Di tích gần 400 năm từ thời Trịnh - Nguyễn ở Hà Tĩnh bị lãng quên?!

(Baohatinh.vn) - Một di tích gần 400 năm gắn liền với nhiều nhân vật lịch sử và cuộc chiến Trịnh – Nguyễn trên đất Kỳ Anh (Hà Tĩnh) đã bị mai một bởi thời gian và có lẽ cả sự lãng quên của con người...

Di tích gần 400 năm từ thời Trịnh - Nguyễn ở Hà Tĩnh bị lãng quên?!

Để tìm lại những dấu tích này, chúng tôi theo chân ông Phan Công Kiền - CCB xã Kỳ Phong (huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh)

Trong cuốn “Kỳ Anh phong thổ ký” của Tri huyện Lê Đức Trinh viết năm Bảo Đại thứ 5 (1930) có ghi: “Ninh quận công Trịnh Toàn, trú quân dưới chân Đèo Ngang đã đắp lũy ở núi Từ Lĩnh thôn Xuân Sơn, để cầm cự với quân phương Nam (Nhà Nguyễn). Lại có “Hộc đong quân’ ở thôn Hữu Lễ, tổng Cấp Dẫn, bên dưới gò “Hỏa hiệu”, dài rộng mỗi phía 10 trượng, dùng để đong quân. Hiện nay di tích đang còn”.

Được biết, khi vào cai quản Nghệ An (An - Tĩnh), Ninh quận công Trịnh Toàn hết sức chăm lo công việc “Đào hào lũy, đựng pháo đài, đài tải cung cấp lương thực, vũ khí... Hầu hết các thành lũy, đồn bảo trước đây đều được khôi phục lại. Một số đồn lũy mới được xây dựng, nhân dân quen gọi là “Thành ông Ninh”. (Lịch sử Nghệ Tĩnh, Tập I, NXB Nghệ An, 1984, trang 248).

Trong số những công trình ấy, Trịnh Toàn cho xây “Đấu lường quân” tại vùng đất bằng phẳng dưới chân núi Lạc Sơn, làng Hữu Lễ, tổng Cấp Dẫn (làng Hữu Lễ, nay là thôn Trung Phong, xã Kỳ Phong, huyện Kỳ Anh).

Di tích gần 400 năm từ thời Trịnh - Nguyễn ở Hà Tĩnh bị lãng quên?!

Một góc của Đấu lường quân hiện nay.

Di tích gần 400 năm từ thời Trịnh - Nguyễn ở Hà Tĩnh bị lãng quên?!

Một cửa của Đấu lường quân.

“Đấu lường quân”, “Hộc đong quân” hay còn gọi là “Lượng quân đấu”, một hình thức đo lường để kiểm tra quân số binh lính dưới thời phong kiến do Trịnh Toàn xây đắp ở Hữu Lễ, nhân dân thường gọi là “Đấu ông Ninh”.

Đấu được xây đắp trên một vùng đất rộng, hình vuông, mỗi cạnh dài 10 trượng; thành đấu cao khoảng 2m, chân thành đấu rộng khoảng 6 – 8 m; bốn phía bên ngoài thành đấu có hào sâu bảo vệ.

Di tích gần 400 năm từ thời Trịnh - Nguyễn ở Hà Tĩnh bị lãng quên?!

Dấu tích hào bảo vệ bên ngoài Đấu lường quân.

Đấu có 4 cửa: Đông, Tây, Nam, Bắc; chính giữa trên thành đấu có “Vọng lâu” để người chỉ huy đứng điểm quân.

Trải qua mưa gió bào mòn, con người cày xới, trồng trọt nên các bờ thành đấu bị thấp xuống rất nhiều, nhưng hình chiếc đấu vẫn còn, các góc thành đấu vẫn vuông vức, diện tích mặt sân vẫn bằng phẳng.

Bên ngoài thành đấu, phía Bắc có một miếu thờ Thổ Thần. Miếu này theo nhân dân kể lại trước được xây cao ba bậc như cái bục thờ, cách miếu khoảng 50m về phía Bắc, nhân dân còn xây một miếu thờ Ninh Quận công Trịnh Toàn.

Di tích gần 400 năm từ thời Trịnh - Nguyễn ở Hà Tĩnh bị lãng quên?!

Phần móng còn sót lại của miếu Thổ Thần

Cả hai miếu thờ này hàng năm nhân dân đều có dâng hương, lễ bái đầy đủ. Tuy nhiên, trước đây có người cho rằng dưới chân các miếu ấy có cất dấu vàng bạc nên đã đào trộm; do đó, hiện nay chỉ còn nền móng.

Hiện tại, toàn bộ diện tích đất trong và ngoài “Đấu lường quân” đang được giao cho một hộ dân trồng cây lâm nghiệp. Mong các nhà chức trách tổ chức khảo sát, hoạch định, gìn giữ di tích có giá trị lịch sử này.

Theo sử sách, Ninh Quận công Trịnh Toàn là con trai út của Thanh Đô Vương Trịnh Táng thời Lê – Trịnh.

Năm 1656, ở Kỳ Anh (thuộc trấn Nghệ An, An - Tĩnh) là nơi giao tranh ác liệt của hai bên Trịnh – Nguyễn. Quận chúa Nguyễn thường vượt Đèo Ngang sang đánh nhau với quân Trịnh. Quân Trịnh nhiều lần bại trận, phải lui về Yên Trường, Bắc sông Lam để bảo toàn lực lượng.

Trước tình hình đó, Trịnh Táng đã cử con trai Ninh Quận công Trịnh Toàn làm: “Khâm sai”, “Tiết chế” tổng chỉ huy đường bộ và đường biển với tất cả quyền hành để cai quản Nghệ An, chống lại quân nhà Nguyễn”. (An Tĩnh cổ lục, NXB Nghệ An, 2005, trang 242)

Ninh Quận công Trịnh Toàn là vị tướng trẻ “Khôn ngoan và dũng cảm” biết “Hậu đãi tướng sĩ, yêu mến quân dân, lòng người đều phục.” (Sách đã dẫn)

Nhờ vậy, mà Trịnh Toàn đã chỉ huy quân lính đánh thắng quân Nguyễn nhiều trận, ổn định tình hình trấn Nghệ An.

Đọc thêm

Những con đường huyền thoại tiếp nối tương lai

Những con đường huyền thoại tiếp nối tương lai

Trong kháng chiến chống Mỹ, Hà Tĩnh là điểm trọng yếu trên tuyến chi viện miền Nam, hứng chịu hàng vạn tấn bom đạn. Ngày nay, chiến tranh đã lùi xa, những con đường huyền thoại năm xưa vẫn tràn đầy sức sống, góp phần vào sự phát triển mạnh mẽ của tỉnh nhà.
Xanh lại những "tọa độ lửa" ở Hà Tĩnh

Xanh lại những "tọa độ lửa" ở Hà Tĩnh

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, những tọa độ lửa như núi Nài, Ngã ba Đồng Lộc, Làng K130… của Hà Tĩnh đã cùng quân dân cả nước làm nên đại thắng mùa xuân 1975.
 Thạch Hà - vùng đất giàu truyền thống văn hóa và khoa bảng

Thạch Hà - vùng đất giàu truyền thống văn hóa và khoa bảng

Với lịch sử 1020 năm phát triển, các thế hệ người dân Thạch Hà (Hà Tĩnh) đã chinh phục thiên nhiên, chung lưng đấu cật, gắn bó đoàn kết, xây dựng mảnh đất này ngày càng phát triển, trở thành vùng quê giàu bản sắc văn hóa, có nhiều người đỗ đạt khoa bảng.
Người miệt mài tìm “cái đẹp” của văn chương

Người miệt mài tìm “cái đẹp” của văn chương

Với nhiều tâm huyết, nhà nghiên cứu Hà Quảng là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam duy nhất ở Hà Tĩnh đạt nhiều giải thưởng lớn cấp tỉnh và cấp Trung ương về lĩnh vực lý luận, phê bình văn học.
Chỉ huy trưởng lực lượng biệt động Sài Gòn quê Hà Tĩnh là ai?

Chỉ huy trưởng lực lượng biệt động Sài Gòn quê Hà Tĩnh là ai?

Đại tá Tư Chu - Chỉ huy trưởng lực lượng biệt động quân khu Sài Gòn - Gia Định là một người con của quê hương Hà Tĩnh. Ông là người kiến tạo các cách đánh “xuất quỷ nhập thần”, là cái tên đứng đằng sau nhiều chiến công huyền thoại của biệt động Sài Gòn.
Trung úy công an đam mê nghiên cứu khoa học

Trung úy công an đam mê nghiên cứu khoa học

Bằng niềm đam mê nghiên cứu khoa học, Trung úy Phạm Minh Hiếu - Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao Công an Hà Tĩnh đã biến rác hữu cơ thành tài nguyên, giải quyết bài toán khó về xử ý ô nhiễm môi trường
Thiêng liêng tiếng gọi cội nguồn

Thiêng liêng tiếng gọi cội nguồn

Từ chỗ là hoạt động tín ngưỡng của người dân địa phương, lễ giỗ Quốc Tổ Hùng Vương ở TX Hồng Lĩnh đã trở thành lễ hội được cấp ủy, chính quyền và Nhân dân Hà Tĩnh quan tâm, thu hút đông đảo người dân tham gia.
Đoàn kết một lòng hướng về nguồn cội…

Đoàn kết một lòng hướng về nguồn cội…

Hòa chung lòng thành kính hướng về ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, người dân Hà Tĩnh đã cùng nhau gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, khẳng định sự gắn bó bền chặt trong dòng chảy lịch sử dân tộc.
Ngắm khu dân cư kiểu mẫu bên dòng Ngàn Phố

Ngắm khu dân cư kiểu mẫu bên dòng Ngàn Phố

Bên dòng sông Ngàn Phố thơ mộng, người dân thôn Phúc Bằng, xã Sơn Bằng (Hương Sơn, Hà Tĩnh) đang cùng nhau xây dựng cảnh quan xanh sạch đẹp, hướng tới cuộc sống sống ấm no, hạnh phúc.