Người dân Liên minh châu Âu (EU) đang đứng trước nguy cơ thiếu thuốc, kể cả kháng sinh thông dụng và các phương pháp điều trị thiết yếu, do tình trạng khan hiếm nguồn cung ngày càng trầm trọng.
Đây là cảnh báo vừa được Tòa Kiểm toán châu Âu đưa ra trong báo cáo công bố ngày 17/9.
Báo cáo nêu rõ tình trạng thiếu thuốc đã trở thành vấn đề mang tính kinh niên tại nhiều nước thành viên EU, nhất là ở Bỉ, và trở nên đặc biệt nghiêm trọng trong 2 năm gần đây.
Từ tháng 1/2022 đến tháng 10/2024, các nước EU đã ghi nhận tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng đối với 136 loại thuốc, trong đó có nhiều loại kháng sinh và thuốc giảm đau.
Báo cáo cho biết EU hiện vẫn chưa có cơ chế hiệu quả để ứng phó với tình trạng thiếu thuốc vốn có thể ảnh hưởng đến mọi loại dược phẩm, từ thuốc biệt dược, thuốc gốc cho tới vaccine. Khi trong nước không còn loại thuốc thay thế phù hợp, việc ứng phó đòi hỏi phải có sự phối hợp ở cấp độ toàn liên minh. Tuy nhiên, những thiếu hụt trong khung pháp lý và sự chậm trễ trong việc chia sẻ thông tin đang làm suy giảm nỗ lực phòng ngừa và khắc phục.
Nguyên nhân chính là do châu Âu phụ thuộc lớn vào chuỗi cung ứng bên ngoài. Hiện nay, phần lớn hoạt động sản xuất thuốc kháng sinh và thuốc giảm đau đã được chuyển sang các nước châu Á, khiến các nước EU dễ bị tổn thương trong khâu cung ứng.
Bên cạnh đó, quy định buộc các công ty dược phẩm đảm bảo nguồn cung liên tục chưa được thực hiện hiệu quả. Tình trạng các quốc gia thành viên tích trữ thuốc, thiếu phối hợp, càng làm tình hình trầm trọng hơn. Sự chia cắt của thị trường dược phẩm chung EU cũng khiến việc lưu thông và tiếp cận thuốc không đồng đều giữa các quốc gia.
Trong những năm qua, EU đã có một số bước đi nhằm giảm tác động của tình trạng thiếu hụt thuốc, như tăng cường vai trò của Cơ quan Dược phẩm châu Âu (EMA), đặc biệt trong giai đoạn đại dịch COVID-19. Danh mục đầu tiên về các loại thuốc thiết yếu ở cấp độ EU cũng đã được lập ra. Tuy nhiên, báo cáo cho rằng những nỗ lực này vẫn chưa đủ để giải quyết nguyên nhân gốc rễ và bảo đảm tính bền vững của nguồn cung.
Tòa Kiểm toán châu Âu khuyến nghị EU cần khẩn trương xây dựng một hệ thống hữu hiệu nhằm ứng phó với tình trạng thiếu hụt thuốc nghiêm trọng, trong đó có cơ sở dữ liệu chung, nền tảng báo cáo tập trung, các cơ chế truyền thông minh bạch với công chúng và giải pháp khôi phục nguồn cung trong trường hợp khẩn cấp.
Bên cạnh đó, EU cần hành động phối hợp toàn diện để xử lý nguyên nhân gốc rễ và cải thiện khả năng vận hành thị trường thuốc chung.
Theo báo cáo, EMA hiện vẫn thiếu thông tin cập nhật và toàn diện để có thể dự báo và ngăn ngừa tình trạng thiếu thuốc. Tuy vậy, kể từ tháng 11/2024, EMA đã vận hành nền tảng giám sát tình trạng thiếu thuốc của EU, được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ báo cáo tập trung, phục vụ tốt hơn công tác chuẩn bị và ứng phó với khủng hoảng y tế.
Chi tiêu y tế của các quốc gia thành viên EU chiếm từ 5,5% đến 12,6% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP), với tổng giá trị lên tới 1.648 tỷ euro trong năm 2022.
Báo cáo kết luận rằng nếu không có giải pháp mạnh mẽ và kịp thời, người dân châu Âu sẽ tiếp tục đối mặt với nguy cơ thiếu thuốc, đe dọa sức khỏe cộng đồng cũng như khả năng tự chủ chiến lược của châu lục./.
