Chứng tích chiến tranh tại thôn Giữa, xã Thạch Tiến (Thạch Hà) - nơi ghi dấu 16 học sinh Trường Cấp III Lý Tự Trọng tử nạn năm 1968
“Khi bom rơi trúng lán học, bác đang đi chăn trâu gần làng, chính mắt bác chứng kiến cảnh đau thương này. Sau đó, thi thể các học sinh gói trong ni lông đưa về an táng ngay gần miếu Nen bây giờ. Thạch Tiến đến giờ vẫn còn nhiều hố bom. Thời đó, Mỹ đánh phá rất ác liệt do xã có tuyến đường 23 đi qua. Đó là đường đi sang Việt Xuyên để lên Ngã ba Đồng Lộc” – ông Phan Viết Thỷ (thôn Giữa, xã Thạch Tiến) cho hay.
Ông Phan Viết Thỷ vẫn còn nhớ như in ngày tang thương 19/8/1968
Ngày đó, do thất bại nặng nề trên chiến trường miền Nam và trên bàn đàm phán tại Hội nghị Paris về Việt Nam, đế quốc Mỹ điên cuồng ném bom nhằm hủy diệt miền Bắc. Từ năm 1965, ngành giáo dục hướng dẫn các trường sơ tán. Tháng 3/1966, Trường cấp III Lý Tự Trọng, nay là Trường THPT Lý Tự Trọng được thành lập và xây dựng mới tại xã Thạch Tiến trên cơ sở chia tách từ Trường cấp III Phan Đình Phùng đang ở địa điểm sơ tán xã Thạch Xuân (huyện Thạch Hà). Đến giữa năm 1968, Trường Cấp III Lý Tự Trọng đã xây dựng được 6 lán học phân tán ở các xóm Thọ, Lộc, An, Khang và Ninh.
Công chức xã Thạch Tiến ...
... và học sinh Trường THPT Lý Tự Trọng vệ sinh khu vực di tích chuẩn bị lễ tưởng niệm
Ngày 19/8/1968, Đoàn trường Cấp III Lý Tự Trọng mở lớp học tập và triển khai Nghị quyết 12 của Trung ương Đoàn tại lán học lớp 9A. Khoảng 15h30", sau những tiếng kẻng báo động phòng không đổ dồn, một tốp máy bay phản lực Mỹ bất ngờ nhào tới ném bom. Một quả bom “phát quang” rơi đúng giữa lán học lớp 9A. Lán học biến mất, 16 học sinh đã mãi mãi ra đi, 15 học sinh khác bị thương phải đi cấp cứu.
Nơi học sinh tử nạn năm xưa, năm 2015 đã được công nhận di tích chứng tích chiến tranh thuộc thôn Giữa, xã Thạch Tiến (Thạch Hà).
Ông Nguyễn Phi Hảo kể lại cho các bạn trẻ những ngày tháng chiến tranh năm 1968
Từ trong sâu thẳm của lòng tưởng nhớ, tháng 8 này, nhiều thế hệ học sinh Trường Cấp III Lý Tự Trọng (nay là Trường THPT Lý Tự Trọng) đã lặng lẽ về thăm lại nơi trường xưa từng đóng. Trong khóe mắt ngân ngấn lệ khi thắp nén hương cho các bạn tại di tích, bác Nguyễn Phi Hảo (SN 1949, ở Thạch Vĩnh) kể lại: “Bác nghe tin các bạn bị bom Mỹ sát hại ngày 19/8/1968 khi đang tham gia chiến đấu ở Trung Lào. Các bạn mất khi đang học nghị quyết để chuẩn bị cho năm học mới. Bác học cùng lớp với các bạn nhưng trước đó bác trúng tuyển bộ đội theo đợt tổng động viên tháng 2/1968 của nhà trường. Đang học dở lớp 9 thì vào quân ngũ, tham gia chiến đấu trên đất bạn Lào. Bao nhiêu mất mát hy sinh thế hệ bác đã trải qua giờ thấy quê hương thay đổi nhiều bác rất phấn khởi”.
Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Trần Nam Hồng - cựu học sinh Trường Cấp III Lý Tự Trọng trò chuyện với một người anh cùng trường cũ
Cùng chung tâm trạng hướng về trường cũ, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Hà Tĩnh Trần Nam Hồng - cựu học sinh Trường Cấp III Lý Tự Trọng niên khóa 1973 – 1976, cũng đã dâng nén tâm hương để tưởng nhớ các chị, các anh đã mãi mãi nằm lại tại mảnh đất nhà trường từng đóng lán để học.
Thời điểm Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy theo học, Trường Cấp III Lý Tự Trọng đóng tại địa điểm đền Nen ngày nay. Tại chứng tích chiến tranh, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy đánh giá cao công tác chăm sóc di tích của địa phương, đồng thời mong muốn nơi đây tiếp tục được tôn tạo để có cảnh quan đẹp hơn, trở thành nơi giáo dục giá trị truyền thống cho các thế hệ học sinh.
Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Trần Nam Hồng dâng hưởng tưởng niệm các anh, chị đã tử vong ngày 19/8/1968
Hiện tại, khu di tích có 2 khu vực nhưng không liền kề, gồm bãi đỗ xe và khu tưởng niệm và bị án ngữ bởi nhà dân ngay phía trước. Phó Chủ tịch UBND xã Thạch Tiến - Nguyễn Thị Nga cho hay: “Diện tích của di tích hiện tại là gần 770m2. Địa phương cũng sẽ cố gắng để mở rộng thêm khuôn viên khu chứng tích. Ngày 19/8 này, địa phương và Trường THPT Lý Tự Trọng cùng tổ chức lễ tưởng niệm. Trong những ngày qua, rất nhiều cựu học sinh Trường THPT Lý Tự Trọng đã hành hương về đây, dâng hương tưởng niệm các bạn, các anh chị đã mất”.
Khuôn viên khu chứng tích
