Hà Tĩnh: Phát hiện nhiều cổ vật quý hiếm tại ngôi đền có từ thời Nguyễn

Theo thống kê bước đầu, đền Hà Đông (có từ thời Nguyễn) đang lưu giữ 10 cổ vật độc bản có niên đại kéo dài từ thời Lê đến thời Nguyễn. Nổi bật là lưu hương ghi dòng chữ “Thượng đẳng tối linh”, trang trí hình rồng thể hiện phong cách mỹ thuật đặc trưng thời Lê Trung hưng. Hiện vật có giá trị nghệ thuật cao, thể hiện sự tinh xảo trong chế tác và tư duy thẩm mỹ của nghệ nhân truyền thống.

Một số cổ vật quan trọng cũng được phát hiện, trong đó có chuông cổ ở chùa Đông Quang (phế tích).

Chuông cổ Đông Quang tự chung - hiện vật được đánh giá cao về giá trị nghệ thuật và lịch sử. Chuông cao khoảng 1,5m, đường kính miệng 0,65m, trang trí nhiều họa tiết truyền thống như hổ phù, hoa sen, rồng. Quai chuông được tạo tác độc đáo với hình tượng hai con rồng bốn móng, khom lưng đấu đuôi tạo thành vòng đỡ chuông - một bố cục tạo hình phổ biến trong mỹ thuật thời Nguyễn nhưng hiếm gặp trong hiện vật còn lưu giữ nguyên vẹn. Chuông có 4 núm thỉnh, thân chuông tạo đường gân nổi, mang lại cảm giác mạnh mẽ và sinh động. Niên đại chuông xác định 200 năm, triều vua Minh Mệnh, được xem là cổ vật độc bản của địa phương. Đây là tư liệu quý giúp làm rõ mối liên hệ giữa đền Hà Đông và hệ thống chùa cổ trong vùng, đồng thời gợi mở nhiều hướng nghiên cứu về lịch sử tôn giáo tại Hương Phố.

Đáng chú ý nữa là hệ thống sắc phong triều Nguyễn, trải dài qua nhiều niên hiệu khác nhau như: Thiệu Trị, Đồng Khánh, Duy Tân, Khải Định.

Các sắc phong ghi nhận việc triều đình phong thần cho các vị thần được thờ phụng tại đền Hà Đông, tiêu biểu như: Đông Hải Kim Long, Hiệu Linh Đôn Tĩnh Đối Tuấn Trác Vĩ Cao Sơn Cao Các Thượng Đẳng Thần, Bản Thuộc Tá Triều Linh Ứng Chi Thần, Khai Sơn Linh Ứng Chi Thần, Đại Sỹ Hiển Ứng Chi Thần… Đây là tư liệu có giá trị đặc biệt trong nghiên cứu tín ngưỡng thờ Thành hoàng cũng như lịch sử hình thành cộng đồng cư dân vùng Hương Phố.

Bên cạnh đó, trong không gian thờ tự, nhóm khảo sát còn ghi nhận đôi câu đối chữ Hán ca ngợi vẻ đẹp của cảnh quan và sự uy nghi của ngôi đền. Nội dung câu đối thể hiện rõ tư tưởng tôn kính thần linh, đồng thời phản ánh tay nghề thư pháp và mỹ học không gian thờ tự của người xưa.

Các chuyên gia nhận định, việc phát hiện và xác định hệ thống cổ vật tại đền Hà Đông có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo tồn di sản văn hóa ở Hương Phố. Những hiện vật này không chỉ phản ánh lịch sử lâu đời của cộng đồng cư dân mà còn là minh chứng cho quá trình giao thoa văn hóa, sự hình thành tín ngưỡng dân gian và lịch sử xây dựng thiết chế văn hóa - tâm linh.