Mực nước hồ chứa thấp, nhà máy thủy điện ưu tiên vận hành giờ cao điểm

Tại Nhà máy Thủy điện Hố Hô (xã Phúc Trạch), những ngày cuối tháng 12, không khí làm việc diễn ra khẩn trương hơn thường lệ.

Kỹ sư Hoàng Thanh Tú cùng kíp trực bắt đầu ca làm bằng việc kiểm tra mực nước hồ chứa, rà soát thông số vận hành của từng tổ máy, đánh giá tình trạng thiết bị để kịp thời điều chỉnh phương án sản xuất điện phù hợp với thực tế nguồn nước.

Ông Nguyễn Bá Tuấn – Phó Giám đốc Nhà máy Thủy điện Hố Hô cho biết: “Sáng 29/12/2025, mực nước hồ chứa đạt 69.98m, lưu lượng nước về hồ khoảng 9m³/s . Với điều kiện này, nhà máy không thể vận hành liên tục mà buộc phải tính toán kỹ lưỡng thời điểm phát điện, vừa bảo đảm nguồn điện cho phát triển kinh tế và sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài nguyên nước. Nhà máy ưu tiên phát điện vào các khung giờ cao điểm (từ 9h30 đến 11h30 và từ 17h đến 20h), khi nhu cầu phụ tải của hệ thống điện tăng cao. Hiện mỗi ngày nhà máy vận hành khoảng 5 giờ, sản lượng hòa lưới khoảng 80.000 kWh/ngày. Kết quả vận hành những ngày cuối năm đã nâng sản lượng điện thương mại của Nhà máy Thủy điện Hố Hô lên 49,9 triệu kWh, doanh thu khoảng 65,2 tỷ đồng”.

"Vận hành trong điều kiện mực nước hồ chứa giảm, công nhân Nhà máy Thủy điện Hố Hô thường xuyên kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ và đột xuất các hạng mục công trình như: turbine, máy phát, hệ thống điều khiển, hệ thống nước kỹ thuật, khí… nhằm ngăn chặn các sự cố có thể xảy ra. Song song với đó là việc theo dõi sát sao dự báo thời tiết, quan trắc lượng mưa và lưu lượng nước về hồ để kịp thời xây dựng phương án vận hành an toàn cho công trình và vùng hạ du. Mỗi quyết định vận hành đều phải đặt yếu tố an toàn đập, an toàn thiết bị lên hàng đầu” - ông Tuấn cho biết thêm.

Tại hồ chứa Nước Lạnh của Công ty CP Thủy điện Hương Sơn (xã Sơn Kim 1), mực nước cũng đang có xu hướng giảm dần. Sáng 29/12/2025, mực nước hồ đạt 803,56 m, buộc nhà máy chỉ có thể vận hành trung bình khoảng 10 giờ/ngày, tập trung chủ yếu vào các khung giờ cao điểm.

Ông Ngô Xuân Mạnh – Quản đốc Nhà máy Thủy điện Hương Sơn cho biết: Giai đoạn cuối năm, nhu cầu điện phục vụ sản xuất – kinh doanh của cộng đồng doanh nghiệp trên cả nước tăng cao, trong khi nguồn nước hồ chứa thủy điện phục vụ phát điện lại hạn chế. Trước thực tế đó, nhà máy đã phối hợp với các đơn vị liên quan xây dựng “kịch bản” sản xuất điện linh hoạt, bám sát diễn biến thủy văn và yêu cầu của hệ thống điện quốc gia.

Với sự điều phối hợp lý, sản lượng điện trung bình của hai nhà máy Thủy điện Hương Sơn và Hương Sơn 2 hiện đạt gần 400.000 kWh/ngày. Năm 2025, Công ty CP Thủy điện Hương Sơn đạt sản lượng điện 180 triệu kWh, doanh thu khoảng 230 tỷ đồng – kết quả cho thấy vai trò quan trọng của các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ trong cơ cấu nguồn điện khu vực Bắc Trung Bộ.

Theo các chuyên gia, vận hành thủy điện trong mùa khô không chỉ là câu chuyện kỹ thuật hay kinh tế, mà còn là "bài toán" quản lý tài nguyên nước và bảo vệ môi trường. Việc “chạy” nhà máy quá mức trong thời gian ngắn có thể giúp tăng sản lượng trước mắt, nhưng nếu không kiểm soát tốt sẽ dẫn tới nguy cơ cạn kiệt hồ chứa, ảnh hưởng đến cấp nước hạ du và khả năng vận hành lâu dài.

Nhận thức rõ điều này, các nhà máy thủy điện trên địa bàn Hà Tĩnh đang chú trọng xây dựng biểu đồ vận hành chi tiết theo ngày, theo tuần; dự báo dòng chảy để phân bổ lượng nước hợp lý, cân đối giữa phát điện và duy trì mực nước hồ chứa. Công tác duy tu, bảo trì công trình cũng được các nhà máy đẩy mạnh nhằm hạn chế rò rỉ nước, đặc biệt tại đập và các cửa xả.

Ông Trần Văn Nhường – Phó Trưởng phòng Quản lý năng lượng Sở Công thương Hà Tĩnh cho biết: Toàn tỉnh hiện có 6 nhà máy thủy điện đang vận hành, gồm: Hố Hô, Đá Hàn, Hương Sơn, Hương Sơn 2, Ngàn Trươi và Kẻ Gỗ, với sản lượng điện thương mại năm 2025 đạt gần 300 triệu kWh. Dự kiến trong quý I/2026, Nhà máy Thủy điện Vũ Quang sẽ phát điện, nâng tổng công suất và sản lượng điện thương mại toàn tỉnh, góp phần đảm bảo nguồn điện cho khu vực.

Mùa khô là giai đoạn “thử thách” đối với công tác vận hành thủy điện. Các nhà máy cần tính toán kỹ lưỡng, tối ưu hóa mọi nguồn lực để vừa đáp ứng nhu cầu điện, vừa bảo vệ công trình và tài nguyên nước. Theo đó, quản lý chặt chẽ nguồn nước, ưu tiên phát điện theo nhu cầu của lưới điện quốc gia, điều tiết xả nước hợp lý cho hạ du và chú trọng bảo trì thiết bị là những yêu cầu then chốt trong mùa khô. Chỉ khi làm tốt những điều này, thủy điện mới có thể vận hành bền vững, tránh nguy cơ cạn kiệt và ứng phó hiệu quả với tình trạng hạn hán, thiếu nước cục bộ.