Những kỷ vật bên trong Nhà lưu niệm danh họa Nguyễn Phan Chánh ở Hà Tĩnh

VIDEO: Bên trong nhà lưu niệm danh họa Nguyễn Phan Chánh

Nhà lưu niệm Nguyễn Phan Chánh nằm trên mảnh đất của chính gia đình danh họa - nơi trước đây được gọi bằng cái tên “Đào Mai Trang”.

Nhà lưu niệm là ngôi nhà ngói ba gian với gian giữa là bàn thờ danh họa Nguyễn Phan Chánh có bức tượng bán thân của ông. Hai phòng bên trưng bày những kỷ vật, hình ảnh về cuộc đời và ảnh chụp những tác phẩm nổi tiếng của cây cọ tài danh.

Họa sĩ Nguyễn Phan Chánh, bút hiệu Hồng Nam, sinh ngày 21/7/1892, tại thôn Tiền Bạt, xã Trung Tiết, huyện Thạch Hà (nay là phường Tân Giang, TP Hà Tĩnh).

Năm 1925, khi Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (một thành viên của Đại học Đông Dương) chiêu sinh khoá đầu tiên, Nguyễn Phan Chánh là người duy nhất thuộc dải đất miền Trung đỗ vào khoá 1 (1925 - 1930). Trong ảnh: Cậu sinh viên Nguyễn Phan Chánh của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương.

Cùng vào học với Nguyễn Phan Chánh năm đó còn có Lê Văn Đệ, Mai Trung Thứ, Lê Phổ, Công Văn Trung, George Khánh… sau này đều là những tên tuổi tài danh trong làng hội họa, điêu khắc Việt Nam.

Năm 1928, Nguyễn Phan Chánh bắt đầu sáng tác các tranh sơn dầu: “Mẹ bầy cho con đan len”, “Hai vợ chồng người nông dân trục lúa”. Cũng năm này ông bắt đầu học vẽ trên lụa Vân Nam và đã thành công. Ông tốt nghiệp Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1930. Trong ảnh: Bên trong phòng trưng bày những hình ảnh về cuộc đời danh họa Nguyễn Phan Chánh tại nhà lưu niệm.

Năm 1931, Nguyễn Phan Chánh sáng tác tranh lụa “Chơi ô ăn quan” cùng một số họa phẩm khác như “Rửa rau cầu ao”, “Em bé cho chim ăn”, “Lên đồng”. Ảnh chụp danh họa Nguyễn Phan Chánh bên tác phẩm “Chơi ô ăn quan” treo trong nhà lưu niệm.

Cũng trong năm 1931, tại triển lãm ở Thủ đô Paris (Pháp), một số tranh lụa của Nguyễn Phan Chánh đã được ông Victor Tardieu - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương mang ra giới thiệu. Lần đầu tiên công chúng Pháp biết tranh lụa Việt Nam là qua bút pháp Nguyễn Phan Chánh. Sau cuộc triển lãm ở Paris, hoạ sĩ Nguyễn Phan Chánh được coi là người đặt nền tảng cho tranh lụa hiện đại Việt Nam.

Sau Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Phan Chánh là Ủy viên Thường vụ Hội Văn hóa cứu quốc của tỉnh. Năm 1955, ông trở ra Hà Nội, làm giảng viên Đại học Mỹ thuật và Đại học Kiến trúc trong vài năm. Năm 1957, ông được bầu vào Ban Chấp hành Hội Mỹ thuật Việt Nam khoá I. Năm 1962, ông là đại biểu Đại hội Liên hoan Anh hùng và Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ III.

Bức ảnh Bác Hồ với họa sỹ Nguyễn Phan Chánh tại Đại hội Văn nghệ toàn quốc lần thứ III năm 1962. Năm 1964, Nguyễn Phan Chánh là Đại biểu Quốc hội khoá III nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Ảnh chụp danh họa Nguyễn Phan Chánh và con gái - Nhà văn Nguyệt Tú, con rể - nguyên Chủ tịch Quốc hội Lê Quang Đạo trong nhà lưu niệm.

Suốt cuộc đời làm nghệ thuật, ông đã để lại một sự nghiệp đồ sộ với số lượng ước khoảng trên 170 tác phẩm. Mỗi tác phẩm của ông đều gợi nhắc tên người sáng tác - Nguyễn Phan Chánh - cùng trường phái tranh lụa Việt Nam.

Danh họa cũng tổ chức 4 cuộc triển lãm cá nhân và tham gia nhiều triển lãm trong nước và quốc tế. Ảnh chụp tác phẩm tranh lụa "Ra đồng" của Nguyễn Phan Chánh.

Nhiều tác phẩm của danh họa Nguyễn Phan Chánh đã được đấu giá cao trên thị trường quốc tế. Tại phiên đấu giá tranh 20th and 21st Century Art Evening Sale của nhà Christie’s Hong Kong diễn ra ngày 24/5/2021, bức “Thợ nhuộm” (chất liệu: mực và gouache trên lụa, kích thước: 60,5cm x 88cm, sáng tác năm: 1931) của Nguyễn Phan Chánh đã đạt mức giá 4.375.000 đô la Hồng Kông (tương đương hơn 563.000 USD, hay gần 13 tỷ đồng).

Tác phẩm “Em bé cho chim ăn” của danh họa Nguyễn Phan Chánh đã được bán với giá 6.700.000 đô la Hồng Kông, tương đương 853.921 USD (gần 20 tỉ đồng) tại phiên đấu giá của nhà Christie’s Hong Kong diễn ra vào ngày 27/5/2018. Bức tranh có kích thước 65cmx50cm, thể hiện trên chất liệu lụa vào năm 1931.

Cũng tại nhà Christie’s Hong Kong, tác phẩm năm 1932 của Nguyễn Phan Chánh có tên “La Marchand de Riz” (Người bán gạo) đấu giá hôm 25/5/2013 được Pascal de Sarthe - một người sưu tầm tranh ở Hong Kong mua với giá 3,03 triệu USD Hong Kong (khoảng 8 tỷ đồng).

Danh họa Nguyễn Phan Chánh mất năm 1984, được an táng tại Nghĩa trang Mai Dịch. Ông được Nhà nước Việt Nam trao tặng Huân chương Lao động hạng nhất và hạng ba, Huân chương Độc lập hạng nhất. Với những đóng góp to lớn và mang tính tiên phong của ông trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam, năm 1996, ông đã vinh dự được Đảng và Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật.

Nhà lưu niệm danh họa Nguyễn Phan Chánh được xếp hạng là di tích cấp tỉnh, thành phố.