Kho tàng di sản - bản sắc của miền đất Hà Tĩnh

(Baohatinh.vn) - Mặc dù không được thiên nhiên ưu đãi nhưng với vị trí địa lý đặc biệt, Hà Tĩnh là nơi “giang sơn tụ khí”, tạo nên một kho tàng di sản văn hóa vô cùng phong phú. Thời gian cùng những ứng xử của con người với di sản đã quyết định sự mất - còn những giá trị đó trong đời sống…

Kho tàng di sản - bản sắc của miền đất Hà Tĩnh

Đường về Hà Tĩnh. Ảnh tư liệu

Những di chỉ khảo cổ học cho thấy các quần cư của người Việt cổ đã tồn tại ở Hà Tĩnh cách đây hàng ngàn năm. Mảnh đất gắn liền với nhiều dấu ấn, sự kiện quan trọng trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc được coi là nơi “giang sơn tụ khí”, “địa linh nhân kiệt”, tạo nên một kho tàng di sản văn hóa quý báu. Trong khó khăn gian khổ, con người Hà Tĩnh đã vươn lên tạo dựng đời sống tinh thần phong phú. Kho tàng văn nghệ dân gian phong phú và nhiều giá trị di sản văn hóa độc đáo đã làm nên bản sắc riêng của miền đất Hà Tĩnh.

Một trong những niềm tự hào của văn hóa Xứ Nghệ nói chung, Hà Tĩnh nói riêng là biểu tượng núi Hồng - sông Lam. Đây tự thân là một giá trị văn hóa vật thể và còn là nơi khởi sinh nhiều giá trị văn hóa phi vật thể.

Sinh thời, nhà nghiên cứu Võ Hồng Huy từng đánh giá: “Cùng với sông Lam, núi Hồng có một kho tàng đầy ắp truyền thuyết, huyền thoại, di tích, thắng cảnh. Với vị thế xứng đáng văn hóa - lịch sử, kinh tế - quốc phòng của mình, từ lâu nó đã trở thành một biểu tượng quê hương xứ Nghệ. Nó cũng là biểu tượng văn hóa - văn học khi người ta muốn nói những gì về con người, phong thổ vùng này: Hồng Sơn thế phổ, Hồng Sơn văn phái, vùng đất Hồng Lam, con người Hồng Lam, khí phách Hồng Lam...”.

Kho tàng di sản - bản sắc của miền đất Hà Tĩnh

Núi Hồng - Sông Lam biểu tượng văn hoá của Xứ Nghệ nói chung, Hà Tĩnh nói riêng. Ảnh tư liệu

Cùng với núi Hồng - sông Lam, Hà Tĩnh còn sở hữu nhiều di sản văn hóa vật thể như Đèo Ngang, hồ Kẻ Gỗ, sông La, thác Vũ Môn, bãi biển Thiên Cầm, Vườn Quốc gia Vũ Quang… Tất cả đều mang trong mình những giá trị văn hóa độc đáo, trở thành đề tài cho những sáng tác văn học nghệ thuật từ xưa đến nay. Ngoài ra, Hà Tĩnh còn sở hữu những cái nôi văn hóa lớn, tập trung nhiều di tích như Can Lộc, Đức Thọ, Hương Sơn, Nghi Xuân… Những di tích ấy đều là nơi thờ cúng những danh nhân kiệt xuất, có nhiều đóng góp trong quá trình xây dựng và bảo vệ đất nước.

Mặc dù thường xuyên phải đối mặt với thiên tai nhưng con người Hà Tĩnh luôn lạc quan, yêu đời. Chính họ đã làm nên kho tàng di sản văn hóa phi vật thể với nhiều loại hình văn nghệ dân gian đặc sắc, nhiều làng nổi tiếng về văn hóa, khoa bảng và làng nghề truyền thống. Trong đó, nổi bật là các loại hình văn nghệ dân gian độc đáo như: Hát ca trù, hát sắc bùa, dân ca ví, giặm, diễn xướng trò Kiều… Và rất nhiều lễ hội độc đáo gắn liền với những di sản văn hóa vật thể cũng như những phong tục, tập quán ở khắp các địa phương.

Kho tàng di sản - bản sắc của miền đất Hà Tĩnh

Ca trù - di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận, cần được bảo tồn và phát huy.

Bên cạnh đó, các làng khoa bảng Đông Thái, Trường Lưu, Tiên Điền, Uy Viễn, Yên Hội, Gôi Mỹ, Thần Đầu… đã sản sinh cho quê hương, đất nước nhiều anh hùng hào kiệt từ thời kỳ này đến thời kỳ khác. Các làng truyền thống với những điệu hát nổi tiếng quanh núi Hồng Lĩnh, ven dòng sông La, sông Ngàn Sâu, Ngàn Phố và cả đất biên ải Kỳ Anh cũng đã để lại cho vùng quê Hà Tĩnh và đất nước những di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc.

Hệ thống di sản văn hóa phi vật thể và vật thể đã góp phần làm phong phú đời sống tinh thần, bồi đắp tâm hồn, kiến tạo nhân cách cho cư dân Hà Tĩnh. Tuy nhiên, trong tiến trình lịch sử của dân tộc, do sự tác động của thiên tai, chiến tranh và cả những sai lầm trong ứng xử với di sản của con người, nhiều di sản đã “mất tích” trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân.

Kho tàng di sản - bản sắc của miền đất Hà Tĩnh

Văn Miếu Hà Tĩnh - một trong những di tích mới được khôi phục, xây dựng lại tại phường Thạch Linh - Tp Hà Tĩnh.

Hàng trăm di tích có giá trị văn hóa, lịch sử đã trở thành phế tích, nhiều làng cổ đã phai dấu cổ xưa. Thậm chí, có di tích đã biến mất theo thời gian như phố cổ Phù Thạch ở Đức Thọ, chùa Nghèn ở Can Lộc, đền thờ Tổ Giáo phường Cổ Đạm, Văn Miếu Hà Tĩnh, Cổng thành Hà Tĩnh… Bên cạnh đó, nhiều di sản văn hóa phi vật thể như truyền thuyết, giai thoại, truyện cười dân gian, các làn điệu ca trù, dân ca ví, giặm cổ… đã “vắng mặt” trong đời sống văn hóa một thời gian dài.

Hiện nay, cùng với việc thực hiện “xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Chung tay xây dựng nông thôn mới”… đã góp phần hồi sinh những giá trị tự có của nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Trong đó, phải kể đến sự quan tâm của chính quyền các cấp cũng như những ứng xử văn minh của người dân trong việc chung tay sưu tầm, khôi phục và nâng tầm các giá trị di sản.

Kho tàng di sản - bản sắc của miền đất Hà Tĩnh

Ngôi nhà cổ hơn 100 tuổi ở làng cổ Trường Lưu

Nổi bật nhất là đã góp phần đưa ca trù, dân ca ví, giặm, mộc bản Trường Lưu, Hoàng Hoa sứ trình đồ… đến với văn hóa nhân loại. Khôi phục lại một số phế tích như đền Nen (Thạch Hà), xây dựng lại Văn Miếu Hà Tĩnh… và rất nhiều lễ hội độc đáo như: Lễ hội chùa Hương Tích, lễ hội đền Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi, lễ hội đền Chợ Củi, lễ hội đánh cá Đồng Hoa, lễ hội cầu ngư làng Nhượng Bạn, lễ tế giỗ Chế thắng phu nhân Nguyễn Thị Bích Châu v.v… Phục hồi và phát triển nhiều làng nghề truyền thống như: Nghề mộc Thái Yên, nghề rèn Trung Lương, nghề làm nước mắm Cẩm Nhượng…

Kho tàng di sản - bản sắc của miền đất Hà Tĩnh

Với những ứng xử tiến bộ của người dân đối với việc giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hoá, dân ca ví giặm đang ngày càng trở lại mạnh mẽ trong đời sống tinh thần của người dân Hà Tĩnh.

Ông Nguyễn Tùng Lĩnh - Trưởng phòng Quản lý di sản văn hóa (Sở VH-TT&DL) Hà Tĩnh cho biết: “Trong những năm qua, chúng tôi đã tranh thủ sự hỗ trợ của các cấp bộ, ngành, tranh thủ nhu cầu khôi phục các giá trị di sản của nhân dân, đã triển khai nhiều hoạt động sưu tầm, bảo tồn, phát huy di sản văn hóa ở Hà Tĩnh. Rất nhiều đề tài nghiên cứu, công trình văn hóa đã được triển khai nhằm xây dựng, tôn tạo, tu sửa, bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể cũng như phi vật thể. Đến nay, đã có 4 di sản văn hóa được UNESCO ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, 82 di tích được xếp hạng cấp quốc gia”.

Hiện nay, cùng với những nỗ lực phối hợp nâng cao nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền và mỗi người dân về vị trí, vai trò di sản văn hóa trong đời sống văn hóa xã hội, ngành văn hóa đã và đang tích cực tuyên truyền phổ biến Luật Di sản văn hóa; tiếp tục hoạch định chính sách, đầu tư phù hợp cho công việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa.

Chủ đề Đất và người Hà Tĩnh

Chủ đề NGƯỜI HÀ TĨNH

Đọc thêm

Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Trong vô vàn câu chuyện về Ngã ba Đồng Lộc huyền thoại đã trở nên quen thuộc, ít ai biết rằng, những con ngõ, ngôi nhà ở thôn Mai Long (xã Xuân Lộc, Hà Tĩnh) là nơi từng lưu dấu bước chân, tiếng cười nói của 10 nữ liệt sỹ TNXP Tiểu đội 4, Đại đội 552 trước lúc họ đi vào bất tử.
Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Làng Trường Lưu xưa - xã Trường Lưu nay tự hào với 3 di sản được UNESCO vinh danh. Không dừng lại ở một danh xưng hành chính ở Hà Tĩnh, Trường Lưu còn ẩn chứa trong đó nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Từ một câu chuyện trong sử sách, tên gọi Thành Sen (Hà Tĩnh) đã ra đời và theo suốt dặm dài lịch sử của vùng đất này. Tên gọi ấy đã ăn sâu vào ký ức, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ.
 Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Tháng 7 này trở nên đặc biệt hơn với nhiều gia đình liệt sỹ ở Hà Tĩnh khi phần mộ người thân được đưa về yên nghỉ nơi đất mẹ, khi tấm bằng “Tổ quốc ghi công” được trao tặng trang nghiêm, trọng thể.
Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Những ngày tháng Bảy, đất nước lại lặng mình trong những ký ức thiêng liêng về những năm tháng khói lửa. Trong dòng chảy lịch sử ấy, lực lượng TNXP Hà Tĩnh để lại nhiều dấu ấn hào hùng, góp phần viết nên bản hùng ca bất tử bằng sức trẻ và lòng yêu nước cháy bỏng.
Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Truyện Kiều có sức sống mãnh liệt trong văn học Việt Nam, phổ biến trong các tầng lớp nhân dân. Dù gần 100 tuổi, cụ Trần Thị Tám ở xã Hồng Lộc (Hà Tĩnh) vẫn thuộc và say sưa luận giải Kiều.
Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Giữa một vùng quê ven sông La - nơi được biết đến là xã nhỏ nhất của tỉnh Hà Tĩnh lại tồn tại một góc phố mang dáng dấp cổ kính, phảng phất hồn xưa như một “phố cổ Hà Nội” thu nhỏ.
Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Về thôn Phú Quý, xã Đông Kinh, tỉnh Hà Tĩnh. Dạo bước trên những tuyến đường bê tông nhựa rộng rãi, không chỉ cảm nhận được sự bình yên, trù phú mà còn thấy rõ sức sống mới của miền quê trù phú, xanh tươi 
Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Bằng nhiều cách tiếp cận và truyền tải linh hoạt, ngành VH-TT&DL Hà Tĩnh đang nỗ lực làm mới công tác gia đình, để các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp tiếp tục được khơi dậy và lan tỏa trong cộng đồng.
Khi ví, giặm "chạy show"…

Khi ví, giặm "chạy show"…

Không còn đơn thuần xuất hiện trên sân khấu hội diễn tuyên truyền, dân ca ví, giặm ở Hà Tĩnh từng bước hiện diện trong các show diễn giải trí, chuyển hóa thành sản phẩm của công nghiệp văn hóa.
Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Bằng nhiều việc làm cụ thể, thiết thực như hiến đất mở đường, giúp đỡ người nghèo, tích cực trong các hoạt động của địa phương, anh Trương Quang Nghĩa, thôn Bắc Thượng, xã Thạch Đài (TP Hà Tĩnh) đã góp sức làm cho quê hương thay da đổi thịt.
Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Cây đa, bến nước, sân đình là biểu tượng của làng quê trong tâm thức bao thế hệ. Trong đó, đình làng là nơi sinh hoạt văn hóa của cộng đồng, nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc trưng của mỗi làng quê, đang cần được khôi phục và phát huy.
Người gieo "hạt giống" đoàn kết

Người gieo "hạt giống" đoàn kết

Ông Hồ Duy Lý - Bí thư Chi bộ thôn Song Hải, xã Thạch Sơn (Thạch Hà, Hà Tĩnh) luôn là tấm gương sáng về tinh thần trách nhiệm, tận tụy vì dân, sống trọn nghĩa đạo - đời.