Người Kurd là ai, sinh sống ở đâu, tại sao lại bị Thổ Nhĩ Kỳ tấn công?

Sống trong khu vực do Đơn vị Bảo vệ Nhân dân người Kurd (YPG) kiểm soát, một lực lượng vũ trang với thành phần hầu hết là người Kurd, thường xuyên trở thành mục tiêu bị tấn công, những người Kurd một lần nữa lại trở thành “con mồi” khi Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành chiến dịch quân sự để đánh đuổi lực lượng YPG khỏi biên giới.

Những người Kurd, họ là ai?

Người Kurd là một nhóm dân tộc thiểu số, chủ yếu sống ở khu vực miền núi trải dài dọc biên giới Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq, Iran, Syria và Armenia. Mặc dù được coi là thiểu số, song trên thực tế có từ 25 đến 30 triệu người Kurd sinh sống trong khu vực, tất cả tập hợp lại với một chủng tộc, văn hóa và ngôn ngữ “có một không hai”. Hầu hết người Kurd theo đạo Hồi dòng Sunni.

Trước Thế chiến I, những người Kurd truyền thống sống theo phong cách du cư cho đến khi Đế chế Ottoman sụp đổ, tước đoạt quyền tự do và chia cách họ thành hai quốc gia mới.

Người Kurd phải vật lộn để duy trì sự nhận diện của dân tộc mình, khi họ thường xuyên bị nhầm lẫn với “người Thổ ở miền núi”. Tại Thổ Nhĩ Kỳ, họ bị cấm mặc trang phục truyền thống hay nói ngôn ngữ của người Kurd. Họ tiếp tục phải đối mặt với sự phân biệt đối xử và các chính sách ngược đãi.

Mặc dù người Kurd là dân tộc thiểu số đông nhất ở Thổ Nhĩ Kỳ, chiếm tới gần 20% dân số nước này, nhưng họ không được công nhận là dân tộc thiểu số ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Người Kurd sống ở đâu?

Người Kurd là một trong những dân tộc không quốc gia lớn nhất thế giới, sống tại khu vực phi chính phủ, dành riêng cho những người không quốc gia hay đất mẹ. Ngày nay, người Kurd sinh sống ở 5 khu vực khác nhau: đông nam Thổ Nhĩ Kỳ, đông bắc Syria, phía bắc Iraq, tây bắc Iran và tây nam Armenia.

Đầu thế kỷ 20, người Kurd bắt đầu chiến đấu vì mục tiêu hình thành quốc gia gọi là Kurdistan. Năm 1920, Hiệp ước Sèvres, một trong nhiều hiệp ước mà các cường quốc ký kết sau Thế chiến I, đã đề cập đến sự sụp đổ của Đế chế Ottoman và kêu gọi hình thành khu tự trị của người Kurd.

Ba năm sau khi kết thúc chiến tranh thế giới thứ nhất, các đồng minh phương Tây hủy bỏ yêu cầu thành lập một quốc gia Kurd độc lập và khu vực của người Kurd bị chia cách giữa một vài quốc gia như trên.

Thổ Nhĩ Kỳ nói gì?

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan luôn bày tỏ một thái độ mạnh mẽ chống lại chủ nghĩa dân tộc người Kurd. Nhà lãnh đạo tuyên bố rõ ràng rằng mục tiêu cuối cùng của ông là tiêu diệt Đảng Lao động người Kurd (PKK), một nhóm phiến quân cánh tả, đồng thời là một tổ chức chính trị có căn cứ ở Thổ Nhĩ Kỳ và Iraq luôn tìm cách chống lại Ankara từ hơn ba thập niên đến nay.

Chính sách này đã tạo ra một khoảng cách lớn giữa người Thổ Nhĩ Kỳ và người Thổ gốc Kurd. Năm 2016, những hãng truyền thông chính của người Kurd bị đóng cửa, hơn 11.000 giáo viên bị sa thải vì cáo buộc có liên hệ với PKK và ít nhất 24 người được chính phủ Ankara chỉ định thay thế cho các thị trưởng người Kurd trên cả nước.

Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã không “mấy vui vẻ” khi lực lượng người Kurd hiện diện mạnh mẽ ở phía đông bắc Syria gần biên giới nước này. Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã di chuyển vào khu vực trước đó do người Kurd và Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do Mỹ hậu thuẫn kiểm soát, nhưng giờ đây Ankara có kế hoạch lâu dài sẽ tạo ra một vùng đệm ở phía bắc Syria.

Có hai mục đích mà Ankara muốn hướng tới, đó là đẩy lùi người Kurd khỏi biên giới của họ và sử dụng vùng đệm này để tái định cư cho 2 triệu người tị nạn Syria.

Tại sao Thổ Nhĩ Kỳ lại tấn công người Kurd?

Hồi tháng Một, Tổng thống Trump cho biết Mỹ sẽ bắt đầu rút quân khỏi Syria và dần dần đưa binh lính trở về nhà. Những người Kurd ở Syria lo sợ rằng Ankara sẽ tận dụng cơ hội Mỹ rút quân để tiến hành chiến dịch “thanh trừng” họ. Sauk hi ông Trump đột ngột tuyên bố rút quân hôm 6/10 vừa qua, nỗi sợ hãi của người Kurd đã thành hiện thực.

“Thổ Nhĩ Kỳ sẽ sớm thực hiện chiến dịch quân sự đã lên kế hoạch từ lâu ở phía bắc Syria. Các lực lượng vũ trang Hoa Kỳ sẽ không ủng hộ hay can thiệp vào chiến dịch này và quân đội Mỹ, những người đã đánh bại tổ chức khủng bố IS, sẽ không còn hiện diện ở khu vực này nữa”, Nhà Trắng tuyên bố.

Tính đến tháng 9, Mỹ cho biết có khoảng 1.000 binh lính đang hoạt động ở đông bắc Syria. Động thái này khiến những người Kurd ở Syria dễ dàng trở thành mục tiêu chiến dịch của Thổ Nhĩ Kỳ nhằm xóa bỏ và đưa họ tránh xa khỏi biên giới Thổ Nhĩ Kỳ.

Viết trên Twitter hôm 9/10, Tổng thống Erdogan nhấn mạnh: “ Chiến dịch Mùa xuân Hòa bình sẽ vô hiệu hóa các mối đe dọa khủng bố chống lại Thổ Nhĩ Kỳ và dẫn tới việc thành lập một vùng an toàn, tạo thuận lợi cho những người tị nạn Syria trở về quê nhà. Chúng tôi sẽ bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ của Syria và giải phóng các cộng đồng địa phương khỏi bọn khủng bố”.

Tấn công người Kurd khiến IS “trỗi dậy” trở lại?

SDF, liên minh người Kurd và binh lính Ả Rập do Mỹ hậu thuẫn, cùng với lực lượng đặc nhiệm Anh và Pháp, đã đánh bại IS và giải phóng khu vực phía đông Syria hồi tháng Ba. SDF cho biết họ đã mất 11.000 “lực lượng, lãnh đạo và chiến binh” khi đẩy lui IS.

Trong khi IS hiện không còn lãnh thổ “trú chân”, song Washington vẫn cảnh báo còn khoảng 10.000 chiến binh IS đang lẩn trốn ở Irasq và cả Syria.

Hàng nghìn phiến quân IS đã bị bắt trong các trận chiến lớn chống lại nhóm khủng bố này và đang bị SDF giam giữ. Có thể bằng cách nào đó, những tên khủng bố này sẽ được trao cho phía Thổ Nhĩ Kỳ.

Khi rất nhiều người Kurd ở Syria chuẩn bị chiến đấu và một số người khác chạy về hướng đối diện, thì hàng nghìn phiến quân cùng những kẻ khủng bố IS đã bị thải loạn có thể tận dụng bối cảnh hỗn loạn, không kiểm soát này để “vùng lên”. Điều này chắc chắn sẽ tạo ra một nguy cơ nghiêm trọng, đó là IS sẽ một lần nữa quay trở lại khủng bố thế giới.