Từ thế núi, hình sông
Theo sử sách lưu lại, thuở xưa, tại vùng Bãi Vọt, cư dân tập trung quanh chân núi, chủ yếu làm nghề nông. Đến thời Lý - Trần, người dân bắt đầu làm nghề rèn, đan lát, buôn bán… và dần mở rộng quy mô khai hoang, lập làng. Tuy nhiên, nhìn chung, Bãi Vọt vẫn hoang sơ, thưa thớt, đời sống người dân rất khó khăn. Phải đến tháng 3/1992, khi TX Hồng Lĩnh được thành lập, những khó khăn ngày trước mới dần lùi vào ký ức. Với sự phát triển của hệ thống giao thông, trong đó chủ đạo là QL1A và QL8A, hình ảnh thị xã nhỏ nằm dưới chân núi Hồng, cận kề dòng Lam trong xanh, điểm nối với huyện Can Lộc, Nghi Xuân, Đức Thọ... mới hiện lên với những vẻ đẹp riêng. Trong dáng vẻ ấy, di sản thiên nhiên và di sản văn hóa - lịch sử đóng một vai trò rất quan trọng, vừa gợi nhớ quá khứ, vừa điều tiết tương lai.
Chùa Đại Hùng (phường Đậu Liêu) thường xuyên tổ chức đại lễ giỗ Tổ Hùng Vương vào ngày 10/3 Âl hàng năm. Ảnh: Nam Giang
Địa hình của Hồng Lĩnh dốc từ Đông sang Tây, diện tích tuy hẹp nhưng có sự hội tụ của núi cao, thung lũng đẹp và một phần đồng bằng chạy dài xen giữa dãy núi. Dãy Hồng Lĩnh từ lâu đã trở thành biểu tượng của vẻ đẹp sum vầy và hùng vĩ với 99 ngọn tạo thành khối núi lớn nhất ở dãy đồng bằng trên đất Hà Tĩnh. Trong dãy núi này, có những đỉnh núi cao như: Đôn Lân, ngọn Sư Tử, đỉnh Hương Tích chứa nhiều trầm tích văn hóa, các câu chuyện xa xưa, nhuốm màu huyền thoại. Khu vực dãy Hồng Lĩnh còn là nơi có các hồ nước lớn và đẹp như: hồ Thiên Tượng, Đá Bạc, Khe Dọc, nhiều khe suối đổ xuống các địa bàn phường Trung Lương, Bắc Hồng, Đậu Liêu cung cấp nguồn nước tưới phục vụ sinh hoạt và sản xuất của người dân. Sông Lam tuy chảy qua Hồng Lĩnh không nhiều, chỉ với một nhánh rẽ tạo thành con sông Minh nhưng cũng đủ bồi đắp phù sa cho đồng ruộng và hơn hết, tạo nên vẻ đẹp núi - sông quyện hòa. Bên cạnh vẻ đẹp hữu tình của tự nhiên, mảnh đất Hồng Lĩnh còn ẩn chứa vẻ đẹp của các tập tục văn hóa, các làng nghề tiểu thủ công nghiệp và nhiều sinh hoạt văn hóa cộng đồng…
Để phát huy giá trị văn hóa
Thị xã Hồng Lĩnh tuy không lớn nhưng trong lòng ôm chứa nhiều di tích danh thắng. Trên địa bàn có khá nhiều đền, chùa, miếu, trong đó có 3 di tích được công nhận là di tích cấp quốc gia, 13 di tích cấp tỉnh. Theo khảo sát của các địa phương, hiện địa bàn còn gần 20 di tích lịch sử - văn hóa cần được phục hồi, tôn tạo, trong đó có nhiều đơn vị tập trung nhiều di tích như: Trung Lương (5 di tích), Đức Thuận (4)… Trong danh sách di tích tại Hồng Lĩnh, nhiều địa chỉ đã trở thành niềm tự hào: chùa Thiên Tượng được xem là “Hoan Châu Đệ Nhị danh thắng”, được trùng tu tôn tạo khá khang trang; chùa Đại Hùng - một trong hơn 1.400 điểm của cả nước và là điểm duy nhất của Hà Tĩnh thờ cúng các vua Hùng, hằng năm thu hút khá đông đồng bào, phật tử nhiều nơi về thăm viếng.
Nhận thức đúng về ý nghĩa quan trọng của các di tích lịch sử - văn hóa, các cấp ở TX Hồng Lĩnh đã tăng cường khảo sát, huy động nguồn lực, sưu tầm tư liệu phục dựng giá trị của nhiều di tích. Theo thống kê, trong nhiệm kỳ 2010-2015, trên địa bàn đã tôn tạo được 6 di tích văn hóa cấp tỉnh, 2 di tích cấp quốc gia, khôi phục 2 lễ hội Giỗ tổ Hùng Vương, lễ tế lục vị Tổ sư nghề rèn.
Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia đền Đô Đài Bùi Cầm Hổ (phường Đậu Liêu - TX Hồng Lĩnh)
Song song với tín ngưỡng và việc tôn tạo di tích lịch sử - văn hóa, người dân thị xã còn thực hành rộng khắp các lễ hội truyền thống. Vào dịp lễ, tết, chính quyền cùng người dân thị xã lại cùng nhau tổ chức các lễ hội như: đua thuyền đầu năm, lễ tế lục vị Tổ sư nghề rèn (phường Trung Lương); lễ hội báo ân Đô đài Ngự sử Bùi Cầm Hổ; lễ hội gắn với giỗ Tổ Hùng Vương tại chùa Đại Hùng (phường Đậu Liêu); lễ hội Phật Đản tại chùa Long Đàm (phường Đức Thuận)… Riêng về chùa Đại Hùng, vào chiều 8/7 vừa qua, UBND thị xã Hồng Lĩnh đã tổ chức cuộc họp có sự tham gia của lãnh đạo Sở VH-TT&DL để xây dựng ý tưởng về quy hoạch, khai thác giá trị văn hóa. Hiện, công tác lập quy hoạch nơi này đang được UBND thị xã triển khai, thực hiện.
Và phát triển du lịch - dịch vụ
Nhiều năm gần đây, thị xã đã biết cách níu chân người tứ xứ bằng chiến lược phát triển du lịch - dịch vụ. Trên cơ sở kết nối thông qua QL 8A, 1A, cách TP Hà Tĩnh 30 km, cách TP Vinh 20 km, cách Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo gần 100 km, trên hành lang kinh tế Đông - Tây, TX Hồng Lĩnh được tỉnh xác định là điểm nhấn đô thị trong tương lai, mục tiêu là tạo thành chuỗi kết nối đô thị TX Hồng Lĩnh - TP Hà Tĩnh - TX Kỳ Anh.
Các sinh hoạt văn hóa, văn nghệ truyền thống được khơi dậy như: hát sắc bùa ở xã Thuận Lộc, hát nhà trò ở phường Đậu Liêu, CLB dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh ở phường Nam Hồng, một số CLB thơ tổ chức sinh hoạt tại các di tích lịch sử - văn hóa… Hiện nay, một số CLB dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh đang tập trung công tác chuẩn bị hướng tới liên hoan dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh toàn tỉnh. Nghề rèn ở phường Trung Lương không chỉ đẹp lên nhờ lễ hội mà còn được nuôi dưỡng tạo thêm sức sống khi tại cụm công nghiệp làng nghề đã có khoảng 200 hộ làm nghề rèn, đúc. Đây có thể là một địa chỉ du lịch làng nghề và trải nghiệm với nhiều du khách.
Trên địa bàn hiện có hơn chục khách sạn, nhà nghỉ và hàng chục nhà hàng đáp ứng tốt nhu cầu nghỉ ngơi, thưởng lãm và ăn uống của du khách. Mục tiêu của Hồng Lĩnh trong tương lai gần là sớm hoàn thành Trung tâm Thương mại - Chợ Hồng Lĩnh, siêu thị tổng hợp và văn phòng cho thuê; thu hút nguồn lực đầu tư khu du lịch sinh thái Suối Tiên, công viên trung tâm, các di tích danh thắng gắn với khai thác cảnh đẹp núi Hồng - sông Lam.
Với hướng đi vừa tôn trọng giá trị lịch sử, vừa hướng tới những đòi hỏi trong tương lai, tin rằng, Hồng Lĩnh sẽ vững vàng trên đường đi tới. Sông núi linh thiêng chắc hẳn sẽ tiếp thêm tinh thần, động lực để Đảng bộ và nhân dân Hồng Lĩnh nỗ lực phấn đấu vượt qua khó khăn để đạt các tiêu chí đô thị loại III trong tương lai gần.
