Cựu binh Mỹ 56 năm lưu giữ kỷ vật người lính Việt
Ngày 27/1/2023 vừa qua, Báo NorthJersey đăng tải bài viết của tác giả Megan Burrow về câu chuyện một cựu binh Mỹ hiện đang lưu giữ cuốn nhật ký của một người lính Việt Nam và mong muốn tìm kiếm thông tin tác giả của cuốn nhật ký đó. Thông tin được cơ quan báo chí Việt Nam dẫn nguồn chia sẻ trên các trang báo mạng.
Hình ảnh người cựu binh Mỹ Peter Mathews trên Báo NorthJersey. Ảnh chụp màn hình
Theo đó, vào cuối năm 1967, cựu binh Mỹ tên là Peter Mathews tìm thấy cuốn sổ nhỏ trong một chiếc ba lô của bộ đội Việt Nam ở Đak Tô, Tây Nguyên. Cuốn sổ có dòng kẻ, các trang giấy được trang trí bằng những hình vẽ hoa, phong cảnh rất công phu, đẹp mắt. Những nội dung viết bên trong có vẻ là thơ, lời bài hát và nhật ký.
Cuốn sổ được Mathews tìm thấy trong một ba lô dưới chân đồi 724, giữa rất nhiều ba lô và thi thể của một số người lính. Ông không biết chủ nhân của nó là ai, ở đâu, còn sống hay đã chết.
Cuốn sổ nhỏ được bọc bằng nylon, các trang giấy được trang trí bằng những hình vẽ hoa, phong cảnh rất công phu, đẹp mắt. Cuốn sổ cũng ghi chép dòng nhạc và những lời tâm sự dành cho người thương.
Mathews không biết những dòng chữ viết tay trong đó có ý nghĩa gì nhưng ông nhận thấy, dường như đây là một cuốn nhật ký cá nhân, không phải tài liệu quân sự. Vì vậy, ông Peter Mathews đã nhét vào túi của mình. Cứ như vậy, cuốn sổ nhỏ, bìa bọc nylon được đặt trong một chiếc hộp trên gác mái của nhà Mathews ở thành phố Bergenfield, bang New Jersey (Mỹ) suốt hơn nửa thế kỷ qua.
Và giờ đây, khi đã ở tuổi 77, Peter Mathews đang mong mỏi tìm được tác giả của cuốn sổ hoặc những người thân còn sống của người lính Việt Nam năm đó. Ông đã bắt đầu đăng hình ảnh một số trang trong cuốn sổ lên mạng xã hội với hy vọng thu thập được thêm thông tin.
Cuốn sổ có ghi tên của người lính là Cao Xuan Tuat. (Ảnh Báo NorthJersey).
Khi một số trang trong cuốn sổ được dịch, Mathews bất ngờ khi trong đó có ghi tên của người lính là Cao Xuan Tuat, cũng như địa chỉ của người đó tại huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh. Mathews cũng biết khu vực này bị ném bom nặng nề trong chiến tranh và nhiều người đã rời đi nơi khác sinh sống. Do vậy, việc tìm kiếm thân nhân của người lính có thể sẽ khó khăn.
Những thông tin dường như sẽ dễ trôi vào quên lãng nếu không được các cơ quan chức năng Hà Tĩnh kịp thời tiếp nhận và nhanh chóng rà soát, trích lục các hồ sơ liên quan đến người lính tên Cao Xuan Tuat.
Nỗ lực kết nối thông tin Việt - Mỹ
Tiếp cận thông tin về việc cựu binh Mỹ tìm chủ nhân cuốn nhật ký, ngay từ ngày 30/1/2023, sau khi đọc được bài báo, ông Trần Nhật Tân - Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Hà Tĩnh đã phối hợp với các cơ quan chức năng liên quan trong tỉnh và huyện Kỳ Anh, thị xã Kỳ Anh để rà soát, đối chiếu với danh sách các cựu chiến binh, liệt sĩ tại địa phương.
Đồng thời, thông qua email, ông Tân cũng đã từng bước liên hệ được với tác giả bài viết đăng tải trên tờ báo NorthJersey và liên hệ được với nhân vật chính - ông Peter Mathews để nắm bắt thêm những thông tin liên quan, phục vụ cho công cuộc tìm kiếm.
Những mail liên tục được Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Hà Tĩnh Trần Nhật Tân nỗ lực kết nối, liên hệ với ông Peter Mathews.
Nói là vậy, thế nhưng để liên hệ được với người cựu binh Mỹ không hề là điều dễ dàng khi giữa Việt Nam và Mỹ cách nhau 12 múi giờ, khác biệt về ngôn ngữ. Hơn nữa, với một email xa lạ, ông Peter Mathews cũng không hề có ý định phản hồi.
Để có thể sớm có thông tin từ người cựu binh Mỹ, Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Hà Tĩnh đã vận dụng các mối quan hệ cá nhân nhờ kết nối, giới thiệu.
Tâm huyết, trách nhiệm với việc xác minh thông tin, trong ngày 31/1/2023, ông Tân liên tiếp gửi email tới ông Peter Mathews với mong muốn được xem thêm các hình ảnh trong cuốn sổ mà ông đang cất giữ. Tuy nhiên, với một người cao tuổi (77 tuổi), lại không thành thạo sử dụng máy tính và các phần mềm chia sẻ, nên việc gửi hình ảnh các trang trong cuốn sổ thường xuyên gián đoạn và các thông tin, hình ảnh chắp nối, khó xác định.
Sau nhiều nỗ lực trao đổi, liên hệ, hơn 21h đêm 31/1 (theo giờ Việt Nam), một bức ảnh được ông Mathews gửi đến đã dần gợi mở nhiều thông tin.
Sau nhiều nỗ lực, đến hơn 21h đêm 31/1 (theo giờ Việt Nam), một bức ảnh được ông Mathews gửi đến đã dần gợi mở nhiều thông tin. Một trang giấy trong cuốn sổ đã viết khá chi tiết về địa chỉ và gợi nhắc đến họ tên một số người.
Thông tin được ghi đó là “Cao Xuan Tuat, xom Cao Thắng, xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh”. Những thông tin này đã mang đến nguồn tư liệu quý giá. Ở một trang khác là những dòng chữ viết về những người có ký hiệu “C - Cao Xuân Kế, M - Lê Thị Vỹ, chị - Diếu”.
Cuốn sổ được chủ nhân ghi chép một số bài thơ.
Ngay khi có thông tin, cơ quan chức năng Hà Tĩnh đã phối hợp trích lục hàng trăm hồ sơ các cựu binh, liệt sĩ trên toàn tỉnh có họ Cao. Trong đó xác định có 36 liệt sĩ quê Kỳ Anh có họ Cao và 9 liệt sĩ quê Kỳ Anh có tên Tuất, nhưng duy nhất 1 người có họ Cao tên Tuất là Cao Văn Tuất (khác tên đệm), ở xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh có nhiều thông tin khá trùng khớp.
Ngoài ra, theo thông tin từ Công an tỉnh, sau khi rà soát dữ liệu dân cư và xác định không có ai có đầy đủ tên Cao Xuan Tuat như trong cuốn sổ ghi chép có hộ khẩu tại Hà Tĩnh.
Trên bàn thờ liệt sĩ Cao Văn Tuất, quê ở Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh chỉ có cuốn “Sổ gia đình liệt sĩ” và giấy chứng nhận đeo huân chương thay cho bài vị và di ảnh.
Bên cạnh đó, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh và huyện Kỳ Anh cũng cung cấp tên 1 liệt sĩ là Cao Văn Tuất, quê ở Kỳ Xuân, Kỳ Anh như trên. Liệt sĩ Cao Văn Tuất có bố là Cao Văn Kế (đã mất), mẹ là Lê Thị Vỹ (đã mất) và 3 người chị gái Cao Thị Diếu, Cao Thị Nồng và Cao Thị Nành (đã mất). Tuy nhiên, do nhiều lý do khách quan, gia đình chỉ còn lại một ít hồ sơ về liệt sĩ Cao Văn Tuất và đáng tiếc di ảnh liệt sĩ cũng không có. Đến nay dù nhiều nỗ lực vẫn chưa tìm được thông tin về phần mộ của liệt sĩ.
Cựu binh Mỹ thức xuyên đêm chờ thông tin từ Hà Tĩnh
Không để lỡ thời gian, chiều 1/2 vừa qua, sau khi kết nối và nhận thêm những thông tin, hình ảnh do người cựu binh Mỹ Peter Mathews cung cấp, đoàn công tác tỉnh Hà Tĩnh đã trực tiếp tìm về gia đình liệt sĩ Cao Văn Tuất, ở thôn Cao Thắng, xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh.
Ngay trong chiều 1/2, đoàn công tác tỉnh Hà Tĩnh đã tìm về gia đình liệt sĩ Cao Văn Tuất, ở thôn Cao Thắng, xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh. (Trong ảnh: Đoàn công tác trò chuyện với ông Hà Huy Mỳ - cháu gọi liệt sĩ Tuất bằng cậu ruột và bà Cao Thị Nồng - em gái liệt sĩ Tuất).
Ngôi nhà nhỏ nơi đặt bàn thờ của liệt sĩ Cao Văn Tuất nằm ở thôn Cao Thắng. Đây là nhà của ông Hà Huy Mỳ - con trai bà Cao Thị Diếu (chị gái đầu của liệt sĩ Cao Văn Tuất). Ông Mỳ là người chịu trách nhiệm hương khói cho liệt sĩ Cao Văn Tuất từ bao năm nay.
Đã quá lâu không có thông tin gì về người cậu đã hy sinh trên chiến trường ngoài tờ giấy báo tử từ năm 1972, thế nên khi có người đến tìm hiểu về liệt sĩ Cao Văn Tuất, những người trong gia đình đều chực trào nước mắt.
Đã quá lâu không có thông tin gì về người cậu đã hy sinh, thế nên khi có người đến tìm hiểu về liệt sĩ Cao Văn Tuất, những người trong gia đình đều chực trào nước mắt.
Trong câu chuyện của gia đình mình, ông Mỳ xúc động kể: “Tôi được nghe bố mẹ kể lại, cậu Tuất sinh năm 1942. Cậu đi bộ đội từ năm 1963, đến năm 1972 thì gia đình nhận được giấy báo tử từ đơn vị gửi về.
Ngày xưa, cậu cũng là người được ông bà cho theo học nhiều nhất trong số 4 chị em. Bây giờ mẹ tôi và các dì cũng đã già, sức khỏe yếu không còn nhớ nhiều về những ký ức nên những câu chuyện về cậu chúng tôi cũng ít được biết đến”.
Bà Nông và ông Mỳ xúc động khi được trực tiếp xem các hình ảnh về cuốn sổ ghi chép có thể là của người thân liệt sĩ gia đình do ông Peter Mathews gửi qua email cho ông Trần Nhật Tân.
Rồi như chợt nhớ ra điều gì, ông Mỳ lật giở cuốn “Sổ gia đình liệt sĩ” bấy lâu được gia đình đặt trên bàn thờ thay cho di ảnh và bài vị của liệt sĩ Cao Văn Tuất. Bên trong sổ ghi thông tin ngày hy sinh của liệt sĩ là ngày 10/12/1967. Mốc thời gian này khá trùng khớp với mốc thời gian cựu binh Mỹ nhặt được cuốn sổ ở Tây Nguyên.
Bên trong sổ ghi thông tin ngày hy sinh của liệt sĩ là ngày 10/12/1967. Mốc thời gian này khá trùng khớp với mốc thời gian cựu binh Mỹ nhặt được cuốn sổ ở Tây Nguyên.
Những thông tin chắp nối từ ký ức thân nhân liệt sĩ, từ nội dung do cựu binh Mỹ gửi về đã dần hé mở những tia hy vọng về việc tìm kiếm tung tích chủ nhân của cuốn nhật ký.
Cũng lần theo những thông tin này, những người liên quan đều nhận định về trận đánh Đăk Tô cuối năm 1967 ở chiến trường Tây Nguyên có thể liên quan đến hy sinh của liệt sĩ Cao Văn Tuất. Từ đây, gợi mở cho gia đình về những hướng đi để có thể sớm tìm kiếm, quy tập phần mộ liệt sĩ.
Hơn 4h sáng giờ nước Mỹ, một email được gửi về Hà Tĩnh với hình ảnh ông Mathews đôi mắt đỏ hoe đang ôm cuốn sổ trên tay.
Hay tin đoàn công tác Hà Tĩnh tìm về với gia đình nhận định là thân nhân của người lính Việt mình đang tìm kiếm, từ nước Mỹ xa xôi, ông Peter Mathews đã thức xuyên đêm, liên tục email chờ đợi thông tin phản hồi.
“Biết ông Mathews cũng đang nóng lòng chờ đợi nên ngay trong chiều 1/2, khi đang ở tại gia đình liệt sĩ Cao Văn Tuất, sau khi đối chiếu với thông tin từ gia đình, chúng tôi tiếp tục liên hệ lại với ông Peter Mathews và thông tin bước đầu về người lính Việt ông tìm kiếm có thể là liệt sĩ quê ở Kỳ Xuân. Email vừa gửi đi thì 4h12 sáng (giờ nước Mỹ) một bước email phản hồi với hình ảnh ông Mathews đôi mắt đỏ hoe đang ôm cuốn sổ trên tay khiến tôi rất xúc động. Ông ấy đã khóc và mong muốn được trực tiếp sang Việt Nam trao lại cuốn sổ cho gia đình thân nhân liệt sĩ” - Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Hà Tĩnh Trần Nhật Tân chia sẻ.
Tuổi cao, sức yếu, bà Cao Thị Diếu - chị gái liệt sĩ Cao Văn Tuất không còn nhớ nhiều ký ức về em trai nhưng bà vẫn luôn mong chờ tìm thấy kỷ vật và phần mộ của liệt sĩ
Khát khao và mong chờ những thông tin đã có là đúng người cần tìm, tuy nhiên, để làm rõ thêm và có thể khẳng định về chủ nhân của cuốn sổ, các cơ quan chức năng Hà Tĩnh đang tiếp tục liên hệ với ông Peter Mathews để có đầy đủ nội dung cuốn nhật ký.
Ngoài ra, toàn bộ tài liệu liên quan đã được cung cấp cho Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh để làm các thủ tục theo đúng quy định. Các cơ quan liên quan cũng đang kết nối để ông Peter Mathews có thể sang Việt Nam trong thời gian sớm nhất để trao trả lại cuốn sổ ghi chép theo nguyện vọng. Những bài hát, bài thơ và có cả những bức thư gửi cho mẹ, cho chị và cho người yêu ở quê nhà của người chiến sĩ sẽ sớm được trở về đoàn tụ với gia đình, quê hương.
Hình ảnh lá cờ Tổ quốc phấp phới bay trước ngôi nhà nơi thờ liệt sĩ Cao Văn Tuất như tiếp thêm hi vọng, niềm tin về cái kết đẹp cho người cựu binh Mỹ và người lính Việt Nam trong hành trình tìm kiếm và trao trả kỷ vật đặc biệt.
Chiến tranh đã lùi xa, những quá khứ gác lại để hướng tới tương lai tốt đẹp hơn. Hy vọng rằng, những nỗ lực đó của các cá nhân, tổ chức ở Hà Tĩnh sẽ mang đến cái kết đẹp cho người cựu binh Mỹ và người lính Việt Nam trong hành trình tìm kiếm và trao trả kỷ vật đặc biệt. Qua đó, xây dựng thêm tình hữu nghị, đoàn kết của hai nước.
