Giải thích
Đồng chí Trần Hữu Duyệt sinh ngày 2/10/1906 tại làng Nhượng Bạn (nay là xã Thiên Cầm) là Chủ tịch UBND tỉnh đầu tiên của Hà Tĩnh.
Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí gắn liền với phong trào yêu nước tại quê hương và các tỉnh Lâm Đồng, Khánh Hoà, Ninh Thuận (cũ), góp phần tạo nên những bước ngoặt quan trọng của cách mạng Việt Nam.
Sinh ra trong một gia đình nhà Nho yêu nước, từ thuở nhỏ, Trần Hữu Duyệt đã được bố gửi vào Huế theo học tại trường Trung học. Ngay từ khi còn học lớp Đệ Tam, đồng chí đã sớm tham gia vào các tổ chức cách mạng tại Huế. Năm 1927, khi mới 21 tuổi, Trần Hữu Duyệt chính thức trở thành đảng viên của Đảng Tân Việt.
Giải thích
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Tân Việt, các cơ sở và phong trào cách mạng đã không ngừng phát triển, mở rộng. Năm 1929, Kỳ bộ Tân Việt Nam kỳ quyết định thành lập cơ quan liên tỉnh Ngũ Trang (gồm các tỉnh: Khánh Hòa, Ninh Thuận cũ, Bình Thuận cũ, Đắk Lắk, Lâm Đồng).
Cuộc họp liên tỉnh Ngũ Trang được tiến hành tại Tháp Chàm (tỉnh Ninh Thuận cũ). Đồng chí Trần Hữu Duyệt - Ủy viên Ban Chấp hành Kỳ bộ Tân Việt Nam kỳ được hội nghị nhất trí bầu làm Bí thư liên tỉnh.
Tiệm tạp hóa “Chấn Hưng” được lập ra tại Tháp Chàm, nhằm làm bình phong che giấu hoạt động của cơ quan liên tỉnh. Tiệm do đồng chí Nguyễn Hữu Hương đảm nhiệm vai trò chủ hiệu, còn đồng chí Trần Hữu Duyệt đóng vai thư ký.
Chi bộ Đảng Tân Việt của liên tỉnh Ngũ Trang do ông Trần Hữu Duyệt làm Bí thư đã nhanh chóng vận động công nhân và gây dựng cơ sở cách mạng ở Nhà máy Đèn, Khách sạn Ba Lát, Hỏa Sa. Đầu năm 1930, khi các tổ chức Đảng Tân Việt được giải thể để thành lập Đông Dương Cộng sản Liên đoàn và sau đó gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương, ông Trần Hữu Duyệt đã trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương. Thời gian này, ông được điều về làm Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa và tiếp tục chỉ đạo Chi bộ Đảng Cộng sản Đà Lạt.
Giải thích
Cuối năm 1930, thực dân Pháp tăng cường lực lượng canh gác, kiểm soát gắt gao các tuyến đường và hoạt động cách mạng. Ngày 20/10/1930, một cán bộ liên lạc mật của tỉnh Ninh Thuận cũ trong khi mang tài liệu ra Khánh Hòa đã bị địch bắt trên đường đi. Dưới sự tra tấn dã man của thực dân Pháp, người liên lạc này không chịu đựng nổi nên buộc phải khai báo, dẫn đến việc mật thám Pháp bắt giữ các đồng chí Trần Hữu Duyệt và Trần Đình Giáp tại Nha Trang.
Đồng chí Trần Hữu Duyệt ban đầu bị kết án tử hình, sau đó giảm xuống còn 15 năm khổ sai, bị đày đi Kon Tum và Lao Bảo. Trong suốt thời gian lao tù, đồng chí phải chịu đựng vô vàn cực hình, tra tấn tàn bạo của kẻ thù, nhưng vẫn luôn giữ vững lòng trung kiên với Đảng, không hề nao núng.
Năm 1936, sau khi ra tù, đồng chí được đưa về quản thúc tại quê nhà ở Hà Tĩnh. Trong thời gian này, mặc dù bị theo dõi chặt chẽ, đồng chí vẫn âm thầm tìm cách tiếp tục hoạt động cách mạng.
Giải thích
Trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Hà Tĩnh là một trong 4 tỉnh giành được chính quyền sớm nhất cả nước (bên cạnh các tỉnh (cũ): Bắc Giang, Hải Dương, Quảng Nam), góp phần cổ vũ tinh thần đấu tranh cách mạng của toàn dân tộc.
Ngày 18/8/1945, tại TX Hà Tĩnh (cũ), Tỉnh trưởng Hà Văn Đại ký giấy trao trả chính quyền cùng toàn bộ sổ sách, ấn tín, súng đạn và tiền bạc cho Nhân dân. Chính quyền cách mạng lâm thời tỉnh Hà Tĩnh được thành lập do đồng chí Trần Hữu Duyệt làm Chủ tịch.
Ngày 6/1/1946, cùng với Nhân dân cả nước, hơn 20 vạn cử tri Hà Tĩnh từ nông thôn đến thành thị, không phân biệt nam nữ, già trẻ, đã nô nức đi bỏ phiếu bầu cử Quốc hội khóa I của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Kết quả, tỉnh Hà Tĩnh đã bầu ra 7 đại biểu vào Quốc hội, gồm: Tạ Quang Bửu (do Trung ương giới thiệu về), Trần Hữu Duyệt, Trần Bình, Lê Lộc, Hồ Văn Ninh, Nguyễn Trọng Nhã, Nguyễn Đình Lương. Tháng 4/1949, đồng chí Trần Hữu Duyệt được phân công làm Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh.
Tiếp đó, trong cuộc bầu cử Quốc hội khóa II (nhiệm kỳ 1960–1964), đồng chí Trần Hữu Duyệt tiếp tục được tín nhiệm bầu làm đại biểu Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Giải thích
Cuối năm 1949, đồng chí Trần Hữu Duyệt rời Hà Tĩnh, nhận nhiệm vụ làm Bí thư, Chủ tịch Ủy ban Hành chính Kháng chiến tỉnh Thanh Hoá sau đó được bổ nhiệm làm Khu ủy viên Liên khu IV, phụ trách mặt trận Bình – Trị – Thiên.
Năm 1955, đồng chí đảm nhận chức vụ Giám đốc Công thương khu IV. Tiếp đó, ông lần lượt được giao giữ các trọng trách quan trọng như Chánh văn phòng Bộ Ngoại thương, Trưởng ban Tôn giáo Chính phủ, Ủy viên Trung ương Đoàn Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Năm 1977, đồng chí nghỉ hưu. Năm 1986, đồng chí Trần Hữu Duyệt từ trần tại Hà Nội, hưởng thọ 81 tuổi. Với những cống hiến quan trọng cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc, đồng chí Trần Hữu Duyệt được tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất, Huân chương chống Mỹ hạng Nhất, Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huy hiệu 50 năm tuổi Đảng.