Danh tiếng dòng họ Nguyễn Khắc ở Hương Sơn, Hà Tĩnh

(Baohatinh.vn) - Đời nối đời, tiền nhân lưu truyền con cháu danh thơm để ánh sáng từ sự nghiệp học vấn khoa cử của dòng họ Nguyễn Khắc ở Hương Sơn, Hà Tĩnh được thấm nhuần.

Vùng đất bán sơn địa thuộc địa phận xã Sơn Hòa, nay là xã an Hòa thịnh (Hương Sơn, Hà Tĩnh) nằm ẩn mình dưới bóng núi Thiên Nhẫn. Mạch đất Gôi Mỹ trải dài dọc theo tả ngạn dòng Ngàn Phố. Hình sông thế núi kiến tạo nên các địa danh gắn liền với lịch sử hình thành cộng đồng dân cư có từ lâu đời.

Danh tiếng dòng họ Nguyễn Khắc ở Hương Sơn, Hà Tĩnh

Nhà thờ dòng họ Nguyễn Khắc ở xã An Hoà Thịnh - Hương Sơn. Ảnh Giang Nam

Đất Gôi Mỹ xưa, An Hòa Thịnh ngày nay thuộc tổng An Ấp, huyện Hương Sơn, phủ Đức Thọ, Hà Tĩnh. Theo dòng thời gian, cư dân bản địa và dòng di cư hòa hợp thành làng mạc, xóm thôn, sống bình dị, thuần hương nên mới có tên An Ấp hay chăng? Điều đáng trân trọng là dưới bóng xanh của đời sống thường nhật, ở đây lại lấp lánh ánh sáng của hiếu học, luôn biết lấy đạo học làm nền tảng.

Theo thần phả thì dòng họ Nguyễn Khắc ở An Hòa Thịnh - Hương Sơn vốn xuất xứ từ đất kinh kỳ Thăng Long. Những cuộc phân tranh Lê - Mạc rồi Trịnh - Nguyễn đã đẩy bách tính đến chốn lầm than. Dòng họ Nguyễn Khắc cũng không tránh khỏi hệ lụy của sự nhiễu nhương tao loạn. Các bậc tiền nhân phải lần hồi vào đất Nam Đường rồi sang Gôi Mỹ định cư lập nghiệp.

Dù thời đại nào và ở đâu, họ Nguyễn Khắc luôn lấy học vấn, lễ nghĩa làm trọng. Từ bậc thủy tổ đại khoa Nguyễn Khắc Văn đỗ tiến sĩ năm 1628, đến những năm đầu thế kỷ 20 là suốt hành trình dài của dòng họ ghi danh nhiều bậc cao khoa nổi danh.

Danh tiếng dòng họ Nguyễn Khắc ở Hương Sơn, Hà Tĩnh

Bốn anh em trai (từ phải sang): GS Nguyễn Khắc Dương, BS Nguyễn Khắc Viện, GS Nguyễn Khắc Phi và nhà văn Nguyễn Khắc Phê (năm 1996). Ảnh Internet

Việc lấy tứ thư ngũ kinh để tự rèn luyện nơi cửa Khổng sân Trình chính là để thông hiểu chữ nghĩa thánh hiền, lấy đạo học chấn hưng lễ nghĩa, soi sáng cuộc đời, giáo hóa đời sống cho ngày một văn minh. Trọng đạo học, theo đường thi lễ chính là nâng nếp gia phong, thông tường nghĩa lý, chiếm cử khôi nguyên. Truyền thống hiếu học ưu việt như mạch nguồn không bao giờ vơi cạn để dòng họ Nguyễn Khắc nối đời ghi danh nơi bảng vàng bia đá.

Một dòng họ luôn lấy văn hóa làm tôn chỉ, lấy ánh sáng của chữ nghĩa soi đường để bồi đắp nếp gia phong, giáo huấn mọi thế hệ, giữa bao biến cải cuộc đời vẫn sáng một chữ tâm như ánh sáng vầng sao khuê không bao giờ tắt.

Ngôi từ đường là nơi lưu giữ những di vật quý báu ghi lại bề dày của đạo học và khoa bảng của dòng họ Nguyễn Khắc - An Hòa Thịnh. Đời nối đời, bao thế hệ tiếp nhau dùi mài kinh sử, khổ luyện thành tài hầu làu thông nghĩa lý mà chứng tỏ với cuộc đời. Người ta biết đến một Hoàng giáp Nguyễn Khắc Niêm như là bậc danh sĩ nổi tiếng trên cõi nước Nam. Thuở nhỏ ông thông minh dĩnh ngộ nổi tiếng thần đồng.

Danh tiếng dòng họ Nguyễn Khắc ở Hương Sơn, Hà Tĩnh

Hoàng giáp Nguyễn Khắc Niêm - một trong những hậu duệ xuất sắc của dòng họ Nguyễn Khắc. Ảnh Internet

Ở tuổi trưởng thành trong môi trường nho học là người uyên bác, mẫn tiệp về chữ nghĩa. Trong lịch sử khoa bảng nước nhà, hiếm có một danh nhân 19 tuổi đỗ cử nhân và 20 tuổi đỗ Hoàng giáp tiến sĩ. Khoa thi năm Đinh Hợi đời Thành Thái 1907 ghi danh vị tân khoa trẻ tuổi làng Gôi Mỹ. Không phải ngẫu nhiên mà bậc tân khoa Nguyễn Khắc Niêm được vua úy lạo, ban ân điển khi hỏi về kế sách trị nước.

“Tứ tôn châm” là lời của một bậc có tầm vóc lương đống trình bậc quân vương, rằng: “Coi trọng cả dân tộc ắt đại hòa hợp. Coi trọng bổng lộc ắt đến hiểm họa khôn lường. Coi trọng nhân tài ắt nền hưng thịnh. Coi trọng xiểm nịnh ắt đại suy vong”. Cụ đã trình vua một tâm nguyện để quốc gia hưng thịnh, tâm nguyện ấy còn có giá trị cho đến ngày hôm nay.

Phải là người thông hiểu lý dịch, am tường thiên luân mới có những lời gan ruột, vẹn nguyên giá trị dù bể dâu thay đổi. Đó là sự kế tục truyền thống của người xưa từ “kê minh thập sách” và “dân vi bản” trong kế sách trị nước. Những lời của Hoàng giáp Nguyễn Khắc Niêm như những lời vàng ngọc xuất phát từ chữ tâm vì dân, vì nước của kẻ sĩ.

Tìm về “Nguyễn Khắc từ đường” ở An Hòa Thịnh, dưới bóng thời gian, bên bao chứng tích, ta hiểu thêm về một dòng họ tiếp bước đường học vấn, coi đó như nguồn ân trạch chảy mãi với dòng đời. Như lời bác sĩ Nguyễn Khắc Viện tâm sự: Tôi tập những phong cách lối sống của nhà nho. Học hành thi lễ, ăn nói nhẹ nhàng. Tôi thấy mình nặng nợ với làng xóm quê hương. Thấy mình có gốc, có rễ. Một điều mà những bạn thân người Pháp thèm muốn mà không có được…?.

Nối bước ông cha, thế hệ tân học họ Nguyễn Khắc viết tiếp những dòng sáng láng trên tất cả các lĩnh vực của khoa học. Một bác sĩ Nguyễn Khắc Viện hội tụ tinh hoa học vấn, là sinh viên xuất sắc ở trường đại học y tại Đông Dương và ngay tại đế đô nước Pháp lại có thể dịch Truyện Kiều bằng tiếng Pháp và nhiều công trình khoa học có giá trị cho đất nước và nhân loại.

Một GS Nguyễn Khắc Phi, nhà văn Nguyễn Khắc Phê nổi danh về văn chương. Truyền thống tốt đẹp của một dòng họ đã hun đúc lên bao tên tuổi thành nhân tài cho đất nước Danh tính con cháu dòng họ Nguyễn Khắc - An Hòa Thịnh lưu danh cùng đất nước, đáng để cho người đời ngưỡng mộ, đáng để cho con cháu lưu truyền giữ nếp thanh cao.

Đời nối đời, tiền nhân lưu truyền con cháu danh thơm để ánh sáng từ sự nghiệp học vấn khoa cử của dòng họ được thấm nhuần, tưới mát cội nguồn cho cây xanh cành tươi lá. Trải mấy trăm năm, từ khi bén rễ tốt tươi trên đất Gôi Mỹ - An Hòa Thịnh, vườn đào lý học vấn khoa bảng Nguyễn Khắc làm rạng danh quê hương, đất nước. Dòng đời như dòng Ngàn Phố chảy mãi về xuôi, cây đời vẫn uy nghi như màu xanh của Thiên Nhẫn. Danh tiếng về học vấn chữ nghĩa và truyền thống tươi đẹp đáng trân trọng của dòng họ Nguyễn Khắc ở An Hòa Thịnh đáng để cho mọi người suy ngẫm.

Chủ đề Đất và người Hà Tĩnh

Đọc thêm

Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Trong vô vàn câu chuyện về Ngã ba Đồng Lộc huyền thoại đã trở nên quen thuộc, ít ai biết rằng, những con ngõ, ngôi nhà ở thôn Mai Long (xã Xuân Lộc, Hà Tĩnh) là nơi từng lưu dấu bước chân, tiếng cười nói của 10 nữ liệt sỹ TNXP Tiểu đội 4, Đại đội 552 trước lúc họ đi vào bất tử.
Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Làng Trường Lưu xưa - xã Trường Lưu nay tự hào với 3 di sản được UNESCO vinh danh. Không dừng lại ở một danh xưng hành chính ở Hà Tĩnh, Trường Lưu còn ẩn chứa trong đó nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Từ một câu chuyện trong sử sách, tên gọi Thành Sen (Hà Tĩnh) đã ra đời và theo suốt dặm dài lịch sử của vùng đất này. Tên gọi ấy đã ăn sâu vào ký ức, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ.
 Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Tháng 7 này trở nên đặc biệt hơn với nhiều gia đình liệt sỹ ở Hà Tĩnh khi phần mộ người thân được đưa về yên nghỉ nơi đất mẹ, khi tấm bằng “Tổ quốc ghi công” được trao tặng trang nghiêm, trọng thể.
Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Những ngày tháng Bảy, đất nước lại lặng mình trong những ký ức thiêng liêng về những năm tháng khói lửa. Trong dòng chảy lịch sử ấy, lực lượng TNXP Hà Tĩnh để lại nhiều dấu ấn hào hùng, góp phần viết nên bản hùng ca bất tử bằng sức trẻ và lòng yêu nước cháy bỏng.
Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Truyện Kiều có sức sống mãnh liệt trong văn học Việt Nam, phổ biến trong các tầng lớp nhân dân. Dù gần 100 tuổi, cụ Trần Thị Tám ở xã Hồng Lộc (Hà Tĩnh) vẫn thuộc và say sưa luận giải Kiều.
Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Giữa một vùng quê ven sông La - nơi được biết đến là xã nhỏ nhất của tỉnh Hà Tĩnh lại tồn tại một góc phố mang dáng dấp cổ kính, phảng phất hồn xưa như một “phố cổ Hà Nội” thu nhỏ.
Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Về thôn Phú Quý, xã Đông Kinh, tỉnh Hà Tĩnh. Dạo bước trên những tuyến đường bê tông nhựa rộng rãi, không chỉ cảm nhận được sự bình yên, trù phú mà còn thấy rõ sức sống mới của miền quê trù phú, xanh tươi 
Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Bằng nhiều cách tiếp cận và truyền tải linh hoạt, ngành VH-TT&DL Hà Tĩnh đang nỗ lực làm mới công tác gia đình, để các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp tiếp tục được khơi dậy và lan tỏa trong cộng đồng.
Khi ví, giặm "chạy show"…

Khi ví, giặm "chạy show"…

Không còn đơn thuần xuất hiện trên sân khấu hội diễn tuyên truyền, dân ca ví, giặm ở Hà Tĩnh từng bước hiện diện trong các show diễn giải trí, chuyển hóa thành sản phẩm của công nghiệp văn hóa.
Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Bằng nhiều việc làm cụ thể, thiết thực như hiến đất mở đường, giúp đỡ người nghèo, tích cực trong các hoạt động của địa phương, anh Trương Quang Nghĩa, thôn Bắc Thượng, xã Thạch Đài (TP Hà Tĩnh) đã góp sức làm cho quê hương thay da đổi thịt.
Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Cây đa, bến nước, sân đình là biểu tượng của làng quê trong tâm thức bao thế hệ. Trong đó, đình làng là nơi sinh hoạt văn hóa của cộng đồng, nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc trưng của mỗi làng quê, đang cần được khôi phục và phát huy.
Người gieo "hạt giống" đoàn kết

Người gieo "hạt giống" đoàn kết

Ông Hồ Duy Lý - Bí thư Chi bộ thôn Song Hải, xã Thạch Sơn (Thạch Hà, Hà Tĩnh) luôn là tấm gương sáng về tinh thần trách nhiệm, tận tụy vì dân, sống trọn nghĩa đạo - đời.