Mai Hắc Đế - thuở thơ ấu có tên tự là Mai Thúc Loan, sinh vào khoảng cuối thế kỷ thứ VII, quê quán tại làng Mai Phụ (xã Mai Phụ-Lộc Hà). Từ nhỏ, ông đã phải theo mẹ rời quê lên sống ở làng Ngọc Trừng, Hoan Châu (nay thuộc huyện Nam Đàn, Nghệ An). Khi lớn lên, ông nổi tiếng khắp vùng vì thông minh, có sức khoẻ phi thường, giỏi đấu vật. Ông mở lò vật, chiêu mộ trai tráng trong vùng để mưu việc lớn.
Cuộc khởi nghĩa Hoan Châu do Mai Thúc Loan lãnh đạo nổ ra vào tháng tư, năm Quý Sửu (713), trên đường Mai Thúc Loan cùng đoàn phu đi cống vải tại dốc Trương Bàng – một địa danh nằm ở phía Bắc huyện Nam Đàn (Nghệ An). Trước khí thế vùng lên của dân phu, quân áp tải nhà Đường đã bị thương vong và tháo chạy thục mạng.
Tiến hành nghi thức trong lễ giỗ
Trong thế chủ động và bầu máu nóng của lòng yêu nước, thương dân, Mai Thúc Loan đã chỉ huy nghĩa quân xông lên đánh trả đoàn quân tiếp viện và thừa thắng đánh chiếm cả trụ sở Hoan Châu ở Sa Nam rồi lần lượt giải phóng luôn cả Châu Diễn, Châu Ái (Nghệ An) rộng lớn. Sau sự kiện này, ông được nhân dân suy tôn làm hoàng đế – Mai Hắc Đế.
Sau khi lên ngôi, ngoài lo việc triều chính, ông đã cho xây dựng căn cứ địa tại Sa Nam và chọn Vệ Sơn (huyện Nam Đàn - Nghệ An) làm nơi đóng đại bản doanh. Khi đã có binh hùng tướng mạnh lại được sự liên kết của Lâm Ấp và Chân Lạp cùng sự ủng hộ của người dân vùng Đường Lâm (huyện Ba Vì – Hà Nội), vùng Bình Hà (Hải Dương)… ông đã kéo quân ra đánh chiếm phủ Tống Bình (Hà Nội) giải phóng đất nước ra khỏi ách đô hộ của nhà Đường.
Chính quyền của vua Mai Hắc Đế tồn tại được 10 năm (713-722) mới kết thúc.
Để tưởng nhớ công ơn của ông, hàng năm, cán bộ, nhân dân xã Mai Phụ đều tổ chức lễ giỗ của ông theo nghi lễ cổ truyền của dân tộc nhằm bày tỏ tấm lòng thành kính, biết ơn người anh hùng áo vải Mai Thúc Loan.
