Nhiều năm qua, với chiến lược đầu tư cho giáo dục, Hà Tĩnh đã có các chính sách hỗ trợ học phí theo vùng, miền, đối tượng. Nhưng trên thực tế, mỗi thời khắc bước vào năm học mới, vẫn còn nhiều gia đình phải cân nhắc nhiều khoản thu chi để cho con đến trường trong tâm lý thoải mái nhất.
Theo quy định của tỉnh, mức học phí dành cho HS các bậc học trong những năm học gần đây dao động từ 30-120 nghìn đồng/HS/tháng, tùy theo vùng miền. Đây đã là mức thấp nhất trong khung quy định của Nghị định số 81/2021/NĐ-CP ngày 27/8/2021 của Chính phủ. Dù vậy, với nhiều gia đình, đó vẫn là một khoản chi không hề nhỏ và thường lúng túng vào đầu năm học mới. Chính vì thế, tin vui về miễn học phí hoàn toàn ở các trường công lập khiến nhiều phụ huynh thở phào nhẹ nhõm.
Gia đình chị Nguyễn Thị Hà ở phường Thành Sen có 3 người con, trong đó con lớn đang học lớp 10, con thứ 2 học lớp 8 và bé út học mẫu giáo. Theo quy định những năm học trước, con lớn của chị Hà đóng học phí 110.000 đồng/tháng, con thứ 2 mỗi tháng 80.000 đồng, bé út là 120.000 đồng/tháng. Như vậy, chỉ tính riêng học phí của các con, mỗi năm, chị Hà phải đóng gần 3 triệu đồng.
Chị Hà cho biết: “Vào năm học, chúng tôi phải chi rất nhiều khoản, từ sách vở, đồng phục, học phí, bảo hiểm đến các khoản vận động tài trợ… Với gia đình có mức thu nhập trung bình như chúng tôi, việc co kéo để đủ chi phí sinh hoạt, học hành cho các con cũng khá vất vả. Thế nên, thông tin miễn học phí cho HS ở tất cả các cấp học khiến chúng tôi rất mừng khi giảm được một phần áp lực về kinh tế”.
Không chỉ phụ huynh, ban giám hiệu các nhà trường và thầy cô cũng thở phào nhẹ nhõm. Bởi, việc miễn học phí giúp giảm áp lực thu - chi, giảm nỗi lo cho nhiều trường học trong việc huy động các nguồn quỹ hỗ trợ HS có hoàn cảnh khó khăn.
Thầy Nguyễn Đức Dân - Hiệu trưởng Trường TH&THCS Sơn Hồng (xã Sơn Hồng) thông tin: “Trường chúng tôi có hơn 530 HS (trong đó có hơn 250 HS bậc THCS), chủ yếu là con em thuần nông, hoàn cảnh khó khăn. Để tạo điều kiện cho các em yên tâm học tập, những năm qua, ngoài một số HS thuộc diện con hộ nghèo được miễn giảm học phí, trung bình mỗi năm học, chúng tôi kêu gọi các nguồn lực để trao học bổng, miễn học phí cho từ 10-15 em có hoàn cảnh khó khăn. Vì vậy, việc miễn học phí không chỉ tạo tâm lý tích cực cho phụ huynh và HS mà nhà trường cũng sẽ thuận lợi hơn trong việc tập trung nguồn lực để mua sắm các trang thiết bị dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục”.
Việc miễn học phí không chỉ là câu chuyện tài chính mà chính sách này tác động dây chuyền tích cực cho toàn bộ hệ thống giáo dục công lập. Bởi, khi rào cản kinh tế được dỡ bỏ, tỷ lệ huy động HS đến trường sẽ cao hơn, đặc biệt ở cấp học đầu đời như mầm non.
Cô Nguyễn Thị Hoa - Hiệu trưởng Trường Mầm non Hương Lâm (xã Hương Xuân) chia sẻ: “Chúng tôi rất vui mừng khi chính sách miễn học phí được mở rộng đến bậc học mầm non. Đây thực sự là nguồn động viên tinh thần to lớn đối với phụ huynh và học sinh, đặc biệt ở những vùng biên giới còn nhiều khó khăn như địa phương chúng tôi. Nhờ chính sách nhân văn này, việc vận động trẻ đến lớp của giáo viên cũng trở nên thuận lợi hơn rất nhiều. Từ đó, tỷ lệ huy động trẻ 3 tuổi đến lớp chắc chắn sẽ được nâng cao, góp phần đảm bảo công tác phổ cập giáo dục mầm non đúng độ tuổi”.
Chính sách miễn học phí toàn quốc không chỉ là một quyết định mang tính nhân văn sâu sắc, mà còn đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ trong tư duy về giáo dục công bằng. Đây là minh chứng rõ ràng cho sự ưu tiên của Nhà nước đối với chiến lược đầu tư vào con người - nền tảng phát triển bền vững của quốc gia. Khi gánh nặng học phí được gỡ bỏ, cánh cửa đến trường sẽ rộng mở hơn cho mọi trẻ em, từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và tạo được sự đồng thuận, ủng hộ mạnh mẽ từ xã hội.
Tuy nhiên, để chính sách này phát huy hiệu quả một cách lâu dài và bền vững, vẫn còn không ít thách thức đặt ra. Bởi lẽ, nguồn ngân sách để bù đắp học phí cho hàng triệu HS mỗi năm là một con số không nhỏ, đòi hỏi sự tính toán hợp lý, linh hoạt và bền vững trong phân bổ nguồn lực. Theo tính toán của Bộ GD&ĐT, để thực hiện chủ trương miễn học phí cho HS, ngân sách Nhà nước phải chi bù khoảng 30.000 tỷ đồng.
Miễn học phí mang lại niềm vui lớn cho các gia đình, thu hút sự quan tâm của toàn xã hội ngay từ đầu năm học mới. Tuy nhiên, theo nhiều cán bộ, giáo viên, về lâu dài, chính sách chỉ thực sự hiệu quả khi đi kèm với sự chuẩn bị đồng bộ về ngân sách, cơ sở vật chất, đội ngũ và cơ chế giám sát thực thi. Thực tế, khi sĩ số HS tăng, áp lực lên giáo viên và hệ thống trường lớp cũng gia tăng đáng kể. Vì vậy, miễn học phí cần có hướng dẫn cụ thể về cơ chế tài chính, nguồn bù đắp ngân sách để tránh ảnh hưởng đến hoạt động dạy học. Đồng thời, cần giải pháp kiểm soát sĩ số lớp, bảo đảm môi trường học tập an toàn, hiệu quả.
Đặc biệt, với Hà Tĩnh, địa phương chưa tự chủ về ngân sách thì bài toán phân bổ nguồn hợp lý để bảo đảm chi thường xuyên cho giáo dục mà không ảnh hưởng đến lĩnh vực khác, vẫn đang cần những giải pháp căn cơ, lâu dài. Theo thông tin từ ngành giáo dục, trong năm học 2025-2026, toàn tỉnh có 668 trường học với tổng số trên 364.000 HS ở các cấp học.
Đánh giá về chính sách miễn học phí, ông Nguyễn Ngọc Lê Nam - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT chia sẻ: “Chính sách miễn học phí cho tất cả HS không chỉ thể hiện tinh thần nhân văn sâu sắc, mà còn là bước đi cụ thể trong lộ trình xây dựng một nền giáo dục công bằng, toàn diện, không để HS nào bị thiệt thòi vì hoàn cảnh gia đình. Đây là cơ hội để ngành Giáo dục Hà Tĩnh nói riêng và cả nước nói chung từng bước thu hẹp khoảng cách vùng miền, tạo điều kiện học tập bình đẳng cho mọi trẻ em, để mỗi mùa tựu trường thực sự trở thành niềm vui trọn vẹn cho mọi gia đình”.
Có thể nhận thấy, với Hà Tĩnh - vùng quê giàu truyền thống hiếu học, việc triển khai thành công chính sách miễn học phí sẽ là nền tảng hiện thực hóa khát vọng nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và hiện thực hóa khát vọng vươn lên bằng tri thức, xây dựng một xã hội học tập công bằng, bền vững. Nhìn rộng ra toàn quốc với các tỉnh, thành, các vùng miền khác nhau, miễn học phí không chỉ là chính sách hỗ trợ giáo dục mà còn được xem là điểm khởi đầu cho hành trình mới, khẳng định mọi trẻ em đều xứng đáng được đến trường và học tập trong điều kiện công bằng, từ đó có cơ hội như nhau trong quá trình phát triển toàn diện.
