vừa khoa học vừa thực tiễn. Tỉnh đã ban hành, tổ chức thực hiện bài bản Nghị quyết số 18-NQ/TU của BCH Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh ngày 22/12/2023 về “Xây dựng, phát triển văn hóa và con người Hà Tĩnh trong giai đoạn mới”. Nghị quyết đề ra các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp cụ thể, trong đó tiếp tục ưu tiên đầu tư các nguồn lực phát triển văn hóa ngang tầm với phát triển kinh tế. Các cấp, ngành thường xuyên quan tâm bảo tồn và phát huy giá trị các di sản, từ đó đạt được nhiều thành tựu đầy tự hào: UNESCO vinh danh dân ca ví, giặm là di sản phi vật thể đại diện của nhân loại; ca trù là di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp; văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu, Hoàng Hoa sứ trình đồ và Mộc bản Trường học Phúc Giang được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương; Đại thi hào Nguyễn Du, Đại Danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác được UNESCO vinh danh.
“PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA VÀ CON NGƯỜI HÀ TĨNH, CÁC DANH NHÂN, DI SẢN ĐƯỢC UNESCO VINH DANH”. ĐÓ LÀ ĐỘNG LỰC LỚN LAO ĐỂ ĐẢNG BỘ, CHÍNH QUYỀN VÀ NHÂN DÂN TỈNH NHÀ TIẾP TỤC QUYẾT TÂM CAO, NỖ LỰC, KIẾN TẠO NÊN NHIỀU GIÁ TRỊ MỚI, SÁNG TẠO, PHÙ HỢP VỚI XU THẾ THỜI ĐẠI.
Cùng với quan tâm bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa cả vật thể và phi vật thể, trong đó có Di tích quốc gia đặc biệt và các di sản của Đại thi hào Nguyễn Du, tỉnh đang tập trung xây dựng những giá trị văn hóa mới của con người Hà Tĩnh trong thời kỳ hội nhập, phát triển sâu rộng. Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025-2030 tiếp tục khẳng định: “Phát huy giá trị văn hóa và con người Hà Tĩnh, các danh nhân, di sản được UNESCO vinh danh”. Đó là động lực lớn lao để Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân tỉnh nhà tiếp tục quyết tâm cao, nỗ lực, kiến tạo nên nhiều giá trị mới, sáng tạo, phù hợp với xu thế thời đại.
LỄ KỶ NIỆM 260 NĂM NGÀY SINH ĐẠI THI HÀO NGUYỄN DU LÀ DỊP QUAN TRỌNG ĐỂ BÀY TỎ LÒNG TỰ HÀO, TÔN VINH VÀ LÀM SÁNG TỎ HƠN NỮA NHỮNG CỐNG HIẾN TO LỚN CỦA ĐẠI THI HÀO ĐỐI VỚI VĂN HÓA VIỆT NAM VÀ VĂN HÓA NHÂN LOẠI.
Trong bối cảnh đất nước đang chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới với nhiều khát vọng lớn, những giá trị quan trọng của di sản và tầm vóc tư tưởng vượt thời đại của Nguyễn Du có ý nghĩa đóng góp quan trọng làm nên tấm “căn cước” của dân tộc, giúp nâng cao vị thế của nước nhà trong quá trình hội nhập sâu rộng với quốc tế. Với tính chất đó, lễ kỷ niệm 260 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du là dịp quan trọng để bày tỏ lòng tự hào, tôn vinh và làm sáng tỏ hơn nữa những cống hiến to lớn của Đại thi hào đối với văn hóa Việt Nam và văn hóa nhân loại. Đây cũng là dịp rất ý nghĩa để tuyên truyền, vun đắp niềm tự hào về truyền thống văn hóa của dân tộc, của tỉnh Hà Tĩnh tới các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ, nuôi dưỡng tâm hồn, tình cảm, lòng nhân ái của con người, quảng bá bản sắc văn hóa Việt Nam, văn hóa Hà Tĩnh tới bạn bè quốc tế.
NGUYỄN THỊ NGUYỆT - Phó Chủ tịch UBND tỉnh
ẢNH: PV-CTV
THIẾT KẾ: HUY TÙNG