Lung linh ví, giặm

(Baohatinh.vn) - Theo dòng chảy văn hóa xứ Nghệ, mặc bao biến thiên của lịch sử và xã hội, câu hát ví, giặm từ ngàn xưa vẫn vang vọng, thiết tha, mặn nồng, tạo nên sức sống mới trên dải đất núi Hồng - sông Lam.

Sự đa dạng, hấp dẫn của các làn điệu ví, giặm

Là “thổ sản đặc biệt” của cư dân xứ Nghệ, xuất phát từ nhu cầu được hát để giao tiếp, giãi bày tình cảm, tạo niềm vui, hứng thú trong lao động, ví - giặm tồn tại đến nay đã hàng thế kỷ. Chưa ai xác định được dấu mốc ra đời của loại hình diễn xướng văn nghệ dân gian này, chỉ biết rằng, nó đã là một phần không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa của người dân xứ Nghệ.

bqbht_br_4.jpg
Từ lâu, ví giặm đã là một phần không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa của người dân xứ Nghệ.

Sự đa dạng của các làn điệu dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh đã giúp người hát có thể hát mọi nơi: trên sông nước (ví sông Lam, sông La); trèo núi, đi củi (ví trèo non, ví phường củi); lúc dệt vải (ví phường vải); lúc gặp gỡ nam nữ giao duyên, thể hiện tình cảm (ví Giận thương, Tứ hoa, hát Khuyên)... Lúc cần kể chuyện một cách đầy đủ, vần vè thì có giặm: giặm kể (Ô lục soạn), giặm vè (Thần sấm ngã), giặm ru (Phụ tử tình thâm), xẩm Nghệ…; lúc cần hát vọng cho người ở xa nghe được để đối đáp thì có hò (Hò khoan đi đường); lúc cần tạo sự vui tươi phấn khởi cho không khí lễ hội thì có điệu Niềm tin, giặm Đức Sơn, giặm Cửa quyền, Đại thạch…

Vì có thể chuyển tải tư tưởng, tình cảm cho mọi đối tượng, ở mọi không gian và thời gian khác nhau nên ví, giặm đến nay vẫn có sức sống mãnh liệt và trở thành di sản phi vật thể đại diện của nhân loại. Các nghệ sĩ, nghệ nhân mang nặng tình yêu với câu hát ông cha đã coi đây là “vỉa tầng”, “kho báu” để có thể khai thác cái hay, cái đẹp của các làn điệu, sáng tác phần lời để phục vụ cho công cuộc đổi mới quê hương đất nước.

CLB Dân ca ví, giặm xã Kim Song Trường (Can Lộc) tái hiện không gian hát ví phường vải.
CLB Dân ca ví, giặm xã Kim Song Trường (Can Lộc) tái hiện không gian hát ví phường vải.

Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn An Ninh - tác giả của nhiều kịch bản dân ca nổi tiếng, người viết ca khúc trên những điệu ví, giặm xuất sắc chia sẻ: “Một lợi thế của ví, giặm mà tôi chú trọng khai thác là viết về tình yêu đất nước luôn hòa với tình yêu lứa đôi một cách nhuần nhuyễn, sâu lắng, thấm thía khiến người nghe xúc động sâu sắc, từ đó mà chuyển tải được nhiều nội dung tư tưởng”.

“Ví, giặm đong đầy cả đất trời xứ Nghệ”

Trong kho tàng các bài sáng tác dựa vào làn điệu ví, giặm của các nghệ nhân, nghệ sĩ, nhiều bài như: “Hồn quê ví giặm”, “Cay nồng trầu Nghệ” (Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn An Ninh); “Giận thương” (Trung Phong); “Vui hội Làng Sen” (Vi Phong - Lê Hàm)… được nhiều CLB dân ca ví, giặm cả 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh biểu diễn và được khán giả yêu thích bởi giai điệu trữ tình, da diết, lắng sâu, vui tươi nhưng vẫn thâm thúy, chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa trong từng ca từ:

Ví giặm ngân lên lồng lộng giữa mây trời

Ví giặm lắng sâu chạm đáy lòng yêu nhớ…

… Ví giặm đong đầy cả đất trời xứ Nghệ

Nguồn mạch tâm tình cứ thủ thỉ trong ta” (Hồn quê ví giặm)

Nghệ sĩ nhân dân Vũ Thị Thanh Minh biểu diễn tại chương trình Thơ Kiều qua các làn điệu dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh.
Nghệ sĩ nhân dân Vũ Thị Thanh Minh biểu diễn tại chương trình Thơ Kiều qua các làn điệu dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh.

Các nghệ sĩ nhân dân: Nguyễn Ban, Vũ Thị Thanh Minh; các nghệ nhân ưu tú: Hoàng Bá Ngọc, Nguyễn Tiến Khởi, Trần Minh Chính, Nguyễn Trọng Tuấn; nghệ nhân Hoàng Vinh… đã khai thác triệt để cái hay, cái đẹp của các làn điệu ví, giặm trong sáng tác, biên đạo, dàn dựng các tiết mục ca ngợi Đảng, Bác Hồ, công cuộc xây dựng nông thôn mới, các cuộc thi về tuyên truyền, phổ biến pháp luật, an toàn giao thông, phòng chống tệ nạn xã hội… Ví, giặm lời mới trên sân khấu được các lứa tuổi, nhất là trung niên và cao niên lựa chọn hát.

Nghệ nhân Ưu tú Hoàng Bá Ngọc chia sẻ: “Các làn điệu ví, giặm được tôi viết lời cho nhiều đề tài khác nhau. Lợi thế của dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh là có thể sử dụng đa dạng các làn điệu trong các đề tài... Đó cũng là lý do mà tổ khúc “Người cao tuổi đất Hồng Lam vâng lời Bác dạy” và xẩm Nghệ “Tự hào đất mẹ hôm nay” đạt giải A tại Liên hoan Tiếng hát người cao tuổi toàn quốc năm 2023 của đoàn Hà Tĩnh”…

Nghệ Tĩnh - người đi xa thì thương nhớ, người chưa biết đến thì muốn tìm về vùng quê tươi đẹp, hùng vĩ, nơi có những con người mộc mạc, ân tình, thủy chung son sắt:

Quanh quanh đường vô xứ Nghệ

Xứ sơn thủy hữu tình

Xứ nhân kiệt, địa linh

Khách xa gần ở lại

Cô bác xa gần ở lại

(giặm Đức Sơn)

Nghệ nhân Lê Quyết Diễn và nghệ nhân Nguyễn Hồng Liên - CLB Dân ca ví, giặm xã Kỳ Lợi (thị xã Kỳ Anh) cùng nhiều nghệ nhân trẻ Hà Tĩnh đều có chung tâm huyết đưa dân ca ví, giặm đến với công chúng.
Nghệ nhân Lê Quyết Diễn và nghệ nhân Nguyễn Hồng Liên - CLB Dân ca ví, giặm xã Kỳ Lợi (thị xã Kỳ Anh) cùng nhiều nghệ nhân trẻ Hà Tĩnh đều có chung tâm huyết đưa dân ca ví, giặm đến với công chúng.

Dẫu trong thời kỳ hiện đại với bao dòng nhạc và phong cách biểu diễn, dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh vẫn có chỗ đứng riêng biệt trong lòng khán thính giả cả nước. Truyền thống yêu nước và cách mạng, truyền thống hiếu học của người xứ Nghệ tiếp tục được nuôi dưỡng, hun đúc bởi câu hát ngàn đời ông cha. Các màn sử thi về Bác Hồ, cố Tổng Bí thư Trần Phú, anh Lý Tự Trọng và các danh nhân hiền tài trong sử sách, nét đẹp của các làng quê, các dòng họ… được chuyển tải qua các làn điệu ví, giặm càng thêm lay động, thức dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, quyết tâm xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp của người dân Nghệ Tĩnh.

Chủ đề Nghệ thuật dân gian

Đọc thêm

24 giờ chơi Tết độc lập ở Hà Nội

24 giờ chơi Tết độc lập ở Hà Nội

Gợi ý một số hoạt động phải xem trong ngày 2/9 và một số điểm tham quan, ăn uống, vui chơi đậm chất Hà Nội cho du khách đến từ miền Trung và miền Nam.
ADB mong muốn xây dựng mô hình du lịch "chữa lành" tại Hà Tĩnh

ADB mong muốn xây dựng mô hình du lịch "chữa lành" tại Hà Tĩnh

Trong xu thế ngày càng nhiều người Việt lựa chọn rời xa phố thị, tìm đến thiên nhiên và sự tĩnh lặng để chữa lành cả thể chất lẫn tinh thần, ADB định hướng phát triển du lịch "chữa lành", tận dụng lợi thế giữa rừng núi, thiên nhiên nhằm thu hút du khách trải nghiệm tại Hà Tĩnh.
Hơn 1.000 khán giả Hà Tĩnh đặt vé xem phim "Mưa đỏ"

Hơn 1.000 khán giả Hà Tĩnh đặt vé xem phim "Mưa đỏ"

Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, khán giả cả nước, trong đó có Hà Tĩnh sẽ được thưởng thức bộ phim điện ảnh “Mưa Đỏ” – một khúc tráng ca về tinh thần bất khuất, khát vọng hòa bình và hòa hợp dân tộc.
Kịch bản Lễ kỷ niệm diễu binh, diễu hành sáng 2/9

Kịch bản Lễ kỷ niệm diễu binh, diễu hành sáng 2/9

Chương trình diễu binh, diễu hành sáng 2/9 gồm không quân bay chào mừng, diễu binh diễu hành các khối theo thứ tự diễu hành của các khối nghi trượng, diễu binh của các khối đi bộ, các khối Quân đội nhân dân Việt Nam trước, sau đó đến các khối quân đội nước ngoài, rồi đến khối dân quân, du kích, các khối công an. Kịch bản chương trình được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phê duyệt. 
Podcast truyện ngắn: Giữa lằn ranh sinh tử

Podcast truyện ngắn: Giữa lằn ranh sinh tử

Để giữ bình yên cuộc sống, người chiến sĩ công an đều có những lần đối diện ranh giới sống - chết, giữa nhiệm vụ và tình thân. Câu chuyện của Thượng úy Trần Long là 1 trong số đó...
Đưa nghệ thuật biểu diễn tới gần hơn với công chúng Hà Tĩnh

Đưa nghệ thuật biểu diễn tới gần hơn với công chúng Hà Tĩnh

Nhằm nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của người dân, thời gian qua, các đơn vị nghệ thuật và cơ quan liên quan ở Hà Tĩnh không ngừng tìm tòi hướng đi đưa nghệ thuật biểu diễn đến gần hơn với khán giả, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Podcast ghi chép: Vị xưa trong những món quê

Podcast ghi chép: Vị xưa trong những món quê

Dù không được bày biện cầu kỳ, chẳng mang tên gọi mỹ miều, nhưng những món ăn của Hà Tĩnh chất chứa bao ký ức ngọt ngào, thấm đẫm tình thân và gửi gắm trọn vẹn hồn cốt quê nhà...
80 năm văn chương một vùng đất

80 năm văn chương một vùng đất

Tám mươi năm qua, văn học Hà Tĩnh đã để lại nhiều dấu ấn quan trọng trong dòng chảy văn chương nước nhà, xứng danh một vùng văn hóa lớn của Tổ quốc.
Podcast tản văn: Ký ức sông La

Podcast tản văn: Ký ức sông La

Với tác giả Nguyễn Bá Thuyết, sông La đã nuôi dưỡng tâm hồn và chở che suốt hành trình hơn nữa thế kỷ cuộc đời. Đó cũng là dòng ký ức được ông nâng niu lưu giữ và gửi gắm trong tản văn: Ký ức sông La
13 bãi biển "đẹp nhất thế giới" năm 2025

13 bãi biển "đẹp nhất thế giới" năm 2025

Công ty du lịch nổi tiếng thế giới Explore Worldwide xếp hạng các bãi biển ở Thái Lan, Anh và Mỹ đẹp nhất thế giới năm 2025, nhờ cảnh quan độc đáo, trải nghiệm gắn liền thiên nhiên.
Hà Tĩnh sẵn sàng tham gia Triển lãm 80 năm thành tựu Đất nước

Hà Tĩnh sẵn sàng tham gia Triển lãm 80 năm thành tựu Đất nước

Thực hiện chỉ đạo của Trung ương, đến nay, Hà Tĩnh đã chuẩn bị các điều kiện cần thiết để cùng cả nước tổ chức Triển lãm thành tựu Đất nước nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025) tại Hà Nội.
Podcast truyện ngắn: Chuyện tình bên suối vắng

Podcast truyện ngắn: Chuyện tình bên suối vắng

Truyện ngắn "Chuyện tình bên suối vắng" của tác giả Lê Nguyễn là một minh chứng rõ nét cho tình yêu thời chiến, một tình yêu vừa lãng mạn, nên thơ nhưng cũng đầy bi tráng và hy sinh.
Podcast tản văn: Nhớ cơn mưa mùa cũ

Podcast tản văn: Nhớ cơn mưa mùa cũ

Tản văn "Nhớ cơn mưa mùa cũ" của tác giả Nguyễn Thị Hà sẽ đưa chúng ta về lại một miền ký ức tuổi thơ trong trẻo và hồn nhiên và cả tình yêu thương ấm áp của mẹ.
 Podcast Tản văn: Tháng Tám trên quê hương

Podcast Tản văn: Tháng Tám trên quê hương

Tháng Tám mang nhiều ý nghĩa thiêng liêng của quê hương, đất nước. Giữa mênh mang đất trời, nghe như có tiếng gọi của lịch sử dân tộc vang vọng về một thời đã qua nhưng rất đỗi tự hào.
Podcast truyện ngắn: "Nơi gió khắc anh"

Podcast truyện ngắn: "Nơi gió khắc anh"

Có những nấm mồ không một dòng họ tên, chỉ có gió biển và lòng người thương nhớ. Mộ gió, nơi yên nghỉ tượng trưng của những người lính vĩnh viễn nằm lại giữa trùng khơi vì Tổ quốc.
SOOBIN và Hòa Minzy mang âm nhạc Việt thăng hoa trên sân khấu 8Wonder

SOOBIN và Hòa Minzy mang âm nhạc Việt thăng hoa trên sân khấu 8Wonder

Bên cạnh những ngôi sao đình đám toàn cầu như DJ Snake, J Balvin, The Kid LAROI hay DPR IAN, SOOBIN và Hoà Minzy – những nghệ sĩ nổi tiếng bậc nhất Vpop cũng sẽ góp mặt tại sân khấu siêu nhạc hội đẳng cấp quốc tế ngày 23/8. Sự xuất hiện của 2 nghệ sĩ hàng đầu trong nước cùng dàn sao khắp 5 châu sẽ tạo nên những màn trình diễn bùng nổ, đẳng cấp hướng tới chào mừng 80 năm Quốc khánh.