Xô viết Nghệ Tĩnh - ngọn lửa hồng đượm mãi

(Baohatinh.vn) - Tháng 9/1930, công - nông 2 tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh đã vùng lên đấu tranh, tạo nên cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Khí phách từ cao trào ấy trở thành mạch nguồn cách mạng suốt chiều dài lịch sử.

tranh-ve-cao-trao-xo-viet-nghe-tinh-cua-tac-gia-nguyen-duc-nung.png
Tranh vẽ tái hiện lại hào khí cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh.

Cuộc diễn tập đầu tiên dưới ngọn cờ của Đảng

Xô viết Nghệ Tĩnh, đỉnh cao của cao trào cách mạng 1930-1931 trong cả nước là cuộc đấu tranh của quần chúng, công - nông Nghệ Tĩnh, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đây là một sự kiện lớn của lịch sử cách mạng Việt Nam.

Ngay sau ngày Quốc tế Lao động 1/5/1930, công nhân Vinh - Bến Thủy đứng lên bãi công, nông dân các huyện cũ: Can Lộc, Hương Khê, Đức Thọ, Nghi Xuân, Thạch Hà nối tiếp biểu tình. Chỉ trong vòng 4 tháng, trên đất Nghệ - Tĩnh đã có gần một trăm cuộc đấu tranh lớn nhỏ. Theo báo cáo của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc gửi Quốc tế Cộng sản, riêng trong 47 ngày từ 20/8 - 6/10/1930 đã nổ ra 39 cuộc biểu tình và mít tinh bao gồm 69.350 nông dân, trong đó có những cuộc từ 20.000- 30.000 người tham dự.

Từ tháng 9/1930, phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh phát triển lên đến đỉnh cao. Hàng loạt cuộc biểu tình nổ ra ở 2 tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, tiêu biểu là cuộc biểu tình của nông dân Hưng Nguyên và Can Lộc.

Ngày 12/9/1930, hơn 8.000 nông dân huyện Hưng Nguyên (cũ) kéo dài hàng cây số, mang theo cờ đỏ búa liềm, cơm nắm, gậy gộc, phụ nữ bồng con theo chồng đi biểu tình. Quân Pháp nổ súng, 171 người hy sinh. Máu đổ xuống đồng làng, nhưng từ đó niềm tin của Nhân dân vào Đảng, vào cách mạng càng bền chặt.

image.jpg
Tượng đài Xô viết Nghệ Tĩnh tại xã Can Lộc.

Tại Hà Tĩnh, khí thế đấu tranh sôi sục không kém. Lúc bấy giờ, ở những vùng trước đây thuộc các huyện cũ như: Can Lộc, Đức Thọ, Thạch Hà, Hương Khê, Nghi Xuân…, phong trào đấu tranh đã làm tê liệt bộ máy chính quyền phong kiến tay sai. Nhân dân phá nhà lao, giải thoát tù chính trị, đốt sổ sách thuế khóa, tịch thu lúa gạo của địa chủ chia cho dân nghèo. Chính quyền Xô viết - hình thức chính quyền kiểu mới đầu tiên đã ra đời ở nhiều làng xã, đem lại cho dân cày niềm tin mình thực sự là người làm chủ.

Phong trào Xô viết bị kẻ thù khủng bố dữ dội, hàng nghìn người bị giết, hàng vạn người bị bắt giam, lưu đày nhưng thành quả lớn nhất của Cao trào cách mạng 1930-1931 và Xô viết Nghệ Tĩnh là đã khẳng định trong thực tế quyền lãnh đạo và năng lực lãnh đạo cách mạng của giai cấp công nhân thông qua chính đảng tiên phong của mình, đoàn kết với các tầng lớp nhân dân yêu nước có đủ khả năng đánh đổ nền thống trị của đế quốc, phong kiến tay sai, giải phóng dân tộc, đem lại tự do hạnh phúc cho Nhân dân.

Dấu chân mở lối

Khi tìm hiểu về phong trào đấu tranh Xô viết, tôi đã có cơ hội tiếp cận với nhiều tư liệu, gặp lại những nhân chứng hoặc con cháu của những “người mở lối”. Mỗi câu chuyện, mỗi tên người gắn với phong trào Xô viết đều để lại một dư âm đặc biệt về bước chân mở đường quả cảm.

Đa số các chiến sỹ cộng sản đầu tiên đều xuất thân từ gia đình nông dân nghèo khổ, bị áp bức đến cùng như: Lê Bảng, Trần Xy, Đặng Nghiệm, Trần Hữu Khán (huyện Can Lộc cũ). Cùng đó, còn có những người xuất thân từ thành phần trung nông, trí thức như: Nguyễn Cứ, Hoàng Liên, Mai Cát (huyện Lộc Hà cũ), Trần Mạnh Táo (huyện Nghi Xuân cũ), Trần Chí Tín (huyện Hương Sơn cũ), Nguyễn Thị Khương (TP Hà Tĩnh cũ), thậm chí là con nhà địa chủ như Đào Kha (huyện Đức Thọ cũ)… Tất cả họ đều được ánh sáng cách mạng chiếu rọi, thấu tỏ lý tưởng của Đảng, vùng lên đấu tranh chống lại đế quốc, phong kiến…

127d5143635t234l3-ong-tran-chi-tin-on.jpg
127d3181822t6379l3-cu-nguyen-cu.jpg
le-bang.jpg
127d5204128t1524l3-0b6a9542.jpg
Chân dung một số "hạt giống đỏ" trong cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh tại Hà Tĩnh. Ảnh tư liệu

Trong phong trào đó, ngôi nhà tranh đơn sơ của cụ Lê Bảng (1905-1978) trở thành “căn cứ đỏ” của phong trào. Tại đây, những buổi họp bí mật được tổ chức, truyền đơn được in, cán bộ cách mạng được cưu mang. Có lần bị lính tri huyện lục soát, cụ thản nhiên ra sân gánh nước, che mắt cho đồng chí thoát thân. Hành động bình dị mà dũng cảm ấy đã giữ cho phong trào ở địa phương không bị gián đoạn, để ngọn lửa cách mạng lan rộng sang các làng bên cạnh.

Ở huyện Hương Sơn cũ, thầy giáo Trần Chí Tín (1898-1987) gắn liền với những bước đi đầu tiên của cách mạng địa phương. Từ một thanh niên yêu nước, năm 1927, ông gia nhập Tân Việt Cách mạng Đảng, rồi trở thành 1 trong 3 người sáng lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Hương Sơn (tháng 3/1930).

Trong đợt đấu tranh nhân kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động 1/5/1930, nhận nhiệm vụ rải truyền đơn, người bí thư trẻ bí mật len lỏi khắp các làng quê để tuyên truyền, vận động Nhân dân. Sáng hôm sau, trên đỉnh rú Nầm, lá cờ đỏ búa liềm tung bay phấp phới; truyền đơn được rải trắng khắp nơi, khơi dậy niềm hân hoan và lòng tin của quần chúng vào Đảng, vào con đường cách mạng. Hình ảnh ấy mãi trở thành biểu tượng đẹp về tinh thần mở lối kiên cường của lớp đảng viên đầu tiên trên quê hương Hương Sơn.

Có một “dấu chân” vô cùng đặc biệt, tạo nên tên gọi mới cho một làng quê - Làng đỏ Phù Việt (thuộc huyện Thạch Hà cũ). Tháng 1/1930, đồng chí Trần Hữu Thiều (Nghệ An) được Xứ ủy Trung Kỳ phân công vào Hà Tĩnh xây dựng cơ sở cho cách mạng. Tháng 3/1930, Hội nghị thành lập Đảng bộ Hà Tĩnh lâm thời được triệu tập.

Đồng chí Mai Kính, Nguyễn Thiếp (quê xã Phù Việt cũ) cùng một số đồng chí khác được kết nạp vào Đảng. Chi bộ Đảng Cộng sản Phù Việt (chi bộ Đảng đầu tiên ở Thạch Hà) được thành lập. Từ đây, Phù Việt khắc tên mình thành “Làng đỏ” trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Trong phong trào đấu tranh ấy, cả làng cùng chung sức: cụ già nhường nhà nuôi giấu cán bộ, phụ nữ lo cơm nước, thanh niên làm liên lạc, trẻ nhỏ đứng gác báo hiệu, tạo thành một “pháo đài đỏ”…

Xô viết Nghệ Tĩnh cũng ghi dấu chân mở lối của những người phụ nữ quả cảm như: Nguyễn Thị Năm, Đặng Thị Nguyên, Võ Thị Ngọ, Nguyễn Thị Hoan, Phạm Thị Dung, Diệp Thị Tạo, Nguyễn Thị Khương, Trần Thị Hường... Họ đều rất khôn khéo, quả cảm, trở thành ngọn lửa đi đầu trong giới nữ. Họ chứng minh rằng, cách mạng không phân biệt nam nữ, già trẻ, ai cũng có thể là người mở đường.

12.jpg
Chân dung một số nữ chiến sỹ Xô viết Nghệ Tĩnh 1930 - 1931. Ảnh chụp lại từ tư liệu.

Dấu chân mở lối không chỉ in trên ruộng đồng, trong từng mái tranh quê nhà mà còn khắc sâu trong những nhà lao, nơi lưu đày xa xứ. Câu chuyện về cán bộ Xô viết Nguyễn Huy Lung (1908-1931) là một trong những câu chuyện xúc động về người gieo “hạt giống đỏ”.

Đầu năm 1930, đồng chí Trần Hữu Thiều - cán bộ của Xứ ủy Trung Kỳ Đông Dương Cộng sản Đảng vào Hà Tĩnh để tiến hành xây dựng cơ sở Đảng. Đồng chí Nguyễn Huy Lung là một trong những người tích cực cộng tác với đồng chí Trần Hữu Thiều để thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam ở Hà Tĩnh (3/1930).

chan-dung-dong-chi-nguyen-huy-lung-1908-1931.jpg
Đồng chí Nguyễn Huy Lung. Ảnh tư liệu

Về sau, Tỉnh ủy lâm thời Hà Tĩnh chỉ định đồng chí Nguyễn Huy Lung làm Bí thư Chi bộ và chỉ đạo phong trào ở thị xã Hà Tĩnh.

Không chỉ gieo “hạt giống đỏ” ở Hà Tĩnh mà trong hành trình của một tù chính trị ở nhà lao Đồng Hới hay ngục Kon Tum, đồng chí Nguyễn Huy Lung luôn là người khơi dậy tinh thần đấu tranh của các bạn tù.

Sự hy sinh anh dũng trong cuộc đấu tranh “Lưu huyết” ở ngục Kon Tum ngày 12/12/1931 đã để lại dấu ấn ngoan cường của người cán bộ cộng sản trong cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh.

Gần một thế kỷ trôi qua, hào khí Xô viết vẫn lan tỏa trong đời sống hôm nay. Từ những dấu chân mở lối, từ ngôi nhà tranh thành “căn cứ đỏ” cho đến chốn lao tù khắc nghiệt, tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất của các chiến sĩ Xô viết đã trở thành di sản tinh thần quý giá, nhắc nhớ về sức mạnh Nhân dân và niềm tin vào ngày mai.

Chủ đề NGÀY XÔ VIẾT NGHỆ - TĨNH

Chủ đề BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG

Đọc thêm

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX: Kim chỉ nam cho sự phát triển

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XX: Kim chỉ nam cho sự phát triển

Sau 2,5 ngày làm việc với tinh thần nghiêm túc, trách nhiệm, dân chủ, Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã hoàn thành toàn bộ nội dung, chương trình đề ra và biểu quyết thông qua Nghị quyết Đại hội. Đây là kim chỉ nam cho sự phát triển của tỉnh trong giai đoạn mới.
Tin tưởng vào tương lai phát triển tươi sáng của Hà Tĩnh

Tin tưởng vào tương lai phát triển tươi sáng của Hà Tĩnh

Phát biểu bế mạc Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XX nhiệm kỳ 2025 - 2030, Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Duy Lâm nhấn mạnh, người đứng đầu các cấp phải sâu sát thực tiễn, gần gũi, biết lắng nghe, khơi dậy tinh thần đổi mới, tạo cảm hứng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên; luôn gương mẫu, cầu thị học hỏi và phát huy trí tuệ tập thể.
Quá trình công tác của đồng chí Võ Trọng Hải - Phó Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh

Quá trình công tác của đồng chí Võ Trọng Hải - Phó Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh

Tại Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh khóa XX nhiệm kỳ 2025-2030, đại biểu đã bầu đồng chí Võ Trọng Hải - Phó Bí thư Tỉnh ủy khóa XIX, Chủ tịch UBND tỉnh nhiệm kỳ 2021-2026 giữ chức Phó Bí thư Tỉnh ủy khóa XX. Báo Hà Tĩnh trân trọng giới thiệu tiểu sử đồng chí Võ Trọng Hải.
Quá trình công tác của đồng chí Nguyễn Hồng Lĩnh - tân Phó Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh

Quá trình công tác của đồng chí Nguyễn Hồng Lĩnh - tân Phó Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh

Tại Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh khóa XX nhiệm kỳ 2025-2030, đại biểu đã bầu đồng chí Nguyễn Hồng Lĩnh - Ủy viên BTV Tỉnh ủy khóa XIX, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh nhiệm kỳ 2021-2026 giữ chức Phó Bí thư Tỉnh ủy khóa XX. Báo Hà Tĩnh trân trọng giới thiệu tiểu sử đồng chí Nguyễn Hồng Lĩnh.
Chân dung 15 Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hà Tĩnh nhiệm kỳ 2025-2030

Chân dung 15 Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hà Tĩnh nhiệm kỳ 2025-2030

Tại Hội nghị lần thứ nhất, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh khóa XX nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã bầu 15 đồng chí vào Ban Thường vụ Tỉnh ủy; các đồng chí Bí thư, Phó Bí thư Tỉnh ủy. Báo Hà Tĩnh trân trọng giới thiệu chân dung các đồng chí Thường trực Tỉnh ủy và các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy.
Bầu các chức danh chủ chốt của Đảng bộ Hà Tĩnh khóa XX

Bầu các chức danh chủ chốt của Đảng bộ Hà Tĩnh khóa XX

Chiều nay 1/10, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh khóa XX nhiệm kỳ 2025 – 2030 đã tiến hành Hội nghị lần thứ nhất để bầu Bí thư Tỉnh ủy, Phó Bí thư Tỉnh ủy; Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy và Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy.
Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú: Đưa Hà Tĩnh thành cực tăng trưởng mới của vùng Bắc Trung Bộ

Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú: Đưa Hà Tĩnh thành cực tăng trưởng mới của vùng Bắc Trung Bộ

Phát biểu chỉ đạo Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh nhiệm kỳ 2025-2030, đồng chí Trần Cẩm Tú - Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư nhấn mạnh: Hà Tĩnh cần xác định rõ vị trí trong chiến lược phát triển quốc gia và vùng, phấn đấu là một cực tăng trưởng mới của Bắc Trung Bộ.
Danh sách 55 Ủy viên BCH Đảng bộ Hà Tĩnh nhiệm kỳ 2025 - 2030

Danh sách 55 Ủy viên BCH Đảng bộ Hà Tĩnh nhiệm kỳ 2025 - 2030

Tại phiên làm việc sáng 1/10, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XX đã bầu 55 đồng chí vào Ban Chấp hành nhiệm kỳ 2025 - 2030. Báo Hà Tĩnh trân trọng giới thiệu danh sách Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh nhiệm kỳ mới (sắp xếp theo thứ tự A, B, C...).
Xây dựng Hà Tĩnh giàu đẹp, văn minh, vững bước cùng cả nước tiến vào kỷ nguyên mới

Xây dựng Hà Tĩnh giàu đẹp, văn minh, vững bước cùng cả nước tiến vào kỷ nguyên mới

Báo cáo chính trị tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh khóa XX do Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Duy Lâm trình bày khẳng định: Với những định hướng chiến lược đột phá, quyết tâm cao, nỗ lực lớn, đại hội thể hiện ý chí, khát vọng xây dựng tỉnh Hà Tĩnh giàu đẹp, văn minh, vững bước cùng cả nước tiến vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên phát triển, hội nhập và thịnh vượng của dân tộc Việt Nam.
Khơi dậy khí thế mới, hun đúc động lực mới, xứng đáng với sự kỳ vọng của Nhân dân Hà Tĩnh

Khơi dậy khí thế mới, hun đúc động lực mới, xứng đáng với sự kỳ vọng của Nhân dân Hà Tĩnh

Phát biểu khai mạc Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lần thứ XX nhiệm kỳ 2025 - 2030, đồng chí Võ Trọng Hải - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh: Đại hội sẽ khơi dậy khí thế mới, hun đúc động lực mới, đưa Hà Tĩnh tự tin, vững bước tiến vào kỷ nguyên phát triển giàu mạnh, thịnh vượng, xứng đáng với niềm tin của Trung ương và sự kỳ vọng của Nhân dân.
Đoàn kết, đổi mới, quyết tâm đưa Hà Tĩnh phát triển nhanh, bền vững

Đoàn kết, đổi mới, quyết tâm đưa Hà Tĩnh phát triển nhanh, bền vững

Kế thừa và phát huy những thành quả qua các thời kỳ, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Hà Tĩnh bước vào chặng đường phát triển mới với niềm tin, khát vọng lớn và ý chí “tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc”. Phát huy truyền thống đoàn kết, bản sắc văn hóa, nguồn lực con người Hà Tĩnh; chủ động nắm bắt cơ hội từ quá trình chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng, Hà Tĩnh quyết tâm phát triển nhanh, bền vững, tạo bước đột phá lớn trong nhiệm kỳ 2025-2030, góp phần cùng cả nước tiến nhanh, vững chắc trong kỷ nguyên mới.