"Cha đẻ" kinh tế học hành vi đoạt Nobel Kinh tế 2017

Ông Thaler, làm việc tại Trường ĐH Chicago (Mỹ), được mệnh danh là một trong những vị "cha đẻ" của kinh tế học hành vi. Nghiên cứu đạt giải thưởng trị giá 1,1 triệu USD năm nay của ông được ca ngợi vì đã mang các giả định thực tế trong tâm lý học vào phân tích việc đưa ra quyết định kinh tế. Bằng cách khám phá hệ quả của khả năng tư duy hạn chế, các tham chiếu trong xã hội và việc thiếu sự tự chủ, ông Thaler chỉ ra những tính cách này của con người ảnh hưởng một cách có hệ thống đến quyết định cá nhân cũng như tác động thị trường như thế nào.

Nhà kinh tế học Richard Thaler Ảnh: REUTERS

Một trong những lý thuyết nổi bật do ông phát triển là về "kế toán tinh thần", tức cách tư duy duy lý mà ở đó người tiêu dùng cố gắng đơn giản hóa các quyết định tài chính bằng cách tạo ra những tính toán trong đầu. Điều đó khiến họ tập trung vào các kết quả hạn hẹp hơn là xem xét tác động tổng thể của một quyết định đối với bức tranh tài chính của mình. Trong nghiên cứu của mình, ông Thaler đưa ra hàng loạt ví dụ về việc sử dụng cách tính toán như vậy có thể dẫn tới những quyết định khác lạ (so với quan điểm kinh tế truyền thống). Chẳng hạn, một khách hàng nhận thấy chiếc đồng hồ cô muốn mua ở tiệm kia có giá rẻ hơn khoảng 100 USD. Cô chọn tới tiệm kia để mua nếu chiếc đồng hồ đó giá 1.000 USD nhưng sẽ không làm vậy nếu nó có giá 10.000 USD dù số tiền tiết kiệm được là như nhau. Lời giải thích ở đây là cô ấy tập trung vào tỉ lệ hơn là số tiền tiết kiệm được.

Trong cuộc điện thoại nhận tin vui, khi được hỏi về khía cạnh quan trọng nhất của nghiên cứu vừa đoạt giải, ông Thaler cho hay đó là sự công nhận các yếu tố kinh tế mang tính con người và rằng các mô hình kinh tế phải kết hợp chặt chẽ điều đó. Theo Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, những đóng góp của ông Thaler đã xây dựng cầu nối giữa kinh tế và phân tích tâm lý của việc ra quyết định cá nhân.

Những khám phá của ông đã truyền cảm hứng cho nhiều nhà nghiên cứu khác tiếp bước và mở đường cho một lĩnh vực mới trong kinh tế học. Giải Nobel Kinh tế được công bố cũng khép lại mùa giải Nobel năm nay, sau khi các giải Nobel: Y học, Vật lý, Hóa học, Văn học và Hòa bình đã lần lượt tìm được chủ nhân trong tuần rồi.