Một người Việt trầm lặng được đánh giá có cách dựng tiểu sử nhà tình báo lỗi lạc Việt Nam Phạm Xuân Ẩn khá độc đáo dưới góc nhìn của người Pháp.
Cuộc đời nhà tình báo Phạm Xuân Ẩn được giới nghiên cứu, học giả, nhà báo Mỹ viết khá nhiều, có thể kể: Thomas Bass với Điệp viên Z.21 - Kẻ thù tuyệt vời của nước Mỹ, GS Larry Berman với Điệp viên hoàn hảo.
Một người Việt trầm lặng, cuốn sách viết về nhà tình báo Phạm Xuân Ẩn qua góc nhìn của người Pháp
Tuy nhiên, sự nghiệp tình báo của Phạm Xuân Ẩn đặt trong cục diện chiến trường miền Nam rất cần được liên hệ trong một bối cảnh lịch sử rộng lớn hơn - cuộc chiến tranh Đông Dương - và vì thế, chúng ta cần thêm một cái nhìn, quan điểm từ người Pháp.
Người Pháp ở đâylà tác giả Jean - Claude Pomonti, nhìn về chính sự, chiến cuộc tại miền Nam theo một trục nhìn độc lập. Jean - Claude Pomonti là phóng viên thường trú của tờ Le Monde tại Sài Gòn đầu thập niên 1970.
Jean - Claude Pomonti đã viết nhiều bài báo chống lại sự can thiệp của người Mỹ, rộng hơn ông chống lại sự phi lý của cuộc chiến đã gây nhiều tổn thất cho người dân Việt Nam. Chính vì lập trường đó, ông đã bị trục xuất khỏi miền Nam đến hai lần vào 1973 và 1974.
Tác giả Jean - Claude Pomonti viết về Phạm Xuân Ẩn trên tư cách đồng nghiệp và trải nghiệm đời sống báo chí tại Sài Gòn thời chiến tranh
Từ trải nghiệm thực tế đời sống báo chí, là đồng nghiệp với Phạm Xuân Ẩn trong thời chiến, Jean - Claude Pomonti có cách kiến giải khá sắc sảo, thấu đáo; đặt tiểu sử nhân vật trong một bối cảnh dầu sôi lửa bỏng, với một lối dẫn dắt phi tuyến tính, đầy lôi cuốn như một tiểu thuyết trinh thám.
Giáo sư Sử học Larry Berman, tác giả cuốn sách “X6 - Điệp viên hoàn hảo”, đã gửi tặng Đường sách TP.HCM bức tượng nhà tình báo lỗi lạc Phạm Xuân Ẩn, được đúc theo tỷ lệ 1:1.
Với vỏ bọc là ký giả các tờ báo Mỹ như Time, Reuter, New York Herald Trubune…, những “nước cờ” của điệp viên Phạm Xuân Ẩn đầy mưu lược, tinh tế và ngoạn mục. Jean - Claude Pomonti, viết: “Ẩn buộc phải tự giam mình trong thế giới tình báo đầy bí ẩn quanh co ở Sài Gòn, nơi có những hang ổ xen lẫn. Ông phải canh chừng những điệp viên hai mang, những kẻ bám đuôi, những người có nhiệm vụ thử thách hay theo dõi mình.
Ông còn phải hoàn thành một công việc khó khăn hơn cả là giải thích tài liệu đã thu thập được, phân biệt đâu là tài liệu giả đâu là tài liệu thật, tránh những âm mưu cung cấp tin để đưa mình vào bẫy. Nhưng chính những tài liệu ông chuyển về miền Bắc đã khiến Tướng Võ Nguyên Giáp đã phải thốt lên: “cứ như đang ở trong phòng điều hành tác chiến của Mỹ”.
Một điều khá đặc biệt khi cuốn sách Một người Việt trầm lặngđã tái hiện không khí đời sống Sài Gòn thập niên 1960 - 1970. Jean - Claude Pomonti mô tả Sài Gòn rất thú vị, có thể xem là một mảng tư liệu miền Nam một thời khá quý.
