Bộ phận còn sót lại của cỗ máy Antikythera. Ảnh: Smithsonian
Các thợ lặn phát hiện cỗ máy Antikythera phức tạp trong xác tàu đắm thời La Mã gần đảo Antikythera, Hy Lạp, vào năm 1901. Nó lớn tương đương hộp đựng giày với các bánh răng và mặt đồng hồ khắc nhiều dòng chữ nhỏ bên trên, có thể dự đoán nhật thực nguyệt thực và thực hiện nhiều chức năng khác.
Qua nhiều năm, các nhà nghiên cứu đã cẩn thận lắp ghép những mảnh vỡ của Antikythera để tìm ra cách nó được chế tạo và sử dụng hai thiên niên kỷ trước.
Ngày khởi động quan trọng vì mọi tính toán của máy tính sẽ dựa vào đó. Để sử dụng một công cụ đo lường, cần có điểm tham chiếu trước khi thực hiện quy trình đo lường, nhóm nghiên cứu cho biết.
Giống như lịch cần một ngày cố định, bất cứ ai sử dụng máy tính này đều cần một ngày khởi động để làm cơ sở cho mọi tính toán.
Các nghiên cứu trước đây đã giải mã nhiều chữ khắc và hiểu được mục đích sử dụng của nhiều bánh răng và mặt đồng hồ. Năm 2021, nhóm chuyên gia tại Đại học California, Los Angeles (UCLA), thông báo tái tạo thành công mô hình máy tính của Antikythera. Tuy nhiên, ngày khởi động là một trong những bí ẩn vẫn chưa có lời giải chính xác, Space hôm 18/11 đưa tin.
Trong nghiên cứu mới công bố trên cơ sở dữ liệu online arXiv, các chuyên gia trình bày lý do khiến họ cho rằng ngày 22/12 năm 178 trước Công nguyên là ngày khởi động.
Thứ nhất, hôm đó xảy ra nhật thực kéo dài hơn 12 phút. Thứ hai, ngày hôm sau - 23/12 - là đông chí, một ngày quan trọng của nhiều dân tộc cổ đại.
Isia, lễ hội tôn vinh nữ thần Ai Cập Isis, được tổ chức ở cả Ai Cập và Hy Lạp vào thời điểm này. Hơn nữa, các pha của Mặt Trăng cũng bắt đầu vào ngày 22/12 năm đó.
Theo nhóm chuyên gia, sự kết hợp các sự kiện này tạo ra một “sự trùng hợp rất hiếm gặp” và trở thành ngày khởi động đáng nhớ.
“Ngày khởi động cần thật đặc trưng, quan trọng và dễ nhận biết”, Aristeidis Voulgaris, tác giả chính của nghiên cứu, trưởng nhóm dự án Tái dựng Chức năng của Cỗ máy Antikythera (FRAMe), cho biết.
Có thể người tạo ra Antikythera đã chứng kiến ngày này và ghi nhớ các sự kiện vũ trụ. “Để thực hiện các phép tính thời gian, người ta thường chọn một ngày gần đây trong quá khứ hơn là một ngày trong tương lai”, nhóm nghiên cứu nhận định.
Tuy nhiên, một số chuyên gia không đồng tình với kết quả nghiên cứu mới. Nghiên cứu có rất nhiều vấn đề, theo Alexander Jones, giáo sư từ Viện Nghiên cứu Thế giới Cổ đại thuộc Đại học New York. Ví dụ, ngày khởi động này sẽ khiến Kraneios, một mùa gắn liền với rượu vang ghi trên cỗ máy Antikythera, rơi vào tháng Hai, không phải là tháng tốt cho nho chín.
Jones cũng đề cập đến hai nghiên cứu khác vào năm 2014 cho thấy ngày khởi động diễn ra vào năm 204 trước Công nguyên.