Lung linh ví, giặm

(Baohatinh.vn) - Theo dòng chảy văn hóa xứ Nghệ, mặc bao biến thiên của lịch sử và xã hội, câu hát ví, giặm từ ngàn xưa vẫn vang vọng, thiết tha, mặn nồng, tạo nên sức sống mới trên dải đất núi Hồng - sông Lam.

Sự đa dạng, hấp dẫn của các làn điệu ví, giặm

Là “thổ sản đặc biệt” của cư dân xứ Nghệ, xuất phát từ nhu cầu được hát để giao tiếp, giãi bày tình cảm, tạo niềm vui, hứng thú trong lao động, ví - giặm tồn tại đến nay đã hàng thế kỷ. Chưa ai xác định được dấu mốc ra đời của loại hình diễn xướng văn nghệ dân gian này, chỉ biết rằng, nó đã là một phần không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa của người dân xứ Nghệ.

bqbht_br_4.jpg
Từ lâu, ví giặm đã là một phần không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa của người dân xứ Nghệ.

Sự đa dạng của các làn điệu dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh đã giúp người hát có thể hát mọi nơi: trên sông nước (ví sông Lam, sông La); trèo núi, đi củi (ví trèo non, ví phường củi); lúc dệt vải (ví phường vải); lúc gặp gỡ nam nữ giao duyên, thể hiện tình cảm (ví Giận thương, Tứ hoa, hát Khuyên)... Lúc cần kể chuyện một cách đầy đủ, vần vè thì có giặm: giặm kể (Ô lục soạn), giặm vè (Thần sấm ngã), giặm ru (Phụ tử tình thâm), xẩm Nghệ…; lúc cần hát vọng cho người ở xa nghe được để đối đáp thì có hò (Hò khoan đi đường); lúc cần tạo sự vui tươi phấn khởi cho không khí lễ hội thì có điệu Niềm tin, giặm Đức Sơn, giặm Cửa quyền, Đại thạch…

Vì có thể chuyển tải tư tưởng, tình cảm cho mọi đối tượng, ở mọi không gian và thời gian khác nhau nên ví, giặm đến nay vẫn có sức sống mãnh liệt và trở thành di sản phi vật thể đại diện của nhân loại. Các nghệ sĩ, nghệ nhân mang nặng tình yêu với câu hát ông cha đã coi đây là “vỉa tầng”, “kho báu” để có thể khai thác cái hay, cái đẹp của các làn điệu, sáng tác phần lời để phục vụ cho công cuộc đổi mới quê hương đất nước.

CLB Dân ca ví, giặm xã Kim Song Trường (Can Lộc) tái hiện không gian hát ví phường vải.
CLB Dân ca ví, giặm xã Kim Song Trường (Can Lộc) tái hiện không gian hát ví phường vải.

Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn An Ninh - tác giả của nhiều kịch bản dân ca nổi tiếng, người viết ca khúc trên những điệu ví, giặm xuất sắc chia sẻ: “Một lợi thế của ví, giặm mà tôi chú trọng khai thác là viết về tình yêu đất nước luôn hòa với tình yêu lứa đôi một cách nhuần nhuyễn, sâu lắng, thấm thía khiến người nghe xúc động sâu sắc, từ đó mà chuyển tải được nhiều nội dung tư tưởng”.

“Ví, giặm đong đầy cả đất trời xứ Nghệ”

Trong kho tàng các bài sáng tác dựa vào làn điệu ví, giặm của các nghệ nhân, nghệ sĩ, nhiều bài như: “Hồn quê ví giặm”, “Cay nồng trầu Nghệ” (Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn An Ninh); “Giận thương” (Trung Phong); “Vui hội Làng Sen” (Vi Phong - Lê Hàm)… được nhiều CLB dân ca ví, giặm cả 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh biểu diễn và được khán giả yêu thích bởi giai điệu trữ tình, da diết, lắng sâu, vui tươi nhưng vẫn thâm thúy, chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa trong từng ca từ:

Ví giặm ngân lên lồng lộng giữa mây trời

Ví giặm lắng sâu chạm đáy lòng yêu nhớ…

… Ví giặm đong đầy cả đất trời xứ Nghệ

Nguồn mạch tâm tình cứ thủ thỉ trong ta” (Hồn quê ví giặm)

Nghệ sĩ nhân dân Vũ Thị Thanh Minh biểu diễn tại chương trình Thơ Kiều qua các làn điệu dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh.
Nghệ sĩ nhân dân Vũ Thị Thanh Minh biểu diễn tại chương trình Thơ Kiều qua các làn điệu dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh.

Các nghệ sĩ nhân dân: Nguyễn Ban, Vũ Thị Thanh Minh; các nghệ nhân ưu tú: Hoàng Bá Ngọc, Nguyễn Tiến Khởi, Trần Minh Chính, Nguyễn Trọng Tuấn; nghệ nhân Hoàng Vinh… đã khai thác triệt để cái hay, cái đẹp của các làn điệu ví, giặm trong sáng tác, biên đạo, dàn dựng các tiết mục ca ngợi Đảng, Bác Hồ, công cuộc xây dựng nông thôn mới, các cuộc thi về tuyên truyền, phổ biến pháp luật, an toàn giao thông, phòng chống tệ nạn xã hội… Ví, giặm lời mới trên sân khấu được các lứa tuổi, nhất là trung niên và cao niên lựa chọn hát.

Nghệ nhân Ưu tú Hoàng Bá Ngọc chia sẻ: “Các làn điệu ví, giặm được tôi viết lời cho nhiều đề tài khác nhau. Lợi thế của dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh là có thể sử dụng đa dạng các làn điệu trong các đề tài... Đó cũng là lý do mà tổ khúc “Người cao tuổi đất Hồng Lam vâng lời Bác dạy” và xẩm Nghệ “Tự hào đất mẹ hôm nay” đạt giải A tại Liên hoan Tiếng hát người cao tuổi toàn quốc năm 2023 của đoàn Hà Tĩnh”…

Nghệ Tĩnh - người đi xa thì thương nhớ, người chưa biết đến thì muốn tìm về vùng quê tươi đẹp, hùng vĩ, nơi có những con người mộc mạc, ân tình, thủy chung son sắt:

Quanh quanh đường vô xứ Nghệ

Xứ sơn thủy hữu tình

Xứ nhân kiệt, địa linh

Khách xa gần ở lại

Cô bác xa gần ở lại

(giặm Đức Sơn)

Nghệ nhân Lê Quyết Diễn và nghệ nhân Nguyễn Hồng Liên - CLB Dân ca ví, giặm xã Kỳ Lợi (thị xã Kỳ Anh) cùng nhiều nghệ nhân trẻ Hà Tĩnh đều có chung tâm huyết đưa dân ca ví, giặm đến với công chúng.
Nghệ nhân Lê Quyết Diễn và nghệ nhân Nguyễn Hồng Liên - CLB Dân ca ví, giặm xã Kỳ Lợi (thị xã Kỳ Anh) cùng nhiều nghệ nhân trẻ Hà Tĩnh đều có chung tâm huyết đưa dân ca ví, giặm đến với công chúng.

Dẫu trong thời kỳ hiện đại với bao dòng nhạc và phong cách biểu diễn, dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh vẫn có chỗ đứng riêng biệt trong lòng khán thính giả cả nước. Truyền thống yêu nước và cách mạng, truyền thống hiếu học của người xứ Nghệ tiếp tục được nuôi dưỡng, hun đúc bởi câu hát ngàn đời ông cha. Các màn sử thi về Bác Hồ, cố Tổng Bí thư Trần Phú, anh Lý Tự Trọng và các danh nhân hiền tài trong sử sách, nét đẹp của các làng quê, các dòng họ… được chuyển tải qua các làn điệu ví, giặm càng thêm lay động, thức dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, quyết tâm xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp của người dân Nghệ Tĩnh.

Chủ đề Nghệ thuật dân gian

Đọc thêm

Podcast tản văn: Tình yêu của mẹ

Podcast tản văn: Tình yêu của mẹ

Tình yêu của mẹ dành cho con như biển trời bao la. Bởi thế mà dẫu đi hết cuộc đời, trong trái tim con vẫn luôn ấp ủ bóng hình yêu thương của mẹ.
Podcast tản văn: Người giữ lửa

Podcast tản văn: Người giữ lửa

Người phụ nữ hôm nay vừa phải cân bằng việc nước và việc nhà, họ lặng lẽ biến hy sinh thành tự chủ, biến nhẫn nại thành sức mạnh, chúng ta cần phải biết ơn, trân trọng điều này.
Podcast tản văn: Mênh mang khói bếp

Podcast tản văn: Mênh mang khói bếp

Chiều buông tím nhạt trên mái tranh, bóng hoàng hôn chập chờn len lỏi qua từng rặng tre, nhẹ nhàng phủ xuống ngõ quê một màu thẫm buồn...
Podcast tản văn: Dòng sông ký ức

Podcast tản văn: Dòng sông ký ức

Đối với nhiều người, dòng sông quê hương gắn liền với những tháng ngày tuổi thơ hồn nhiên. Tản văn “Dòng sông ký ức” là một sự chiêm nghiệm về cuộc đời qua hình ảnh dòng sông.
Nâng cao nghiệp vụ cho hướng dẫn viên du lịch

Nâng cao nghiệp vụ cho hướng dẫn viên du lịch

Nâng cao nghiệp vụ hướng dẫn viên du lịch góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ, hình ảnh và sức cạnh tranh của du lịch địa phương, góp phần phát triển du lịch Hà Tĩnh bền vững.
Ẩm thực Việt hấp dẫn top đầu thế giới

Ẩm thực Việt hấp dẫn top đầu thế giới

Việt Nam xếp thứ 4 trong danh sách những quốc gia có nền ẩm thực hấp dẫn nhất thế giới năm 2025 theo xếp hạng của CN Traveller, vượt qua nhiều cường quốc như Pháp, Tây Ban Nha và Nhật Bản.
Lan tỏa tình yêu dân ca trên quê hương Đại thi hào Nguyễn Du

Lan tỏa tình yêu dân ca trên quê hương Đại thi hào Nguyễn Du

Hoạt động đưa dân ca ví, giặm vào trường học đã lan tỏa mạnh mẽ, sâu rộng ở Hà Tĩnh. Trong những giờ ngoại khóa, các tiết học âm nhạc do các nghệ nhân dân gian trực tiếp truyền dạy, nhiều học sinh có dịp thể hiện năng khiếu, niềm đam mê với những làn điệu ngọt ngào, sâu lắng.
Podcast truyện ngắn: Ngày trở về

Podcast truyện ngắn: Ngày trở về

Mùa thu năm 1954, Thủ đô Hà Nội rợp cờ hoa đón đoàn quân chiến thắng trở về. Niềm vui riêng hòa vào niềm vui chung, hạnh phúc của mỗi gia đình hòa trong hạnh phúc lớn lao của cả dân tộc.
Podcast tản văn: Lấp lánh những cánh chuồn

Podcast tản văn: Lấp lánh những cánh chuồn

Tản văn "Lấp lánh những cánh chuồn" của tác giả Nguyễn Hà Hải đưa người đọc trở về với miền ký ức tuổi thơ trong trẻo, gắn liền với hình ảnh chuồn chuồn và không gian làng quê thanh bình.
Podcast Tản văn: Ánh trăng đoàn viên

Podcast Tản văn: Ánh trăng đoàn viên

Trung thu về, khi trăng Rằm tháng Tám treo cao cũng là lúc lòng ta rung lên nhịp yêu thương. Hơn cả đèn hoa, đây là khoảnh khắc tìm về bình yên, để sum vầy bên người thân và sẻ chia hơi ấm.
G-DRAGON 2025 WORLD TOUR [Übermensch] Biểu tượng toàn cầu trở lại với chuyến lưu diễn được mong chờ

Từ VVIP đến GA: Hành trình cảm xúc độc bản cùng G-DRAGON 2025

Siêu concert G-DRAGON 2025 WORLD TOUR [Übermensch] diễn ra ngày 8/11 tại 8Wonder Ocean City sẽ chính thức mở bán vé vào ngày 7, 8 và 9/10, với mức giá từ 2 đến 8 triệu đồng mang đến cho khán giả hàng loạt đặc quyền hấp dẫn, hứa hẹn tạo nên cơn sốt săn lùng chưa từng thấy ngay khi mở bán.
Podcast Tản văn: Sắc màu Trung thu xưa

Podcast Tản văn: Sắc màu Trung thu xưa

Mùa thu về, mang theo không khí dịu nhẹ và bầu trời trong vắt. Với thế hệ 8x, khoảnh khắc ấy là cánh cửa mở về ký ức Trung thu, nơi có tuổi thơ giản đơn, ngập tràn tiếng cười và sắc màu mộc mạc.