Nghệ nhân kể chuyện xây dựng hồ sơ ví, giặm trình UNESCO

(Baohatinh.vn) - Đã 10 năm dân ca ví, giặm được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại. Hành trình đó ghi dấu những đóng góp của các câu lạc bộ đầu tiên ở Hà Tĩnh.

Dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh là di sản văn hóa phi vật thể quý báu của người dân 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Hàng chục năm trước, ngành văn hóa 2 tỉnh đã có nhiều trăn trở về việc bảo tồn, phát huy giá trị của loại hình nghệ thuật dân gian này.

7.jpg
10 năm được UNESCO vinh danh, dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh đã phát huy được giá trị trong đời sống văn hóa của người dân. Ảnh Thiên Vỹ.

Năm 2009, Nghệ An thành lập Trung tâm Bảo tồn và phát huy di sản dân ca xứ Nghệ trên cơ sở Nhà hát Dân ca Nghệ Tĩnh đã có từ hàng chục năm trước. Năm 2012, Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Hà Tĩnh cũng chính thức được thành lập trên cơ sở kiện toàn Đoàn Ca - Múa - Kịch Hà Tĩnh. Đây được coi là hành động có ý nghĩa to lớn đối với nhiệm vụ bảo tồn, phát huy dân ca ví, giặm lúc bấy giờ.

Cũng từ đó, chính quyền, ngành chức năng và giới chuyên môn của 2 địa phương quyết tâm hơn trong xây dựng hồ sơ đề cử UNESCO công nhận dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Bà Phan Thư Hiền - Chi hội trưởng Chi hội Văn nghệ dân gian Việt Nam tại Hà Tĩnh cho biết: “Thời điểm đó, việc lập hồ sơ gặp rất nhiều khó khăn bởi hoạt động hát dân ca ví, giặm đã mai một; phần lớn thế hệ nghệ nhân tuổi đã cao, sức khỏe yếu, thế hệ kế tục không có vốn dân ca dày dặn. Hơn nữa, môi trường để ví, giặm phát triển, lan tỏa chưa nhiều; công tác kiểm kê di sản chưa được thực hiện…”.

3.jpg
CLB Dân ca ví, giặm Phù Việt (Thạch Hà) là một trong những CLB đầu tiên được thành lập trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, từng giành nhiều thành tích cao tại các hội thi, hội diễn.

Nhận thức được những khó khăn đó, lãnh đạo và ngành văn hóa các địa phương đã quyết tâm cao, cùng huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc một cách khẩn trương, tích cực. Một trong những phần việc được ưu tiên thực hiện là gây dựng phong trào ở cơ sở bằng việc tổ chức, thành lập các CLB tại một số xã, phường có tiềm năng về dân ca ví, giặm.

Cùng đó, phối hợp, đầu tư phục dựng các sinh hoạt diễn xướng dân gian để quay phim tài liệu về ví, giặm nhằm hoàn thiện hồ sơ theo yêu cầu của UNESCO.

2.jpg
Các thành viên CLB Dân ca ví, giặm Phù Việt duy trì tập luyện tại đình làng Tương Nịu.

Sống trên vùng đất của dân ca ví, giặm, người dân các xã Phù Việt, Việt Xuyên và Thạch Tiến (nay là xã Việt Tiến - huyện Thạch Hà) có một tình yêu và niềm đam mê đặc biệt với loại hình nghệ thuật diễn xướng này.

Những lời ca, điệu ví đã ăn sâu trong tâm thức, trong từng sinh hoạt lao động sản xuất, đời sống văn hóa của bao thế hệ người dân nơi đây. Chính vì thế, ở đây, nhiều nhóm dân ca ví, giặm được hình thành và sinh hoạt thường xuyên.

Đầu năm 2014, CLB Dân ca ví, giặm Phù Việt chính thức được thành lập trên cơ sở lựa chọn các nhân tố điển hình của 3 xã như các thành viên: Nghệ nhân Dân gian Nguyễn Thị Giang (1932-2022), Nguyễn Đức Chất, Nguyễn Thị Lan, Tô Thị Lý, Phan Văn Xuyên, Nguyễn Thị Thanh, Nguyễn Công Bằng, Đặng Khẩn, Nguyễn Trọng Thắng…

Với vai trò chủ nhiệm CLB những ngày mới thành lập, anh Nguyễn Công Bằng - công chức văn hóa - xã hội xã Phù Việt đã cùng các thành viên tích cực sưu tầm lời cổ, phục dựng các tiết mục, tập luyện ngày đêm để kịp cho các đoàn làm phim của tỉnh, của Trung ương ghi hình tư liệu phục vụ việc hoàn thiện hồ sơ trình UNESCO.

Anh Bằng cho biết: “Địa phương có nghề làm nón lá truyền thống nên các tiết mục được lựa chọn để dàn dựng chủ yếu gắn với làng nghề này, phản ánh chân thực nét đẹp văn hóa trong đời sống, lao động sản xuất của người dân. Đình làng Tương Nịu (nay thuộc thôn Trung Tiến, xã Việt Tiến) được chọn làm không gian diễn xướng chính. Dù chưa thực sự ý thức hết tầm quan trọng của việc hoàn thiện hồ sơ xét công nhận di sản nhưng các thành viên CLB rất tích cực, trách nhiệm, tham gia bằng tình yêu, niềm đam mê mãnh liệt”.

1.jpg
Nghệ nhân nhân dân Vũ Thị Thanh Minh là người có nhiều đóng góp cho việc dàn dựng các tiết mục để thực hiện phim tài liệu về dân ca ví, giặm hoàn thiện hồ sơ trình UNESCO.

Đã 10 năm trôi qua nhưng với vợ chồng Nghệ nhân Nhân dân (NNND) Vũ Thị Thanh Minh (SN 1954) - Nghệ nhân Ưu tú Phạm Thế Nhuần (SN 1950) ở thôn Mỹ Sơn - xã Cẩm Mỹ (Cẩm Xuyên), những ngày cùng đoàn làm phim tư liệu của Đài Truyền hình Việt Nam gấp rút quay hình để làm hồ sơ trình UNESCO vẫn luôn là những kỷ niệm đẹp trong hành trình “rong ruổi cùng câu hát” của ông bà.

NNND Thanh Minh chia sẻ: “Tiết mục ví, giặm “Đố vui trên sông” của đội văn nghệ xã Cẩm Mỹ đã được đưa vào trong bộ hồ sơ trình UNESCO nhưng gần ngày xét công nhận, đoàn làm phim về xã tìm gặp chúng tôi đặt vấn đề quay thêm tiết mục khác để bổ sung. Thời gian rất gấp gáp, trong khi thời tiết mưa rét dầm dề, ảnh hưởng không nhỏ đến lịch quay của đoàn nhưng chúng tôi đã cùng nhau thực hiện tác phẩm “Ân tình xứ Nghệ” với quyết tâm cao nhất. Ai cũng tự nhủ lòng phải nêu cao tinh thần trách nhiệm vì việc chung”.

5.jpg
CLB Dân ca ví giặm Cẩm Mỹ là một trong những CLB hoạt động hiệu quả nhất hiện nay trong việc bảo tồn, truyền dạy dân ca.

Tác phẩm được quay bên sông Ngàn Mọ, trong điều kiện diễn viên không trang điểm, chân chất trong bộ quần áo nâu, chân đất, vừa bắt cá vừa hát. Và chính vẻ mộc mạc, chân chất cùng làn điệu dân ca say đắm lòng người đã góp phần làm nên thành công của hồ sơ, chinh phục được các thành viên Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO.

“Đêm 27/11/2014, dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh được UNESCO vinh danh, trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Trong niềm hân hoan, phấn khởi, chúng tôi không khỏi tự hào vì đã đóng góp một phần công sức nhỏ bé của mình vào thành công đó. Ngày 28/11/2014, CLB Dân ca ví, giặm xã Cẩm Mỹ cũng chính thức ra mắt, do tôi làm chủ nhiệm. Từ đó đến nay, chúng tôi vẫn tích cực tham gia các kỳ liên hoan, biểu diễn tại nhiều sân khấu lớn nhỏ trong và ngoài tỉnh; trao truyền tình yêu, niềm đam mê ví, giặm cho các thế hệ trẻ” - NNND Thanh Minh chia sẻ.

12.jpg
Nghệ nhân nhân dân Trần Khánh Cẩm - một trong những "bảo tàng sống" đã cung cấp nhiều tư liệu quý giá để các cấp ngành hoàn thiện hồ sơ vinh danh di sản quê hương. Ảnh Thiên Vỹ.

Ngoài đóng góp của CLB Dân ca ví, giặm Phù Việt và Cẩm Mỹ thì các CLB Dân ca ví, giặm Trường Lưu (Can Lộc) với thể hát ví phường vải độc đáo và tinh tế; CLB Dân ca ví, giặm Kỳ Thư (huyện Kỳ Anh) với hát ví O Nhẫn mộc mạc, ân tình cũng đã đóng góp quan trọng trong thành quả chung này.

Cùng đó, các “cây đại thụ” của dân ca ví, giặm Hà Tĩnh như NNND Trần Khánh Cẩm (SN 1939), NNND Nguyễn Ban (SN 1940)… là những “bảo tàng sống” cung cấp nhiều tư liệu quý giá để các cấp, ngành hoàn thiện hồ sơ vinh danh di sản quê hương.

Sau khi góp phần quan trọng vào thành công vinh danh di sản, các CLB dân ca ví, giặm nói chung, các nghệ nhân và thành viên các CLB nói riêng vẫn tiếp tục dành tình yêu, tâm huyết với việc bảo tồn, phát huy di sản dân ca ví, giặm. Họ là những hạt nhân lan tỏa di sản một cách rất tích cực và hiệu quả trong đời sống cộng đồng. Và mô hình CLB dân ca ví, giặm về sau cũng trở thành một trong những nội dung quan trọng của Chương trình hành động bảo tồn và phát huy di sản dân ca ví, giặm”.

Bà Phan Thư Hiền - Chi hội trưởng Chi hội Văn nghệ dân gian Việt Nam tại Hà Tĩnh

Video: Trích tiết mục "Giặm tương tư" do nghệ danh Khánh Huyền biểu diễn tại Liên hoan Dân ca ví, giặm Nghệ-Tĩnh 2023.

Chủ đề Đời sống văn hóa

Đọc thêm

"Quả ngọt" nông thôn mới Ân Phú

"Quả ngọt" nông thôn mới Ân Phú

Cảnh quan xanh mát, hạ tầng đồng bộ, đời sống của người dân không ngừng được nâng cao… là những “quả ngọt” mà xã Ân Phú (Vũ Quang, Hà Tĩnh) đã gặt hái được trên hành trình bền bỉ xây dựng nông thôn mới.
Huyền thoại Xô viết ở Phù Lưu Thượng...

Huyền thoại Xô viết ở Phù Lưu Thượng...

Phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh ở Phù Lưu Thượng nay là xã Hồng Lộc (Lộc Hà, Hà Tĩnh) đã gửi vào tâm thức thế hệ trẻ niềm tự hào, biết ơn để nỗ lực hơn trong cống hiến xây dựng quê hương.
20 giếng cổ ở Lộc Hà được trùng tu như thế nào?

20 giếng cổ ở Lộc Hà được trùng tu như thế nào?

Hình ảnh cây đa, giếng nước, sân đình là biểu tượng làng quê Việt Nam, tuy nhiên, qua thời gian, không ít giếng làng đã trở thành phế tích. Tại Lộc Hà (Hà Tĩnh), người dân bằng nhiều cách làm đã trùng tu, phục dựng giếng làng nhằm lưu giữ những giá trị văn hóa.
Là quân nhưng chúng tôi ở trong dân

Là quân nhưng chúng tôi ở trong dân

Sau khi hoàn thành nghĩa vụ quân sự, cùng với phát triển kinh tế, anh Nguyễn Ngọc Quyết (Hương Khê, Hà Tĩnh) tiếp tục tham gia lực lượng dự bị động viên, là tấm gương tiêu biểu ở đơn vị, địa phương.
Người trẻ và khát vọng chinh phục đỉnh cao

Người trẻ và khát vọng chinh phục đỉnh cao

Kế thừa, phát huy truyền thống hiếu học của thế hệ cha ông, những người trẻ Hà Tĩnh ngày nay đang nỗ lực học tập, rèn luyện để hoàn thiện tri thức, trở thành những công dân hội nhập.
Nghe cựu chiến binh Hà Tĩnh kể chuyện lái xe cho Bác Hồ

Nghe cựu chiến binh Hà Tĩnh kể chuyện lái xe cho Bác Hồ

Từng vinh dự được lái xe phục vụ Bác Hồ nhân dịp Việt Nam tổ chức lễ duyệt binh diễn ra trên quảng trường Ba Đình vào năm 1955, ông Trương Quang Hảo (90 tuổi, ở phường Hà Huy Tập, TP Hà Tĩnh) đã cảm nhận được sự giản dị, gần gũi, tình cảm ấm áp của Người.
Trên quê hương Xô viết anh hùng

Trên quê hương Xô viết anh hùng

Những ngày này, trong phấp phới cờ đỏ sao vàng tung bay trên những vùng quê nông thôn mới khang trang ở các huyện Can Lộc, Lộc Hà (Hà Tĩnh), dường như vẫn còn nghe âm vang tiếng trống Xô viết giục giã thuở nào…
Về Hà Tĩnh, xem các đô vật thi tài

Về Hà Tĩnh, xem các đô vật thi tài

Với đông đảo đô vật từ nhiều lứa tuổi, trong và ngoài xã tham gia, hội vật truyền thống ở Thuần Thiện (Can Lộc, Hà Tĩnh) đã trở thành nét văn hóa độc đáo của người dân nơi đây nhằm chào mừng Quốc khánh 2/9.
Trái tim người lính mang nặng ân tình

Trái tim người lính mang nặng ân tình

“Nợ ân tình” là món nợ của một trái tim nhân hậu, đầy yêu thương với cuộc đời, con người. Đọc cuốn hồi ký, chúng ta càng hiểu hơn trái tim mang nặng ân tình của một người cựu binh, càng yêu thêm những người lính, yêu thêm đất nước Việt Nam một thời đạn lửa, gian lao khó nhọc nhưng anh hùng, vinh quang.
Nghị lực của Ánh

Nghị lực của Ánh

Sinh ra không có bố, mẹ mắc bệnh thần kinh, 12 tuổi Nguyễn Thị Hồng Ánh (SN 2006, trú thôn Thanh Bình, xã Đức Lĩnh, huyện Vũ Quang) được đưa vào Làng Trẻ em mồ côi Hà Tĩnh. Không đầu hàng trước số phận, em đã vươn lên trong học tập để bước vào giảng đường đại học với số điểm 28,25.
 Hương Sơn trong tiếng vọng ngàn xưa

Hương Sơn trong tiếng vọng ngàn xưa

Phát huy các giá trị truyền thống lịch sử văn hóa, cách mạng, huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh) không ngừng nỗ lực vươn lên, đạt nhiều thành tựu trong xây dựng quê hương, đất nước.
Mạch nguồn ví, giặm trong các loại hình nghệ thuật

Mạch nguồn ví, giặm trong các loại hình nghệ thuật

Từ những điệu ví, câu hò của ông cha xưa, ngày nay, dân ca ví, giặm được tiếp biến trong nhiều loại hình nghệ thuật, tạo sức sống bền lâu trong đời sống của người dân Hà Tĩnh cũng như cả nước.
Hào khí Cách mạng tháng Tám hôm nay

Hào khí Cách mạng tháng Tám hôm nay

Cùng với cả nước, suốt những năm qua, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Hà Tĩnh đã phát huy tốt tinh thần, hào khí Cách mạng tháng Tám năm 1945 để xây dựng quê hương ngày càng phát triển, vững mạnh.
Dưới trời thu xanh thắm...

Dưới trời thu xanh thắm...

Tháng Tám về gọi dậy cả miền ký ức hào hùng của lịch sử, đặc biệt là không khí của cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945 trong lòng mỗi người dân Hà Tĩnh nói riêng và người Việt Nam nói chung.
Trên những vùng quê cách mạng ở Hà Tĩnh

Trên những vùng quê cách mạng ở Hà Tĩnh

Mỗi độ tháng Tám về, lòng người Hà Tĩnh thường nghĩ đến những ngày đầu làm cách mạng của cha ông. Trong dòng hồi tưởng ấy, chúng tôi có dịp về thăm một số vùng quê cách mạng nổi tiếng năm xưa.
Thêm 14 di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh Hà Tĩnh

Thêm 14 di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh Hà Tĩnh

Việc được xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh sẽ là cơ sở để các địa phương sở hữu di tích trên địa bàn Hà Tĩnh tăng cường công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản.