Hiện nay, nhà máy gạch không nung và bê tông thương phẩm của Công ty TNHH Xây dựng & Thương mại Tuấn Hải (xã Yên Hòa) chỉ sản xuất khoảng 3 triệu viên/năm trong khi công suất thiết kế lên đến 10 triệu viên/năm.
Ông Nguyễn Quang Nam - Giám đốc công ty cho biết: “Sản phẩm gạch không nung của công ty mới chủ yếu được sử dụng cho các hạng mục phụ trợ, người dân vẫn chưa mạnh dạn đưa vào các kết cấu chính của nhà ở riêng lẻ. Vì vậy, hoạt động sản xuất của doanh nghiệp còn cầm chừng, quy mô chưa thể mở rộng”.
Hiện nay, nhiều đơn vị sản xuất vật liệu xây không nung trong tỉnh cũng rơi vào tình trạng tương tự. Nhà máy gạch không nung Toàn Cầu (thuộc Công ty CP Đầu tư Xây dựng & Thương mại An Việt) có công suất thiết kế đạt 30 triệu viên/năm, nhưng sản lượng thực tế chỉ đạt khoảng 50 - 60% công suất.
Ông Dương Chí Việt - Giám đốc Nhà máy chia sẻ: “Thời gian qua, công ty đã tích cực giới thiệu sản phẩm, giảm giá thành, hỗ trợ vận chuyển, tư vấn kỹ thuật xây dựng và cung cấp đầy đủ thông số tiêu chuẩn để doanh nghiệp, người dân yên tâm sử dụng. Tuy nhiên, thị trường tiêu thụ hiện nay vẫn chủ yếu tập trung vào các công trình sử dụng vốn ngân sách Nhà nước còn các công trình nhỏ, lẻ của người dân còn hạn chế khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong duy trì hoạt động”.
Là một trong những đơn vị tiên phong trong sản xuất gạch không nung trên địa bàn tỉnh, Công ty TNHH Đầu tư Xây dựng Trần Châu (CCN Cẩm Xuyên, xã Cẩm Bình) đã đầu tư lắp đặt dây chuyền công nghệ châu Âu hiện đại, đồng bộ, với công suất thiết kế 110 triệu viên/năm. Nhờ chủ động mở rộng thị trường, doanh nghiệp từng bước tiếp cận được nhiều nhóm khách hàng khác nhau, sản lượng bán ra tương đối ổn định.
Tuy vậy, theo ông Trần Văn Châu - Giám đốc Công ty TNHH Đầu tư Xây dựng Trần Châu, thị trường vật liệu xây không nung trong tỉnh hiện nay nhìn chung nhu cầu, quy mô chưa lớn trong khi nguồn cung lại khá dồi dào do nhiều cơ sở đã được đầu tư và đi vào hoạt động. Chính vì vậy, các doanh nghiệp không chỉ phải chịu áp lực cạnh tranh cao mà còn đối mặt với tình trạng tốc độ tiêu thụ chưa tương xứng với năng lực sản xuất.
Theo thông tin từ Sở Xây dựng, hiện nay, toàn tỉnh Hà Tĩnh có 18 cơ sở sản xuất vật liệu xây không nung hoạt động với tổng công suất công bố gần 300 triệu viên/năm, tuy nhiên đã có 4 nhà máy phải tạm dừng sản xuất và 1 nhà máy chưa đi vào hoạt động.
Dù được đánh giá là loại vật liệu có nhiều ưu điểm (giá thành thấp hơn gạch nung, thân thiện môi trường, tận dụng được các phụ phẩm từ sản xuất công nghiệp,...) và đã có những chính sách khích lệ, hỗ trợ nhất định nhưng vật liệu xây không nung (chủ yếu là gạch không nung) tại Hà Tĩnh vẫn chưa phát huy hết tiềm năng. Hiện nay, phần lớn sản lượng gạch không nung trên địa bàn chủ yếu được tiêu thụ qua các dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách Nhà nước, trong khi tỷ lệ áp dụng ở các công trình dân sinh còn khá thấp.
Nguyên nhân được xác định là do chủng loại sản phẩm vật liệu xây không nung chưa đa dạng, phần lớn mới chỉ dừng lại ở gạch xi măng cốt liệu nên chưa đáp ứng được nhu cầu thiết kế và sự lựa chọn của thị trường; giá thành sản xuất ban đầu cao vì chi phí đầu tư dây chuyền, máy móc lớn, làm giảm sức cạnh tranh với gạch đất nung truyền thống. Ngoài ra, nhìn nhận thực tế, hiện nay, trên thị trường vẫn xuất hiện một số sản phẩm có hạn chế về khả năng chống thấm, chống nứt, gây ảnh hưởng đến tâm lý và niềm tin của người dân, nhà thầu, chủ đầu tư trong quá trình lựa chọn và sử dụng vật liệu xây không nung.
Đặc biệt, trong lĩnh vực xây dựng dân dụng, nhà ở riêng lẻ, tỷ lệ ứng dụng vật liệu xây không nung còn thấp vì thói quen và tâm lý ưa chuộng gạch nung của người dân. Ông Nguyễn Tiến Đạt - Giám đốc Công ty CP Kiến trúc - Nội thất SDA (phường Thành Sen) chia sẻ: “Gạch không nung được xem là xu hướng tất yếu của ngành vật liệu xây dựng. Tuy nhiên, thói quen tiêu dùng, yếu tố giá cả, kỹ thuật thi công và hệ sinh thái sản xuất chưa đồng bộ đang là những rào cản lớn. Việc mở rộng thị trường chỉ thực sự hiệu quả khi có sự đồng bộ từ doanh nghiệp sản xuất đến kênh phân phối và quan trọng hơn là khiến người tiêu dùng cảm thấy hợp lý, đảm bảo để sử dụng”.
Từ thực tế sản xuất, tiêu thụ có thể thấy việc thúc đẩy thị trường vật liệu xây không nung cũng đòi hỏi sự vào cuộc mạnh mẽ hơn từ phía các cơ quan quản lý. Thực hiện Quyết định số 2171/QĐ-TTg ngày 23/12/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chương trình phát triển vật liệu xây không nung, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 246/KHUBND ngày 04/7/2023 về triển khai sử dụng vật liệu xây không nung trong các công trình trên địa bàn tỉnh đến năm 2030. Theo đó, Hà Tĩnh phấn đấu đến năm 2030 sản xuất và sử dụng vật liệu xây không nung thay thế khoảng 40 - 45% gạch đất sét nung.
Theo Nguyễn Văn Mai - Trưởng phòng Quản lý hoạt động xây dựng (Sở Xây dựng Hà Tĩnh), thời gian qua, tỉnh đã ban hành nhiều chính sách và cơ chế ưu đãi đối với các doanh nghiệp đầu tư sản xuất gạch không nung trên địa bàn. Sở Xây dựng sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan liên quan tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng sản phẩm lưu thông trên thị trường. Đồng thời phối hợp các cơ quan liên quan đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các chủ đầu tư, đơn vị xây dựng và người dân về ưu điểm và hiệu quả của vật liệu không nung; khuyến khích nghiên cứu cải tiến chất lượng sản phẩm, khắc phục hạn chế về chống thấm, chống nứt; tiếp tục đề xuất chính sách hỗ trợ tín dụng, vay vốn hỗ trợ doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này cũng cần chú trọng, quan tâm đầu tư công nghệ sản xuất hiện đại nhằm cho ra sản phẩm đa dạng mẫu mã, đảm bảo chất lượng để người tiêu dùng yên tâm lựa chọn”.