“Đất nước” - vang vọng tinh thần dân tộc Việt

(Baohatinh.vn) - Trong sự nghiệp cầm bút của mình, người nghệ sĩ tài hoa Nguyễn Đình Thi đã gặt hái được nhiều thành tựu xuất sắc từ thơ ca, văn xuôi cho đến nhạc, kịch, lý luận phê bình.

dat nuoc vang vong tinh than dan toc viet

Nhà thơ Nguyễn Đình Thi

Đất nước

Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới

Tôi nhớ những ngày thu đã xa

Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may

Người ra đi đầu không ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.

Mùa thu nay khác rồi

Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi

Gió thổi rừng tre phấp phới

Trời thu thay áo mới

Trong biếc nói cười thiết tha!

Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta

Những cánh đồng thơm ngát

Những ngả đường bát ngát

Những dòng sông đỏ nặng phù sa

Nước chúng ta

Nước của những người chưa bao giờ khuất

Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất

Những buổi ngày xưa vọng nói về!

Ôi những cánh đồng quê chảy máu

Dây thép gai đâm nát trời chiều

Những đêm dài hành quân nung nấu

Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu.

Từ những năm đau thương chiến đấu

Đã ngời lên nét mặt quê hương

Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu

Đã bật lên những tiếng thét căm hờn

Bát cơm chan đầy nước mắt

Bay còn giằng khỏi miệng ta

Thằng giặc Tây, thằng chúa đất

Đứa đè cổ, đứa lột da...

Xiềng xích chúng bay không khóa được

Trời đầy chim và đất đầy hoa

Súng đạn chúng bay không bắn được

Lòng dân ta yêu nước thương nhà!

Khói nhà máy cuộn trong sương núi

Kèn gọi quân văng vẳng cánh đồng

Ôm đất nước những người áo vải

Đã đứng lên thành những anh hùng

Ngày nắng đốt theo đêm mưa dội

Mỗi bước đường mỗi bước hy sinh

Trán cháy rực nghĩ trời đất mới

Lòng ta bát ngát ánh bình minh.

Súng nổ rung trời giận dữ

Người lên như nước vỡ bờ

Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng lòa!

(1948)

Trong sự nghiệp cầm bút của mình, người nghệ sĩ tài hoa Nguyễn Đình Thi đã gặt hái được nhiều thành tựu xuất sắc từ thơ ca, văn xuôi cho đến nhạc, kịch, lý luận phê bình.

Về thơ, đây là lĩnh vực ông ưu ái và dành nhiều tâm huyết nhất. Thơ Nguyễn Đình Thi mang đậm dấu ấn cá nhân qua những thể nghiệm tìm tòi về hình ảnh, ngôn từ. Bằng tâm hồn thi sĩ hòa điệu cùng ý chí, tinh thần của người chiến sĩ cách mạng, Nguyễn Đình Thi đã cho ra đời những vần thơ giàu cảm hứng về đất nước. Hình ảnh đất nước trong chiến tranh đau thương và kiên cường; con người nhân hậu và anh hùng là chủ đề xuyên suốt trong nhiều sáng tác của ông. Đặc biệt, Đất nước được xem là thi phẩm tiêu biểu cho phong cách sáng tác của Nguyễn Đình Thi.

Bài thơ được tác giả sáng tác trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Mạch cảm xúc và suy tưởng cũng là kết cấu cơ bản của bài thơ. Từ mùa thu xưa Hà Nội cho đến mùa thu nay ở chiến khu Việt Bắc. Cảm xúc mở rộng về đất nước trong đau thương đã vùng lên chiến đấu và chiến thắng vẻ vang.

Bằng tâm hồn tinh tế, ngòi bút tài hoa, Nguyễn Đình Thi đã “bắt” trọn hồn thu Hà Nội bằng vài dòng thơ ngắn. Nét đặc trưng của thiên nhiên thu Hà Nội dần dần hiện lên với hương cốm mới, sáng chớm lạnh, phố dài xao xác hơi may. Trên nền phong cảnh ấy, hình ảnh người chiến sĩ hào hoa, dũng cảm, tạm xa thủ đô để lên đường kháng chiến trở thành điểm nhấn. Người ra đi đầu không ngoảnh lại là tư thế đầy ý chí, quyết tâm nhưng lòng vẫn vấn vương sắc vàng xao xuyến - Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy. Nắng thu vàng đượm nỗi buồn ly biệt tạo nên vẻ đẹp cổ điển cho câu thơ, cảnh thu Hà Nội vì thế làm người đọc thêm phần bâng khuâng.

Câu thơ chuyển mạch cảm xúc tựa như một tiếng reo vui hồ hởi: Mùa thu nay khác rồi. Trái ngược với tiết tấu chậm, âm hưởng trầm lắng của dòng hoài niệm về thu xưa thì đến đây, nhịp thơ trở nên sôi nổi, rộn rã. Bốn chữ "tôi đứng vuinghe" tạc nên một tư thế, một dáng đứng kiêu hãnh giữa đất trời vào thu.

Những thủ pháp nghệ thuật quen thuộc như điệp từ, điệp ngữ, liệt kê, điệp cấu trúc câu để khẳng định chủ quyền đất nước, khẳng định sự toàn vẹn lãnh thổ. “Cái tôi trữ tình” nay được chuyển thành “cái ta”. Bởi nhà thơ muốn góp chung vào tiếng nói của tập thể, của nhân dân để nhấn mạnh niềm tự hào chính đáng, ý thức làm chủ non sông. Cảm hứng về mùa thu của Nguyễn Đình Thi gắn với hiện thực của đất nước. Chân thực hơn và lớn lao hơn khi mùa thu đất trời gắn liền với mùa thu cách mạng.

Tất cả trời xanh, núi xanh, cánh đồng quê thơm mát, những ngả đường bát ngát, những dòng sông phù sa… đều của chúng ta. Thế nhưng, khi quân thù tràn tới, đồng quê chảy máu, tự do bị kìm hãm dây thép gai đâm nát trời chiều. Thủ pháp tương phản một lần nữa được Nguyễn Đình Thi sử dụng khéo léo khi vẽ nên những hình ảnh đối lập rõ nét giữa quá khứ - hiện tại, hòa bình - chiến tranh. Qua đó, người đọc hình dung rõ bước chân kẻ thù đi tới đâu, đồng quê bị tàn phá đến đó, con người bị đọa đày đến mức Thằng giặc tây, thằng chúa đất/ Đứa đè cổ, đứa lột da.

Đất nước bị nhấn chìm trong đau thương dưới gót giày của quân xâm lược, nhưng dân tộc Việt Nam chưa bao giờ lùi bước trong cuộc đấu tranh đòi lại chủ quyền, giành lại độc lập, tự do. Bởi Súng đạn chúng bay không bắn được/Lòng dân ta yêu nước thương nhà. Hình ảnh đất nước hiên ngang đứng dậy trong khổ thơ cuối kết hợp với âm hưởng hào hùng đã đúc kết trọn vẹn tinh thần lạc quan cách mạng của dân tộc Việt:

Súng nổ rung trời giận dữ…

Rũ bùn đứng dậy sáng lòa.

Với giọng điệu lúc trầm lắng, lúc sôi nổi, nhịp điệu thay đổi linh hoạt theo thể thơ tự do, Nguyễn Đình Thi đã dựng nên hình ảnh đất nước đầy xúc động trong gian lao, vất vả và khát vọng hòa bình lớn lao trong cuộc kháng chiến chống Pháp.

Đọc lại những vần thơ của Nguyễn Đình Thi trong không khí những ngày mùa thu tháng Tám, một lần nữa, thi phẩm "Đất nước" của ông chứng minh giá trị lịch sử, giá trị nhân văn khi truyền lại cho lớp lớp những người trẻ theo sau tinh thần dân tộc Việt - Lòng dân ta yêu nước, thương nhà!

Đọc thêm

Cái duyên với Truyện Kiều

Cái duyên với Truyện Kiều

Truyện Kiều với chủ nghĩa nhân văn cao cả, nghệ thuật đặc sắc đã đến với nhiều quốc gia, dân tộc trên thế giới, thực sự mang nhiều giá trị xuyên thời đại. Trong niềm hãnh diện chung đó, những người con Hà Tĩnh nói chung và những người con xa quê nói riêng luôn tự hào, ngưỡng mộ Đại thi hào Nguyễn Du và nỗ lực lan tỏa Truyện Kiều với bè bạn gần xa.
Podcast truyện ngắn: Tình yêu của mẹ

Podcast truyện ngắn: Tình yêu của mẹ

Có những ký ức, cũng có thể phai mờ theo tháng năm. Nhưng có một điều, dù bão tố cuộc đời hay sự khắc nghiệt của thời gian cũng không thể nào xóa nhòa, đó chính là tình yêu của mẹ.
Podcast tản văn: Nồng nàn hoa sữa

Podcast tản văn: Nồng nàn hoa sữa

Với nhiều người, hoa sữa không chỉ là mùi hương, mà còn là ký ức tuổi trẻ. Nồng nàn hoa sữa đưa ta về miền hoài niệm ngọt ngào.
Những người làm cho cổ vật biết nói chuyện

Những người làm cho cổ vật biết nói chuyện

Trong nhịp sống hiện đại, tại Hà Tĩnh, vẫn có những con người lặng lẽ tìm về quá khứ qua từng món đồ xưa cũ. Từ niềm đam mê của mình, họ miệt mài trong hành trình bảo tồn, lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống.
Podcast Tản văn: Mùa thu và nỗi nhớ

Podcast Tản văn: Mùa thu và nỗi nhớ

Những buổi chiều thu như giăng mắc vào lòng ta những nỗi nhớ, mang đến cảm giác thanh bình và tĩnh lặng, để yêu hơn cuộc sống này...
Lấp lánh ánh đèn Trung thu xưa và nay

Lấp lánh ánh đèn Trung thu xưa và nay

Đèn Trung thu là một phần không thể thiếu trong dịp lễ dành cho thiếu nhi ở Việt Nam. Qua thời gian, đèn Trung thu có nhiều thay đổi, từ thủ công truyền thống sang hiện đại, hòa quyện nét xưa và nay.
Podcast truyện ngắn: Chuyện về cây táo không kết trái

Podcast truyện ngắn: Chuyện về cây táo không kết trái

Khi cây đào nở bừng sắc đỏ hồng, cúc vàng rực rỡ trải thảm dưới nắng sớm, thì cây táo chỉ âm thầm đâm chồi, chắt chiu từng tia nắng, từng giọt mưa... Mình chẳng cần phải giống ai, chỉ cần sống tử tế và kiên nhẫn, điều kỳ diệu tự khắc sẽ đến.
Bảo tồn dân ca ví, giặm gắn phát triển du lịch, xây dựng NTM

Bảo tồn dân ca ví, giặm gắn phát triển du lịch, xây dựng NTM

Dân ca ví, giặm không chỉ là những làn điệu, câu hát mà còn là tiếng lòng, là ký ức của bao thế hệ người dân Nghệ Tĩnh. Việc bảo tồn, phát huy các giá trị của dân ca ví, giặm trong đời sống đương đại là nhiệm vụ luôn được đặt lên hàng đầu.
Cảnh đại dương gây sửng sốt

Cảnh đại dương gây sửng sốt

Cuộc thi Nhiếp ảnh gia Đại dương 2025 ghi lại vẻ đẹp và sự mong manh của biển cả qua những khoảnh khắc sống động và ám ảnh.
 Podcast truyện ngắn "Khu vườn mùa thu"

Podcast truyện ngắn "Khu vườn mùa thu"

Mùa thu đi qua, hương quả chín lại nồng nàn trong những khu vườn quê, gợi nhắc bao kỷ niệm tuổi thơ. Không chỉ là ký ức, nơi ấy còn chất chứa bao tình cảm gia đình thiêng liêng...
 Podcast tản văn “Gặt lúa mùa thu”

Podcast tản văn “Gặt lúa mùa thu”

Những ngày này, bà con nông dân đang khẩn trương thu hoạch vụ lúa hè thu. Từng hạt vàng ấy chất chứa bao nhọc nhằn nhưng trên gương mặt những người dân quê vẫn ngời niềm vui...
Podcast Tản văn: Câu cá rô đồng

Podcast Tản văn: Câu cá rô đồng

Câu cá rô đồng là một hoạt động dân dã, gắn liền với tuổi thơ của nhiều bạn nhỏ ở vùng nông thôn Việt Nam. Tản văn “Câu cá rô đồng” của tác giả Trần Văn Lan vẽ nên một bức tranh chân thực ở làng quê những ngày tháng Chín.
Podcast: Mùa chanh

Podcast: Mùa chanh

Mùa thua hoạch chanh gắn với kỷ niệm tuổi thơ, là một phần ký ức quê hương rất đỗi thân thương, để ai đi xa vẫn còn nguyên vẹn một miền thương nhớ.
“Mưa đỏ”- Dòng ký ức bi tráng và lời nhắc nhở hôm nay

“Mưa đỏ”- Dòng ký ức bi tráng và lời nhắc nhở hôm nay

Có những bộ phim không chỉ để xem, mà còn để suy ngẫm. Có những thước phim không chỉ để khóc, mà còn để sống có trách nhiệm hơn. Bộ phim Mưa đỏ ra mắt đúng dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 chính là một tác phẩm như thế.