Người nói thật...

(Baohatinh.vn) - Uy Viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ - người con Hà Tĩnh là nhân vật lịch sử độc đáo, kiệt xuất trên nhiều lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế, quân sự cho đến nghệ thuật, văn chương…

Trong lịch sử dựng nước và giữ nước, Hà Tĩnh là một trong những địa bàn chiếm vị trí chiến lược và thường được mệnh danh là “địa linh - nhân kiệt”, bởi hầu như thời nào cũng có những con người, cự tộc, làng xã, sự kiện... đóng góp xứng đáng cho đất nước, quê hương. Đặc biệt nhất là giai đoạn cuối thế kỷ XVIII - đầu thế kỷ XIX, vùng đất này như bừng hẳn lên với sự xuất hiện hàng loạt những danh nhân mà cuộc đời, sự nghiệp của họ sẽ mãi song hành cùng lịch sử văn hóa dân tộc, trong đó, chỉ riêng mảnh đất Nghi Xuân đã đóng góp 2 tên tuổi lớn: Danh nhân văn hóa thế giới - Đại thi hào dân tộc Nguyễn Du và Uy Viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ - một nhân vật lịch sử độc đáo, kiệt xuất trên nhiều lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế, quân sự cho đến nghệ thuật, văn chương…

nguoi noi that

Uy Viễn Tướng công Nguyễn Công Trứ

Quê cha làng Uy Viễn, quê mẹ xứ Sơn Nam (nay thuộc địa bàn Hà Nội); lại sinh ra ở Thái Bình, lớn lên bên dòng Lam, dưới chân Ngàn Hống, Nguyễn Công Trứ như là sự kết tinh của văn minh Thăng Long - sông Hồng, văn hóa Hồng Lĩnh - Lam Giang. Sinh thời, ông đã nổi tiếng là một người đa tài, một kẻ sĩ Xứ Nghệ độc đáo. Hăm hở lập danh nhưng mãi đến 42 tuổi, ông mới đỗ đạt; trong 28 năm làm quan – giữ đến trên 50 loại chức vụ và thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, lại cũng nhiều lần bị trù dập, giáng chức…

Cách đây hơn 80 năm, khi đánh giá về Nguyễn Công Trứ, Giáo sư Lê Thước nhận xét: “Ở đời có 3 điều bất hủ: Một là lập công. Hai là lập đức. Ba là lập ngôn… Trong 3 điều ấy, có được một vẫn đã khó, mà gồm được cả 3 chưa dễ mấy ai. Thường xét nước ta, có một bậc vĩ nhân. Nói về công thời rất lớn. Nói về đức thời đức rất dày. Mà nói về ngôn thời ngôn luận văn chương rất có giá trị. Nước nhà có được một bậc vĩ nhân như vậy, quốc dân ta há không nên tôn sùng, nên tượng đồng bia đá hay sao?”.

Ngày nay, mặc dù vẫn còn những ý kiến khác nhau, nhưng nhiều nhà nghiên cứu vẫn thống nhất đánh giá Nguyễn Công Trứ là một nhà yêu nước, một trí thức lớn và là nhà thơ độc đáo của dân tộc, một người có đầy đủ phẩm cách của con người sáng tạo lịch sử trên 4 phương diện:

Thứ nhất: Đề xuất và giải quyết vấn đề di dân lập ấp, phá thế trói buộc cố hữu hàng ngàn năm của đồng bằng sông Hồng; công lao tiêu biểu nhất là đã khai phá đất hoang, tổ chức hệ thống thủy lợi, giao thông, hình thành nên vùng đồng bằng ven biển nay thuộc 2 huyện Tiền Hải (Thái Bình), Kim Sơn (Ninh Bình) và một số xã ở Nam Định.

Thứ hai: Đề xuất việc rút lui chiến lược ở Chân Lạp để củng cố, phát triển đồng bằng sông Cửu Long.

Thứ ba: Trong văn học, là người mở hành lang mới vào thi ca quốc âm hiện đại với thể thơ hát nói bình dân và được coi như một ông tổ của nghệ thuật ca trù.

Và thứ tư, bằng chính cuộc đời mình, ông dựng lên một phong cách sống sục sôi hành động, xả thân vì lý tưởng, nói là làm và quyết làm bằng được, rất hùng tâm tráng chí, hồn nhiên, nhưng cũng pha nhiều nét ngông nghênh, phá cách của lớp nhà Nho tài tử…

nguoi noi that

Non nước Nghi Xuân. Ảnh: Quang Vinh

Tại cuộc hội thảo quốc gia do tỉnh Hà Tĩnh phối hợp với Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức vào ngày 19/12/2008 để kỷ niệm 230 năm năm sinh của ông, nhiều nhà nghiên cứu đã khẳng định: Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Công Trứ không chỉ là vấn đề hôm qua, hôm nay, mà còn cả ở mai sau… Trong giờ nghỉ trưa, GS.TS Mai Trọng Nhuận (nguyên Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội) đã vui vẻ khởi xướng một cuộc tranh luận “mi-ni”: Hãy nói ngắn gọn nhất bằng một từ về Nguyễn Công Trứ? Người thì cho rằng, đó sẽ là ngông; ngất ngưởng; người lại đưa ra từ phong tình, hành lạc v.v...; GS. Nhuận và nhiều người tán đồng từ thật - ông là người nói thật, làm thật và cũng chơi... thật!

Đối với quê hương Hà Tĩnh, Nguyễn Công Trứ đã gắn bó sâu nặng và có thể nói cũng đã chịu ảnh hưởng, tác động lớn nhất so với nhiều danh sỹ cùng thời. Ngoài 11 năm trẻ thơ ở Thái Bình và 28 năm trải chốn quan trường nay đây mai đó, cuộc đời ông lúc trưởng thành cũng như khi về già đều sống ở quê, chủ yếu là Uy Viễn - Nghi Xuân và Rú Nài – Cảm Sơn, nay thuộc TP Hà Tĩnh. Truyền thống yêu nước, văn hóa, phong tục, tập quán cũng in đậm trong con người ông, nhất là các sinh hoạt nghệ thuật truyền thống như ca trù Cổ Đạm, phường vải Trường Lưu… Phải chăng vì vậy nên nhiều người đã nhận xét cốt cách Nguyễn Công Trứ rất đậm đà chất Nghệ? Lúc tuổi đã cao, sức đã yếu, nhưng nghe tin quân Pháp đánh chiếm Đà Nẵng, ông còn dâng sớ xin ra trận – còn một chút hơi thở, xin được lên đường lập tức... Con cháu ông có nhiều người là thủ lĩnh trong phong trào Cần vương. Nhân dân địa phương thường gọi ông bằng một cái tên nôm na là Cố Lớn và đã thêu dệt huyền thoại cuộc đời ông bằng rất nhiều giai thoại…

Sinh thời, nhân dân Tiền Hải, Kim Sơn cũng đã lập sinh từ thờ ông. Các đền thờ liên quan đến ông ở Thái Bình, Ninh Bình, Hà Tĩnh đều đã được xếp hạng… Quần thể di tích Nguyễn Công Trứ ở Nghi Xuân đã được quy hoạch tổng thể và từng bước trùng tu, tôn tạo; trong khu di tích có hẳn một đình ca trù, vừa là địa điểm hoạt động, tập luyện của CLB Ca trù Nghi Xuân, vừa là nơi biểu diễn phục vụ du khách... Tuy nhiên, so với những di sản mà ông để lại, chỉ chừng ấy thôi vẫn chưa tương xứng. Hy vọng, trong dịp kỷ niệm 240 năm năm sinh của Uy Viễn Tướng công (1778-2018), các địa phương nên xem xét triển khai xây dựng thêm các công trình lưu niệm (dựng tượng ông ở núi Nài hoặc công viên TP Hà Tĩnh, hoàn thành nâng cấp đường Nguyễn Công Trứ...) và tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa để quảng bá, vinh danh xứng đáng một nhân cách, một tài năng mà càng ngẫm, càng soi, càng thấy sáng...

Phó Chủ tịch HĐND tỉnh

Đọc thêm

10 món bánh mì kẹp thịt ngon nhất thế giới

10 món bánh mì kẹp thịt ngon nhất thế giới

Bánh mì Việt Nam, sandwich kẹp thịt nguội Tây Ban Nha, bánh mì kẹp thịt cùng sốt ớt đỏ Mexico là những loại bánh kẹp được thực khách và chuyên gia ẩm thực xếp hạng ngon nhất thế giới.
“Hè rực rỡ - vui bất ngờ” - bùng nổ không khí hội hè tại Vinpearl & VinWonders khắp cả nước

“Hè rực rỡ - vui bất ngờ” - bùng nổ không khí hội hè tại Vinpearl & VinWonders khắp cả nước

Trải dài khắp ba miền đất nước, từ những khu nghỉ dưỡng xứng tầm tinh hoa đến các thiên đường giải trí tràn đầy năng lượng, Vinpearl & VinWonders với chiến dịch “Hè rực rỡ - Vui bất ngờ” mở ra chuỗi trải nghiệm độc bản, sẵn sàng thổi bùng không khí lễ hội, vui chơi bất tận kéo dài từ Bắc tới Nam.
Podcast tản văn: Hương quê

Podcast tản văn: Hương quê

Với nhiều người, quê hương luôn là miền ký ức ngọt ngào, là nơi lưu giữ những kỷ niệm đẹp nhất của tuổi thơ với những ngày tháng yên bình và giản dị.
Để dân ca ví, giặm thành sản phẩm du lịch hút khách

Để dân ca ví, giặm thành sản phẩm du lịch hút khách

Hà Tĩnh là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, trong đó có những làn điệu ví, giặm. Vậy làm gì để di sản dân ca ví, giặm trở thành sản phẩm du lịch văn hóa thu hút du khách?
Podcast truyện ngắn: Sơn nữ

Podcast truyện ngắn: Sơn nữ

Công việc của người giữ rừng chưa bao giờ là dễ dàng, bởi nhiều vất vả, thiếu thốn, hiểm nguy. Song với tình yêu rừng, họ đã vượt qua tất cả để góp sức bảo vệ đại ngàn.
Mưa rào mùa hạ

Podcast tản văn: Mưa rào mùa hạ

Kỷ niệm tuổi thơ luôn sâu lắng, ngọt ngào để ai đi xa cũng muốn trở về, muốn được sống lại những ngày xưa yêu dấu...
Khi di tích kết nối công nghệ

Khi di tích kết nối công nghệ

Ứng dụng công nghệ để quảng bá di tích, cách làm này tại Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du (thị trấn Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh) đang mở ra hướng tiếp cận mới, sinh động hơn, gần gũi hơn với du khách – đặc biệt là giới trẻ.
Khi cổng làng "sính"... chữ Hán

Khi cổng làng "sính"... chữ Hán

Cổng làng Văn Xá (xã Lâm Trung Thủy, Đức Thọ, Hà Tĩnh) mới được xây dựng, song việc thể hiện tên làng và câu đối nổi bật bằng chữ Hán đã gây ra những ý kiến không đồng tình.
Thái Lan bay drone truy tìm du khách quá hạn visa

Thái Lan bay drone truy tìm du khách quá hạn visa

Trước làn sóng chỉ trích về an ninh ngày càng gia tăng, chính quyền thành phố du lịch Pattaya quyết định sử dụng công nghệ hiện đại nhằm bảo vệ du khách và người dân.
Podcast truyện ngắn: Đêm không màu

Podcast truyện ngắn: Đêm không màu

Trên đời này, duyên phận không thể cưỡng cầu. Khi hạnh phúc tan vỡ điều cần làm không phải là trốn tránh hay chìm vào nỗi đau quá khứ mà phải đối diện để tìm lại chính mình!
Sôi động các lớp năng khiếu hè

Sôi động các lớp năng khiếu hè

Nghỉ hè là khoảng thời gian được thanh, thiếu nhi mong chờ nhất sau một năm học tập. Tại Hà Tĩnh, ngay từ đầu tháng 6, các lớp năng khiếu hè đã bắt đầu hoạt động, tạo sân chơi bổ ích cho các em.
Trăn trở bảo vệ bảo vật quốc gia ở Hà Tĩnh

Trăn trở bảo vệ bảo vật quốc gia ở Hà Tĩnh

Tại nhiều địa phương Hà Tĩnh, nhiều bảo vật quý hiếm đang đối mặt với nguy cơ bị xâm hại dưới nhiều hình thức, không chỉ làm tổn hại giá trị lịch sử, văn hóa mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về trách nhiệm bảo tồn di sản.