Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

(Baohatinh.vn) - Di tích lịch sử văn hóa đền Cả hay còn gọi là đền Lớn, Tam tòa Đại Vương ở xã Ích Hậu (Lộc Hà, Hà Tĩnh) được bắt đầu xây dựng từ thế kỷ XI, đời Nhà Lý, thờ nhiều vị công thần của dân tộc.

Video: Vẻ thâm trầm, cổ kính của đền Cả

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Theo truyền thuyết và các tư liệu lịch sử, năm Canh Ngọ 1030, hoàng tử thứ 8 của vua Lý Thái Tổ là Lý Nhật Quang cùng 2 vương hầu là Lý Đại Thành và Lý Thái Giai theo lệnh vua vào vùng đất phía Nam Hoan Châu (Nghệ An - Hà Tĩnh ngày nay) để chiêu dân, lập ấp. Sau này, để tưởng nhớ công ơn 3 vị tướng quân, Nhân dân đã lấy nền đất nơi đóng quân lập đền thờ ngày đêm hương khói. Ban đầu đền có tên gọi là Đình Hát, miếu thờ Tam tòa Đại Vương, về sau gọi là đền Cả.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Đến thời nhà Trần (vào thế kỷ XIII), các công thần Trần Quang Khải và Trần Khánh Dư lại tiếp tục đến Hoan Châu thực hiện công việc chỉ đạo khai phá vùng đất dưới chân núi Hồng Lĩnh và dừng chân nghỉ lại tại đền. Sau đó, Nhân dân nhớ ơn công lao của 2 vị, lập thêm “Lưỡng tòa thánh Vương” để phụng thờ.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Theo "Dư địa chí tỉnh Hà Tĩnh”, vào thời nhà Lê, vua Lê Thánh Tông trong khi đi đánh giặc Chiêm Thành, lúc thuyền ngang qua sông Kênh Cạn thì không đi tiếp được. Vua đã thân chinh ngự giá lên bờ vào đền làm lễ, lúc đó thuyền mới đi được. Sau khi đánh giặc Chiêm Thành thắng lợi trở về, nhà vua lệnh cho dân tổng Phù Lưu (gồm các xã: Ích Hậu, Phù Lưu, Hồng Lộc, Tân Lộc...) tu sửa đền và gọi là đền thờ “Thần Tam Lang”.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Kiến trúc đền Cả hiện nay gồm 3 tòa nhà chính: hạ điện, trung điện và thượng điện được xây dựng với các niên đại khác nhau. Trong đó, thượng điện được xây dựng vào năm 1474 thuộc niên hiệu Hồng Đức, lấy tên là điện Xuân Đài, do Nhị giáp Đệ Ngũ danh tiến sỹ xuất thân, Đông các Hiệu thư Trần Đức Mậu xây dựng. Nhà được làm bằng gỗ lim nguyên khối, với nhiều chạm khắc tinh xảo từ những người thợ ở kinh thành Thăng Long, sau khi làm xong mới đưa về bằng đường thủy để lắp ráp.

Thượng điện thờ Thánh Mẫu, kế đến là Tam tòa Đại Vương gồm: Hoàng tử Lý Nhật Quang cùng 2 vương hầu là Lý Đại Thành và Lý Thái Giai. Hai bên thượng điện thờ nhị vị công thần là Trần Quang Khải và Trần Khánh Dư. Trung điện thờ các vị có công với đất nước như: Trần Đức Mậu, Nguyễn Văn Giai... Hạ điện thờ các vị thành hoàng làng rước về từ các thôn của xã. Trong ảnh: bàn thờ Tam tòa Đại Vương Lý Nhật Quang cùng 2 vương hầu nhà Lý tại thượng điện.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Trung điện được xây dựng năm Quý Mùi (1583), vua Lê Thế Tông niên hiệu Quang Hưng đã lệnh cho Lại bộ Thượng thư, tước Quận công Nguyễn Văn Giai làm từ Thăng Long Hà Nội đưa về bằng đường thủy.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Bên trong tòa nhà Trung điện.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Trung điện được làm bằng gỗ lim nguyên khối với 16 cột, các bức hoành, xà, kèo được điêu khắc tỉ mỉ các hình rồng, phượng, vua, tướng, lính và voi ngựa... Đặc biệt, 2 bức hồi bằng gỗ lim được điêu khắc 2 hoạt cảnh: đánh cờ và hát múa cung đình. Ảnh: Bức hồi được điêu khắc hoạt cảnh vua, quan chơi cờ.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Hạ điện được xây dựng vào năm Đinh Sữu (1877) thuộc triều vua Nguyễn Đức Tông, niên hiệu Tự Đức, do Nhân dân tổng Phù Lưu đứng ra tổ chức xây dựng.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Gắn với các điện thờ là nhiều câu đối bằng chữ Hán có nội dung ca ngợi công đức của các vị tiền nhân trong việc hộ quốc an dân qua các thời kỳ. Trong ảnh: Một vế đối ở Trung điện được ban quản lý đền chú thích lại bằng quốc ngữ.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Cùng với các tòa điện thờ chính, đền Cả còn có các công trình như nhà để sắc phong (hiện đền Cả còn lưu giữ 37 đạo sắc phong do các đời vua ban cho đền), nhà hóa hương vàng... Trong ảnh: Nhà để sắc phong đền Cả.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Đặc biệt, trong khuôn viên rộng gần 3 ha của đền Cả là một quần thể cây cổ thụ với nhiều loại cây quý hiếm có tuổi đời hàng trăm năm. Trong đó, có 6 cây được xác định có tuổi đời gần 1.000 năm gắn với thuở mới lập đền đã được chứng nhận cây di sản. Trong ảnh: Cây chòi được cho là trồng từ thế kỷ thứ XI.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Theo các tư liệu lịch sử, đền Cả cũng là nơi hội họp bí mật của tổ chức Đảng vùng hạ Can trong thời kỳ 1930-1931. Ảnh: Giáo viên và học sinh Trường THPT Nguyễn Đổng Chi tham quan, tìm hiểu về các giá trị văn hóa, lịch sử của đền Cả.

Thăm ngôi đền thiêng nghìn năm tuổi ở Hà Tĩnh

Với nhiều giá trị lịch sử văn hóa, năm 1992, Bộ Văn hóa - Thông tin đã xếp hạng đền Cả là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Năm 2018, đền được các cấp chính quyền và bà con nhân dân đóng góp trùng tu tôn tạo với tổng kinh phí 27 tỷ đồng.

Nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị của di tích đền Cả, thời gian qua, chính quyền và người dân thường xuyên kêu gọi các nguồn xã hội hóa để trùng tu, tôn tạo. Xã cũng đã quy hoạch lại khuôn viên đền với diện tích gần 3 ha, nhằm bảo vệ cảnh quan di tích, bảo tồn hệ sinh thái vườn cây cổ thụ.

Chúng tôi cũng tích cực tuyên truyền đến người dân trong và ngoài địa phương về những giá trị của di tích và hướng đến xây dựng đây là điểm đến văn hóa tâm linh thu hút du khách, lan tỏa, giáo dục thế hệ trẻ niềm tự hào về truyền thống lịch sử, văn hóa quê hương đất nước.

Ông Trần Kim Quy
Phó Chủ tịch UBND xã Ích Hậu

Chủ đề Đời sống văn hóa

Đọc thêm

Cựu lính Trường Sa hồi sinh vùng "đất chết"

Cựu lính Trường Sa hồi sinh vùng "đất chết"

Từ vùng “đất chết” oằn mình trong lửa đạn chiến tranh, cựu binh Trường Sa Nguyễn Hải Đường ở thôn Hồng Sơn (xã Trường Lưu, Hà Tĩnh) đã hồi sinh, trở thành mô hình kinh tế trù phú, cho thu nhập 2 tỷ đồng/năm.
Tiếng thì thầm dưới chân cầu Nhe

Tiếng thì thầm dưới chân cầu Nhe

Cầu Nhe (Hà Tĩnh), kể từ 15/4/1968, không đơn thuần chỉ là một địa danh mà đã trở thành một vùng đất thiêng. Tháng Bảy, dưới chân cầu, sông vẫn thì thầm câu chuyện bi hùng một thuở cha ông...
Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Những chuyện chưa kể về Ngã ba Đồng Lộc

Trong vô vàn câu chuyện về Ngã ba Đồng Lộc huyền thoại đã trở nên quen thuộc, ít ai biết rằng, những con ngõ, ngôi nhà ở thôn Mai Long (xã Xuân Lộc, Hà Tĩnh) là nơi từng lưu dấu bước chân, tiếng cười nói của 10 nữ liệt sỹ TNXP Tiểu đội 4, Đại đội 552 trước lúc họ đi vào bất tử.
Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Về làng có 3 di sản được UNESCO vinh danh

Làng Trường Lưu xưa - xã Trường Lưu nay tự hào với 3 di sản được UNESCO vinh danh. Không dừng lại ở một danh xưng hành chính ở Hà Tĩnh, Trường Lưu còn ẩn chứa trong đó nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, riêng có, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Từ một câu chuyện trong sử sách, tên gọi Thành Sen (Hà Tĩnh) đã ra đời và theo suốt dặm dài lịch sử của vùng đất này. Tên gọi ấy đã ăn sâu vào ký ức, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ.
 Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Tháng 7 này trở nên đặc biệt hơn với nhiều gia đình liệt sỹ ở Hà Tĩnh khi phần mộ người thân được đưa về yên nghỉ nơi đất mẹ, khi tấm bằng “Tổ quốc ghi công” được trao tặng trang nghiêm, trọng thể.
Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Những ngày tháng Bảy, đất nước lại lặng mình trong những ký ức thiêng liêng về những năm tháng khói lửa. Trong dòng chảy lịch sử ấy, lực lượng TNXP Hà Tĩnh để lại nhiều dấu ấn hào hùng, góp phần viết nên bản hùng ca bất tử bằng sức trẻ và lòng yêu nước cháy bỏng.
Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Truyện Kiều có sức sống mãnh liệt trong văn học Việt Nam, phổ biến trong các tầng lớp nhân dân. Dù gần 100 tuổi, cụ Trần Thị Tám ở xã Hồng Lộc (Hà Tĩnh) vẫn thuộc và say sưa luận giải Kiều.
Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Giữa một vùng quê ven sông La - nơi được biết đến là xã nhỏ nhất của tỉnh Hà Tĩnh lại tồn tại một góc phố mang dáng dấp cổ kính, phảng phất hồn xưa như một “phố cổ Hà Nội” thu nhỏ.
Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Về thôn Phú Quý, xã Đông Kinh, tỉnh Hà Tĩnh. Dạo bước trên những tuyến đường bê tông nhựa rộng rãi, không chỉ cảm nhận được sự bình yên, trù phú mà còn thấy rõ sức sống mới của miền quê trù phú, xanh tươi 
Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Bằng nhiều cách tiếp cận và truyền tải linh hoạt, ngành VH-TT&DL Hà Tĩnh đang nỗ lực làm mới công tác gia đình, để các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp tiếp tục được khơi dậy và lan tỏa trong cộng đồng.
Khi ví, giặm "chạy show"…

Khi ví, giặm "chạy show"…

Không còn đơn thuần xuất hiện trên sân khấu hội diễn tuyên truyền, dân ca ví, giặm ở Hà Tĩnh từng bước hiện diện trong các show diễn giải trí, chuyển hóa thành sản phẩm của công nghiệp văn hóa.
Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Bằng nhiều việc làm cụ thể, thiết thực như hiến đất mở đường, giúp đỡ người nghèo, tích cực trong các hoạt động của địa phương, anh Trương Quang Nghĩa, thôn Bắc Thượng, xã Thạch Đài (TP Hà Tĩnh) đã góp sức làm cho quê hương thay da đổi thịt.
Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Cây đa, bến nước, sân đình là biểu tượng của làng quê trong tâm thức bao thế hệ. Trong đó, đình làng là nơi sinh hoạt văn hóa của cộng đồng, nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc trưng của mỗi làng quê, đang cần được khôi phục và phát huy.