Lê Anh Xuân - vóc nhà thơ “đứng ngang tầm chiến lũy”

(Baohatinh.vn) - Thế hệ học sinh phổ thông của chúng tôi thời ấy, đọc thơ Lê Anh Xuân như tìm thấy hơi thở thời đại. Một thời đại mà chủ nghĩa anh hùng cách mạng thấm sâu vào thế hệ trẻ, nhiều nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ với những tác phẩm “đứng ngang tầm chiến lũy” gieo vào lòng Nhân dân niềm tin mãnh liệt chiến thắng của dân tộc, thôi thúc tuổi trẻ lên đường...

Lê Anh Xuân - vóc nhà thơ “đứng ngang tầm chiến lũy”

Bộ đội ta tiến vào thành nội Huế, Tết Mậu Thân, ngày 2/2/1968 (ảnh Internet)

Lê Anh Xuân tên thật là Ca Lê Hiến, sinh năm 1940 tại quê hương Bến Tre đồng khởi. Năm 1954, anh là một trong những học sinh từ miền Nam ra tập kết miền Bắc. Năm 1962, anh tốt nghiệp Khoa Sử - Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Là sinh viên xuất sắc, anh được giữ lại trường làm cán bộ giảng dạy. Năm 1964, được nhà trường gửi đi học nghiên cứu sinh ở nước ngoài nhưng anh đã từ chối niềm vinh hạnh này, chọn cho mình con đường gian khổ nhất: khoác ba lô, vượt Trường Sơn đi cứu nước.

Lê Anh Xuân - vóc nhà thơ “đứng ngang tầm chiến lũy”

Nhà thơ Lê Anh Xuân hy sinh trong đợt Tổng tấn công mùa xuân Mậu Thân năm 1968 (ảnh internet).

Anh là một nhà thơ vừa cầm súng, vừa cầm bút, đã anh dũng hy sinh tại vùng ven Sài Gòn trong đợt Tổng tấn công mùa xuân Mậu Thân năm 1968, khi mới 28 tuổi. Tuy tuổi xuân của anh ngắn ngủi, nhưng Lê Anh Xuân vẫn sống mãi trong lòng Nhân dân Việt Nam. Anh đã được Nhà nước truy tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

Trở lại sự nghiệp cầm bút của anh, vốn xuất thân trong một gia đình trí thức, nên từ nhỏ, Lê Anh Xuân đã được nuôi dưỡng nhân cách văn hóa. Vốn có tư chất thông minh, ham học hỏi, ham khám phá và có năng khiếu thơ từ nhỏ nên anh đã sớm bộc lộ tài năng qua từng trang viết.

Nhiều người đọc thơ Lê Anh Xuân, đều có nhận xét rằng: Thơ Lê Anh Xuân đầy chất thép nhưng trong chất thép ấy lại toát lên nồng nàn tình yêu con người, tình yêu quê hương, tình yêu Tổ quốc da diết.

Lê Anh Xuân - vóc nhà thơ “đứng ngang tầm chiến lũy”

Thơ Lê Anh Xuân đầy chất thép nhưng trong chất thép ấy lại toát lên nồng nàn tình yêu con người, tình yêu quê hương, tình yêu Tổ quốc da diết (ảnh Internet).

Nhắc tới Lê Anh Xuân, chắc hẳn nhiều người không quên bài thơ “Dáng đứng Việt Nam”:

Anh tên gì hỡi anh yêu quý

Anh vẫn đứng lặng im như bức thành đồng

Như đôi dép dưới chân anh giẫm lên bao xác Mỹ

Mà vẫn một màu bình dị, sáng trong.

Không một tấm hình, không một dòng địa chỉ

Anh chẳng để lại gì cho riêng anh

trước lúc lên đường

Chỉ để lại dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỷ:

Anh là chiến sĩ Giải phóng quân

Tên anh đã thành tên đất nước.

Nhà thơ Giang Nam đã từng tâm sự với bè bạn: “Lê Anh Xuân là người dễ xúc động và chính sự xúc động ấy đã hình thành cho anh một tứ thơ trong đầu. Trường hợp bài thơ “Dáng đứng Việt Nam” là một ví dụ. Tôi nhớ đêm đó là một đêm cuối tháng 3/1968, tôi được cấp trên cử đi nói chuyện thời sự cho anh em giới văn nghệ nghe về cuộc Tổng tiến công mùa xuân Mậu Thân năm 1968. Khi tôi kể về trận đánh tại sân bay Tân Sơn Nhất, có một chiến sĩ giải phóng quân khi hy sinh người vẫn đứng thẳng, lưng tựa vào chiếc máy bay trực thăng, hai tay cầm súng giương lên sẵn sàng nhả đạn... Lúc đó, Lê Anh Xuân ngồi ở hàng ghế đầu đã khóc rưng rức. Đêm ấy, anh thức thâu đêm, để bài thơ “Dáng đứng Việt Nam ra đời”.

Vào năm 1972, chúng tôi đã chuyền tay nhau đọc rồi chép vào sổ tay những bài thơ hay trong tập “Hoa Dừa”. Biết bao người lính trẻ trên đường ra mặt trận thời ấy có tập thơ “Hoa dừa” trong chiếc ba lô theo suốt cuộc hành quân.

Lê Anh Xuân - vóc nhà thơ “đứng ngang tầm chiến lũy”

Phải yêu da diết quê hương, suốt đời mang nặng tình đất, tình người quê hương mới có những bài thơ đọng lại trong trái tim người đọc về một vùng quê Bến Tre đồng khởi. (ảnh Internet).

Phải yêu da diết quê hương, suốt đời mang nặng tình đất, tình người quê hương mới có những bài thơ đọng lại trong trái tim người đọc về một vùng quê Bến Tre đồng khởi. Một vùng quê hữu tình, khi những hàng dừa xanh, như mái tóc xanh dài của người con gái soi bóng xuống dòng kênh xanh. Nhưng đằng sau vẻ đẹp lãng mạn ấy, cây dừa Bến Tre là biểu tượng của Nhân dân Bến Tre hiên ngang, bất khuất. Cây dừa mang hơi thở cha ông bốn nghìn năm dựng và giữ nước:

Dừa ơi dừa! Người bao nhiêu tuổi

Mà lá tươi xanh mãi đến giờ

Tôi nghe gió ngàn xưa đang gọi

Xào xạc lá dừa hay tiếng gươm khua.

Người Bến Tre mang khí phách anh hùng dân tộc, như “rễ dừa bám sâu vào lòng đất” để đưa dừa “Theo đoàn quân thành lá ngụy trang”. Dẫu mưa bom bão đạn, dẫu công sự giăng như lũy như thành, nhưng cây dừa vẫn xanh tươi, khi sự sống hồi sinh:

Đất quê hương nát bầm vết đạn

Đã nuôi dừa năm tháng xanh tươi

Ôi có phải dừa hút bao cay đắng

Để trổ ra những trái ngọt cho đời

Tôi nghĩ nhiều năm nữa đi qua, bài thơ “Dừa ơi” trong tập “Hoa dừa” của nhà thơ Lê Anh Xuân sẽ trở thành những dòng sử thi mang dấu ấn sâu đậm về đất và người Bến Tre trong cuộc chiến tranh chống Mỹ đầy gian lao mà vô cùng anh dũng.

Lê Anh Xuân - vóc nhà thơ “đứng ngang tầm chiến lũy”

Nhà thơ Lê Anh Xuân (bìa trái), chị Loan - vợ nhà văn Anh Đức và nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu tại Hà Nội năm 1964. Ảnh: Tư liệu

Con người nếu không có tình yêu quê hương thì không có tình yêu Tổ quốc. Con người càng giàu tình yêu quê hương bao nhiêu, càng giàu tình yêu Tổ quốc bấy nhiêu. Tình yêu quê hương và tình yêu Tổ quốc đã thấm đẫm trong thơ anh. Khi Lê Anh Xuân rời quê hương, anh nhớ Bến Tre và nhớ đồng bằng sông Cửu Long da diết, nhưng khi anh rời Thủ đô Hà Nội lại nhớ miền Bắc đến nao lòng:

Nhớ những chiều nhìn về phương Bắc

Thấy xa xa đàn cò trắng bay về

Tôi ngỡ trên lưng cò có chút bùn miền Bắc

Dù cánh cò chẳng bay tới ngoài kia

Qua bài thơ “Gửi miền Bắc”, có thể hiểu được tâm trạng của anh, mỗi lần mở “Đài Tiếng nói Việt Nam” là trái tim anh lại đập vội. Bởi xa cách ngàn trùng, anh rất khao khát được đón nhận hơi thở cuộc sống hằng ngày của Nhân dân miền Bắc. Anh nhớ cái rét miền Bắc thấu da, thấu thịt và thấy thương khi bà con xuống đồng cày cấy. Lê Anh Xuân đã bộc lộ lòng mình “Tôi đau đớn Mỹ dội bom tàn phá/ Tất cả những gì tôi quý tôi yêu”. Nhà thơ không chỉ trải lòng mình với ruộng đồng, xưởng máy, vỉa than đen ở hậu phương miền Bắc, anh còn mang nỗi nhớ hoài cổ của mình đến với Đèo Ngang, dầu anh chưa được đặt chân tới, nhưng “Thơ Bà Huyện Thanh Quan tôi đã thuộc lòng”.

Đọc thơ Lê Anh Xuân, người đọc cảm nhận được đằng sau ngồn ngộn hình ảnh và âm thanh cuộc sống, anh biết lựa chọn những chi tiết “đắt nhất” để đưa vào thơ. Anh đã dùng lối “đòn bẩy” để khái quát điều mình gửi gắm qua thơ thành ý chí, thành hành động của hàng triệu người:

Cả hai miền cùng một ngôi sao đỏ

Cùng ánh trăng soi ngọn súng trường

Hố bom trong này giống hố bom ngoài ấy

Cả hai miền cùng một kẻ thù chung.

Khi bàn luận về thơ, nhà thơ Sóng Hồng đã từng nhận định: “Thơ là nghệ thuật cao quý tinh vi” và trong văn học hiện thực XHCN “Thơ là sự thể hiện con người và thời đại một cách cao đẹp”. Nhà thơ Lê Anh Xuân đã đạt được đỉnh cao cả 2 phương diện về tư tưởng và nghệ thuật.

Với niềm đam mê thơ cháy bỏng và sự lao động nghiêm túc trong môi trường gian khổ, ác liệt nhất, Lê Anh Xuân dầu “chẳng để lại gì cho riêng anh trước lúc lên đường” nhưng để nhiều bài thơ hay đi cùng năm tháng. Tôi tin rằng, với thế hệ trẻ hôm nay, thơ Lê Anh Xuân vẫn là lời gửi gắm thiêng liêng về tình yêu quê hương, tình yêu Tổ quốc và lý tưởng sống của thanh niên trong mọi thời đại.

Chủ đề Sáng tác Văn học Nghệ thuật

Đọc thêm

“Hè rực rỡ - vui bất ngờ” - bùng nổ không khí hội hè tại Vinpearl & VinWonders khắp cả nước

“Hè rực rỡ - vui bất ngờ” - bùng nổ không khí hội hè tại Vinpearl & VinWonders khắp cả nước

Trải dài khắp ba miền đất nước, từ những khu nghỉ dưỡng xứng tầm tinh hoa đến các thiên đường giải trí tràn đầy năng lượng, Vinpearl & VinWonders với chiến dịch “Hè rực rỡ - Vui bất ngờ” mở ra chuỗi trải nghiệm độc bản, sẵn sàng thổi bùng không khí lễ hội, vui chơi bất tận kéo dài từ Bắc tới Nam.
Podcast tản văn: Hương quê

Podcast tản văn: Hương quê

Với nhiều người, quê hương luôn là miền ký ức ngọt ngào, là nơi lưu giữ những kỷ niệm đẹp nhất của tuổi thơ với những ngày tháng yên bình và giản dị.
Để dân ca ví, giặm thành sản phẩm du lịch hút khách

Để dân ca ví, giặm thành sản phẩm du lịch hút khách

Hà Tĩnh là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, trong đó có những làn điệu ví, giặm. Vậy làm gì để di sản dân ca ví, giặm trở thành sản phẩm du lịch văn hóa thu hút du khách?
Podcast truyện ngắn: Sơn nữ

Podcast truyện ngắn: Sơn nữ

Công việc của người giữ rừng chưa bao giờ là dễ dàng, bởi nhiều vất vả, thiếu thốn, hiểm nguy. Song với tình yêu rừng, họ đã vượt qua tất cả để góp sức bảo vệ đại ngàn.
Mưa rào mùa hạ

Podcast tản văn: Mưa rào mùa hạ

Kỷ niệm tuổi thơ luôn sâu lắng, ngọt ngào để ai đi xa cũng muốn trở về, muốn được sống lại những ngày xưa yêu dấu...
Khi di tích kết nối công nghệ

Khi di tích kết nối công nghệ

Ứng dụng công nghệ để quảng bá di tích, cách làm này tại Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du (thị trấn Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh) đang mở ra hướng tiếp cận mới, sinh động hơn, gần gũi hơn với du khách – đặc biệt là giới trẻ.
Khi cổng làng "sính"... chữ Hán

Khi cổng làng "sính"... chữ Hán

Cổng làng Văn Xá (xã Lâm Trung Thủy, Đức Thọ, Hà Tĩnh) mới được xây dựng, song việc thể hiện tên làng và câu đối nổi bật bằng chữ Hán đã gây ra những ý kiến không đồng tình.
Thái Lan bay drone truy tìm du khách quá hạn visa

Thái Lan bay drone truy tìm du khách quá hạn visa

Trước làn sóng chỉ trích về an ninh ngày càng gia tăng, chính quyền thành phố du lịch Pattaya quyết định sử dụng công nghệ hiện đại nhằm bảo vệ du khách và người dân.
Podcast truyện ngắn: Đêm không màu

Podcast truyện ngắn: Đêm không màu

Trên đời này, duyên phận không thể cưỡng cầu. Khi hạnh phúc tan vỡ điều cần làm không phải là trốn tránh hay chìm vào nỗi đau quá khứ mà phải đối diện để tìm lại chính mình!
Sôi động các lớp năng khiếu hè

Sôi động các lớp năng khiếu hè

Nghỉ hè là khoảng thời gian được thanh, thiếu nhi mong chờ nhất sau một năm học tập. Tại Hà Tĩnh, ngay từ đầu tháng 6, các lớp năng khiếu hè đã bắt đầu hoạt động, tạo sân chơi bổ ích cho các em.
Trăn trở bảo vệ bảo vật quốc gia ở Hà Tĩnh

Trăn trở bảo vệ bảo vật quốc gia ở Hà Tĩnh

Tại nhiều địa phương Hà Tĩnh, nhiều bảo vật quý hiếm đang đối mặt với nguy cơ bị xâm hại dưới nhiều hình thức, không chỉ làm tổn hại giá trị lịch sử, văn hóa mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về trách nhiệm bảo tồn di sản.
Podcast truyện ngắn: Nơi trái tim neo đậu

Podcast truyện ngắn: Nơi trái tim neo đậu

Tiếng sóng rì rào, ánh trăng vàng trải dài mặt nước. Bóng ba bố con đổ dài trên cát ướt. Bên bờ biển lặng yên, tình yêu năm xưa, sau bao thử thách, giờ hóa thành mái ấm...
Những "chuyến đi" vào ký ức lịch sử

Những "chuyến đi" vào ký ức lịch sử

Làm báo cho tôi cơ hội được lắng nghe và ghi chép lại những câu chuyện của các nhân chứng một thời đạn lửa. Đó là những mối duyên nghề kỳ lạ - mối duyên được chạm vào những con người làm nên lịch sử.