Dự án trùng tu khôi phục đền Xứ ở xã Cổ Đạm hiện còn dang dở.
Theo tư liệu lịch sử, đền Xứ (xã Cổ Đạm) thờ vị Tổ sư Ca trù “Thanh Xà đại vương và Mãn Đào Hoa Công chúa”, là nơi sinh hoạt của giáo phường và giao lưu tụ hội của 4 phủ, 12 huyện xưa. Đây cũng là nơi biểu diễn ca trù, đào tạo ca nương, kép đàn cho giáo phường, các huyện bạn và các xứ trong vùng. Trải qua thời gian, đền Xứ đã bị phế tích và chỉ còn lại khuôn viên di tích.
Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể ca trù Cổ Đạm và khôi phục lại đền Xứ, năm 2017, UBND xã Cổ Đạm lập dự án đầu tư trùng tu khôi phục lại đền. Theo đó, UBND huyện Nghi Xuân ban hành Quyết định số 2567/QĐ-UBND ngày 13/7/2017 phê duyệt chủ trương đầu tư xây dựng công trình đền Xứ ở thôn Phú Vinh, xã Cổ Đạm với các hạng mục: nhà thượng điện, nghi môn, tường rào và sân đường nội bộ với tổng mức đầu tư hơn 11,283 tỷ đồng.
Từ năm 2018, UBND xã Cổ Đạm đã tiến hành thi công nhưng đến nay nhà thầu chỉ mới hoàn thành được một số hạng mục.
Hạng mục thượng điện hiện chỉ mới xây xong phần móng.
Theo quan sát, công trình đền Xứ chỉ mới hoàn thiện hệ thống tường rào bao quanh nhưng chưa có cổng (cổng tôn tạm bợ); phía bên trong xây xong phần móng nhà thượng điện; xung quanh là bãi đất trống cỏ cây mọc um tùm cùng với vật liệu xây dựng chất đống ngổn ngang...
Qua tìm hiểu được biết, đơn vị thi công cũng đã đầu tư các cột trụ gỗ và đồ thờ đang được cất giữ trong nhà tạm. Hiện, xã Cổ Đạm thường xuyên cho người kiểm tra, bảo quản.
Ông Trần Văn Đại - Chủ nhiệm CLB Ca trù Cổ Đạm cho biết: "Năm 2009, ca trù được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Khi đền Xứ sẽ được trùng tu khôi phục, không chỉ các thành viên CLB mà người dân trong xã ai cũng phấn khởi vì đây sẽ là nơi thờ tự tổ nghề và là nơi tổ chức sinh hoạt, giao lưu, luyện tập ca trù. Thế nhưng, gần 3 năm nay, dự án thi công dang dở. Chúng tôi mong muốn chính quyền các cấp tiếp tục quan tâm đốc thúc thi công, sớm hoàn thành công trình đền Xứ để đưa vào sử dụng, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể trên vùng đất này”.
Nhiều năm qua, dự án không còn được triển khai thi công, cổng tôn tạm bợ luôn khóa trái.
Theo chính quyền địa phương, tiến độ xây dựng đền Xứ còn chậm do điều kiện nguồn ngân sách bố trí cho dự án gặp nhiều khó khăn; mặt khác, công tác xã hội hóa về bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa còn nhiều hạn chế.
Đến thời điểm này, dự án đã đầu tư hơn 2 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách địa phương. Hiện tại, chính quyền địa phương gặp nhiều khó khăn về nguồn lực nên công trình đến nay vẫn đang còn dang dở. Từ kiến nghị thiết thực của người dân tại các buổi tiếp xúc cử tri, xã cũng đã đề xuất với huyện xem xét, có phương án hỗ trợ nguồn vốn để tiếp tục thi công đền Xứ theo nguyện vọng của người dân trên địa bàn.
