Làng nghề gần 600 năm tuổi ở Nghi Xuân trước nguy cơ “khai tử”

(Baohatinh.vn) - "Bây giờ già rồi không còn sức để đi lấy đất nữa nên đành phải ở nhà. Không vắt nồi nữa, cảm giác nhớ nghề, tay chân ngứa ngáy lắm” - bà Lê Thị Sinh, thôn 7 xã Cổ Đạm (Nghi Xuân - Hà Tĩnh) ngậm ngùi nói, ánh mắt buồn rười rượi.

Làng nghề gần 600 năm tuổi ở Nghi Xuân trước nguy cơ “khai tử”

Bàn tay điêu luyện của bà Sinh - người phụ nữ có thâm niên gần 60 năm làm nghề vắt nồi

Bà Sinh năm nay 72 tuổi và là người cuối cùng của làng nghề nổi tiếng "Vắt nồi Cổ Đạm" đã quyết định từ giã nghề cách đây 2 tháng. Trước đó, vào khoảng đầu năm 2018, em gái bà cũng đã nói lời chia tay với nghề làm nồi đất từng mang lại niềm vui, nguồn thu nhập lớn cho cả gia đình gần 10 miệng ăn trong hàng chục năm qua.

Theo những bậc cao niên, nghề làm nồi đất ở Cổ Đạm xuất hiện từ thời nhà Mạc, cách nay chừng 600 năm. Làng nghề trải qua thời kỳ dài hưng thịnh rồi lụi tàn dần từ năm 2010 lại nay. Những năm gần đây, cả xã chỉ có 2 chị em bà Sinh “hành nghề” khi có ai đó đặt hàng.

Cụ Lê Văn Hoan (82 tuổi, thôn 7, xã Cổ Đạm) nhớ lại: Thời kỳ hoàng kim nhất đối với nghề vắt nồi Cổ Đạm là giai đoạn từ năm 1960 – 1970. Những năm đó, ở 2 thôn Kỳ Tây và Kỳ Đông (nay là thôn 3 và thôn 7) có đến hơn 300 hộ dân tham gia làm nồi đất với rất nhiều sản phẩm như: Vùa uống nước, siêu sắc thuốc bắc, nồi hông xôi, nồi rang… chất lượng, đẹp, đa dạng về mẫu mã.

Làng nghề gần 600 năm tuổi ở Nghi Xuân trước nguy cơ “khai tử”

Bà Sinh đốt lò để sản xuất những lô hàng cuối cùng

Bí quyết khiến sản phẩm đất nung Cổ Đạm nổi tiếng là sau khi nhào nặn xong sẽ được nhúng qua “nước men” (nước bột đất sét loãng được lọc kỹ) sau đó mới đem phơi khô và nung chín nên độ bền, bóng khá cao.

Cũng vì lẽ đó, có không ít nghệ nhân người Lào từng tìm đến địa phương theo học. Thậm chí, có thời điểm, người Cổ Đạm còn cử “chuyên gia” sang kèm cặp, giúp nước bạn phát triển nghề truyền thống vắt nồi.

Thời điểm đó, sản phẩm đất nung Cổ Đạm làm đến đâu tiêu thụ đến đó. Thế nhưng, hiện tại, “cánh cửa” làng nghề gốm đất nung nổi tiếng ở Cổ Đạm chính thức khép lại khi 2 bậc tiền bối cuối cùng tuyên bố "giải nghệ".

Làng nghề gần 600 năm tuổi ở Nghi Xuân trước nguy cơ “khai tử”

Bà Sinh đang được xã Cổ Đạm lập hồ sơ trình các cấp có thẩm quyền xem xét cấp danh hiệu nghệ nhân

Có rất nhiều nguyên nhân đẩy làng nghề vắt nồi bị “khai tử”. Trước hết là do sự "chiếm lĩnh thị phần" của các vật dụng thay thế làm bằng gang, sắt, nhôm, nhựa... với rất nhiều mẫu mã bắt mắt, độ bền cao. Vẫn biết rằng, sản phẩm thủ công (nồi, niêu đất...) có những ưu điểm nổi trội như quá trình nấu nướng hương vị đặc biệt thơm ngon, rất thân thiện với môi trường, nhưng nhiều người vẫn chọn các dụng cụ thay thế bởi tính bền chắc và thuận tiện.

Đặc biệt là, bên cạnh khan hiếm nguồn nguyên liệu (đất sét), vắt nồi lại là nghề vất vả, cực nhọc, thu nhập không cao. Vì vậy, hầu hết thanh niên ở làng, ở xã đều không mặn mà với nghề truyền thống của quê hương.

Làng nghề gần 600 năm tuổi ở Nghi Xuân trước nguy cơ “khai tử”

Những sản phẩm "vang bóng một thời".

Bà Lê Thị Sinh tâm sự: “Để tạo ra những sản phẩm bằng gốm đất nung, phải qua nhiều công đoạn, từ lấy đất sét, nhào trộn đất, vắt nồi rồi nung. Tất cả đều làm thủ công. Cũng vì mất nhiều công sức nên nhiều người không còn mặn mà, nhất là giới trẻ".

Để lưu giữ nét văn hóa của địa phương, chính quyền xã Cổ Đạm cũng đã manh nha ý tưởng phục dựng lại làng nghề đang dần bị mai một, thường xuyên tổ chức tuyên truyền nhằm khơi dậy lòng tự hào cho thế hệ trẻ, để họ biết nhiều hơn về những giá trị của cha ông để lại và gắn bó với nghề. Đặc biệt, sự vào cuộc kịp thời vào lúc này là rất cần thiết, bởi các nghệ nhân còn lại vẫn còn đó niềm đam mê với nghề và đau đáu với nỗi lo làng nghề biến mất.

Chủ đề Lao động việc làm

Đọc thêm

Diễn xướng “Duyên tình biển mặn”

Diễn xướng “Duyên tình biển mặn”

Tiết mục: Diễn xướng “Duyên tình biển mặn” (soạn lời và chỉnh lý: Văn Mạnh, Sỹ Chinh) do Đoàn nghệ thuật Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh Hà Tĩnh biểu diễn tại Liên hoan Di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh tại Hà Tĩnh.
Chợ phiên - nét văn hóa truyền thống

Chợ phiên - nét văn hóa truyền thống

Tháng Chạp về, khi đào, mai bắt đầu ươm nụ trên những làng quê Hà Tĩnh, lòng tôi lại háo hức chờ đợi những buổi chợ phiên truyền thống, để được hòa mình trong không gian văn hóa quê hương.
Tỏa sáng di sản y học cổ truyền Hải Thượng Lãn Ông

Tỏa sáng di sản y học cổ truyền Hải Thượng Lãn Ông

Kế thừa, phát huy giá trị di sản y học cổ truyền của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, các bệnh viện, Hội Đông y Hà Tĩnh và cả nước ngày càng nâng cao hiệu quả hoạt động, khẳng định vai trò trong công tác chữa bệnh cứu người.
“Tấm căn cước” quý giá

“Tấm căn cước” quý giá

Nơi ấy, trên bản đồ hình chữ S của nước Việt ngàn năm là dải đất nhỏ hẹp, “đòn gánh gánh hai đầu đất nước”. Nơi ấy, bên dòng sông Lam trong xanh và núi Hồng sừng sững, những cư dân nhiều đời đã làm nên bao huyền thoại, tạo dựng một vùng văn hóa giàu bản sắc: văn hóa Hồng Lam. Đó là “tấm căn cước” quý giá, riêng có của Hà Tĩnh.
Dấu ấn cố hương trong “Thượng Kinh ký sự”

Dấu ấn cố hương trong “Thượng Kinh ký sự”

Tác phẩm “Thượng kinh ký sự” của Đại danh y Lê Hữu Trác bên cạnh trường đoạn nói về nỗi nhớ nơi ẩn cư ở quê mẹ ở Hương Sơn (Hà Tĩnh) là trường đoạn nói về nỗi nhớ cố hương da diết với rất nhiều hoài niệm.
Noel ấm áp, an lành

Noel ấm áp, an lành

Những ngày này, nhiều làng quê Hà Tĩnh lại rộn ràng không khí chờ đón lễ Noel. Dẫu không phải người xứ đạo nhưng tôi đã thấy mùa Giáng sinh ấm áp đang lan tỏa trong mình.
“Hành giả” Stêphannô Nguyễn Khắc Dương

“Hành giả” Stêphannô Nguyễn Khắc Dương

Trong cộng đồng Thiên Chúa giáo Việt Nam hiện nay, Stêphannô Nguyễn Khắc Dương, quê ở xã An Hòa Thịnh (Hương Sơn, Hà Tĩnh) là một tu sĩ được rất nhiều giám mục, linh mục, chức sắc tôn giáo, đồng bào có đạo biết đến và rất kính trọng.
Đoàn kết lương giáo - tô điểm quê hương

Đoàn kết lương giáo - tô điểm quê hương

Với tinh thần “Sống tốt đời, đẹp đạo”, đồng bào công giáo Hà Tĩnh đã tích cực gắn kết lương giáo, chung sức xây dựng, điểm tô cho bức tranh quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh.
Thành Sen - thành phố bên bờ biển

Thành Sen - thành phố bên bờ biển

Một chiều như mọi chiều, tôi lại chạy xe chầm chậm trên những con phố cổ xưa của Thành Sen để ngắm nhìn những sắc màu mới đan xen màu ký ức. Xuôi về phía biển, một cảm giác vừa lạ lẫm, vừa hân hoan dào lên trong tôi - thành phố Hà Tĩnh đã mở rộng về bốn phía, làm dậy lên bao xúc cảm.