Suốt 16 năm chiến tranh (1959-1975), đế quốc Mỹ đã thực hiện 733.000 trận oanh kích, trút xuống 4 triệu tấn bom, hàng vạn tấn chất độc hóa học trên các khu vực biên giới. Kẻ thù đã nhiều lần dùng sức mạnh quân sự đánh vào các trọng điểm, các vị trí nghi là lực lượng chủ chốt của ta hòng hủy diệt tuyến đường.
Quy mô lớn nhất là chiến dịch Lam Sơn 719, chúng đưa 20.000 quân ngụy, 9.000 quân Mỹ, 2.000 máy bay, không tiếc đạn bom đánh dọc Đường 9 - Nam Lào, nhưng đều bị ta đánh bại. Riêng năm 1969, máy bay Mỹ đã đánh phá hàng nghìn trận vào 180 bản của Lào, trên 100 làng của Campuchia, thiêu hủy hàng ngàn nóc nhà, giết hại và làm bị thương hàng vạn người, phá gần như hoàn toàn nương rẫy.
Bất chấp bom đạn và chất độc hóa học, những đoàn xe vẫn tiến về miền Nam trên đường Trường Sơn. Ảnh tư liệu
Ông Đinh Văn Trọng (85 tuổi), một cựu dân công hỏa tuyến phục vụ đường Trường Sơn, hiện sống ở xã Đức Thịnh (Đức Thọ) nhớ lại: “Có nhiều ngày đêm, bộ đội, TNXP, dân công hỏa tuyến bám đường không ngủ. Những lúc quá mệt thiếp đi tỉnh dậy thấy cánh rừng mênh mông đã cháy rụi, trơ trụi vì bom đạn Mỹ”.
Bất chấp sự hủy diệt tàn bạo và những âm mưu thâm độc của kẻ thù, nhân dân các bộ tộc Lào và Campuchia đã hết lòng giúp đỡ bộ đội Việt Nam trong việc mở đường, bảo vệ tuyến đường và vận chuyển hàng hóa. Bộ đội và du kích Lào phối hợp chặt chẽ với bộ đội Việt Nam đánh trả quyết liệt các cuộc hành quân lấn chiếm, tập kích của địch. Nhân dân Lào và
Campuchia đóng góp hàng triệu ngày công cùng bộ đội, TNXP, dân công hỏa tuyến Việt Nam làm mới, sửa chữa đường, vận chuyển lương thực, cứu thương bệnh binh, góp phần to lớn chi viện chiến trường.
Không thể kể hết những tình cảm quý báu của nhân dân Lào và Campuchia dành cho các chiến sĩ, cán bộ Việt Nam. Lịch sử Đoàn 559 - Bộ đội Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh có đoạn viết: “Có thời điểm đường bị tắc, hàng ngàn người ứ lại ở các trạm giao liên. Việc đảm bảo lương thực, thực phẩm trở nên “nước sôi, lửa bỏng”. Chỉ huy Đoàn 559 cùng đoàn chuyên gia 763 ở Hạ Lào trực tiếp đề xuất với Tỉnh ủy Távên Oọc của Lào vận động nhân dân địa phương giúp đỡ… Chỉ trong vòng nửa tháng, nhân dân đã huy động được hơn 30 tấn lương thực, góp phần quan trọng giải quyết khó khăn cho Đoàn 559”.
Trên tuyến đường Trường Sơn, việc vận chuyển còn phải dựa vào voi, trâu, bò... Bà con dân tộc Lào và Campuchia rất quý voi, coi voi là thần, là tượng trưng cho sự giàu có, danh giá, tự hào… Thế nhưng, khi cách mạng cần, nhân dân các dân tộc Việt - Lào - Campuchia đều sẵn sàng hiến voi, đưa voi ra trận tuyến. Càng ác liệt, gian khó càng thể hiện tấm lòng chân thật, trong sáng, thủy chung, không nề hà vất vả, hy sinh, tuyệt đối tin tưởng vào nhau. Bà con dân tộc Lào không có muối phải ăn tro từ rễ tranh đốt ra, đến khi ta đưa muối sang, liền nhắc công ơn Cụ Hồ. Những lúc giáp hạt, bị cái đói hành hạ, bà con dắt nhau đi tìm rau rừng, xuống khe bắt ốc sống cầm hơi, không hề nghĩ đến việc lấy một lưng gạo, hạt muối ở các kho lương thực, thực phẩm của các binh trạm đặt giữa rừng. Nhiều hình ảnh giúp đỡ bộ đội, nuôi dưỡng thương binh, chăm lo chôn cất liệt sĩ của đồng bào trên tuyến đường vô cùng xúc động.
Trọng điểm Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh), đoàn xe di chuyển qua khu vực dày đặc hố bom (Ảnh: Theo Tienphong.vn).
Đáp lại lòng quý mến và đùm bọc của nhân dân, các đơn vị bộ đội Việt Nam đã tích cực cùng với bộ đội Pathét Lào, quân giải phóng Campuchia chiến đấu bảo vệ căn cứ, bảo vệ nhân dân, giúp đồng bào tăng gia sản xuất, cứu đói cho dân khi gặp thiên tai, địch họa. Bộ đội đường Hồ Chí Minh giúp nhân dân Lào mở các tuyến đường liên bản, liên xã, liên huyện bảo đảm liên thông, phát triển KT-XH vùng giải phóng.
Trong 16 năm (1959-1975), tuyến giao thông vận tải quân sự Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh đã vận chuyển được 1.349.000 tấn hàng hóa, vũ khí; trong đó chuyển giao cho cách mạng Lào và Campuchia hơn 583.000 tấn hàng. Riêng 4 tháng trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975, tuyến vận tải 559 qua đường Hồ Chí Minh đã chuyển vào miền Nam Việt Nam hơn 110.000 cán bộ, chiến sỹ, 230.000 tấn vật chất các loại.
