Cồn Cồ - một thời ký ức đau thương

(Baohatinh.vn) - Từ mảnh đất đầy bi thương, Cồn Cồ - nay thuộc phường Thạch Quý (TP Hà Tĩnh) đã đổi thay, khẳng định ý chí can trường, mạnh mẽ vượt khó của các thế hệ để dệt nên một miền quê trù mật, căng tràn sức sống.

Cồn Cồ - một thời ký ức đau thương

Điểm bắt đầu của Cồn Cồ xưa, nay thuộc TDP Bắc Quý, phường Thạch Quý.

Từ mảnh đất bi thương…

Theo lịch sử Đảng bộ phường Thạch Quý, địa phương trước đây là 4/11 thôn của xã Trung Tiết, thuộc tổng Thượng Nhị, phủ Thạch Hà. Năm 1954, thực hiện chủ trương của Chính phủ, xã Trung Tiết chia thành 4 xã: Thạch Quý, Thạch Hưng, Thạch Yên và Thạch Phú thuộc huyện Thạch Hà. Đến năm 1989, xã Thạch Quý được sáp nhập vào TX Hà Tĩnh. Tại đây có địa danh Cồn Cồ - nơi gắn liền với ký ức đau thương của người dân Hà Tĩnh khi từng là địa điểm chôn cất người chết đói năm 1945.

Ngược dòng thời gian, trở về trước năm 1945, thời đó dân làng nơi đây phải “ăn cơm vay, cày ruộng rẽ”, cuộc sống khốn khổ trăm bề, không được học hành. Số ít gia đình nông dân có ruộng nhưng cuộc sống chật vật, ăn không đủ no.

Là địa bàn nằm sát và gần như bao quanh tỉnh lỵ, Nhân dân 11 thôn của xã Trung Tiết luôn trong tình trạng bị vơ vét tài nguyên phục vụ quân Nhật ráo riết. Sưu thuế thu bằng thóc, cứ mỗi mẫu ruộng sản lượng 3 tạ thóc thì phải nộp 1 tạ, thường gọi là thuế 3 mẫu. Chúng bắt dân phá lúa trồng đay, thu hồi các đồ vật bằng đồng, thiếc để phục vụ quốc phòng, của cải trong Nhân dân tận thu hết sạch.

Cồn Cồ - một thời ký ức đau thương

Trụ sở hành chính khang trang của phường Thạch Quý hiện nay.

Tình thế lúc này ở Hà Tĩnh nói chung, vùng phụ cận đô thị nói riêng diễn biến hết sức phức tạp, kinh tế trống rỗng. Sau tết Ất Dậu, tình hình càng trở nên gay go do chính sách khai thác, bóc lột, vơ vét của Pháp - Nhật nên đời sống Nhân dân ta vô cùng khổ cực. Từng đoàn người trẻ, già, đàn ông, đàn bà, quần áo tả tơi từ các vùng nông thôn kéo về thị xã ăn xin.

Từ cuối năm 1944 đến đầu năm 1945, nạn đói khủng khiếp xảy ra trong cả nước đã cướp đi sinh mệnh của hơn 2 triệu người dân. Riêng Hà Tĩnh có 5 vạn người chết đói. Địa bàn Trung Tiết và thị xã có số người chết đói cao, nằm la liệt khắp nơi, hằng ngày chính quyền phải đưa xe bò đi lượm xác bỏ vào hố chôn chung ở những bãi hoang dọc theo đường mương nước (nay là một phần đường Phan Đình Giót), bãi cát Cồn Cồ.

Trước tình hình cấp bách đó, không thể để người dân tiếp tục chết đói, nhiều cán bộ thoát khỏi chốn lao tù cùng với các tổ chức cách mạng lãnh đạo quần chúng ở các huyện: Hương Sơn, Hương Khê, Kỳ Anh phá kho thóc của Nhật, cứu đói cho Nhân dân. Bà con nông dân ở các huyện này đã nhường cơm, sẻ áo cho Nhân dân các huyện bạn. Quỹ cứu đói cũng được thành lập ở nhiều nơi.

Cồn Cồ - một thời ký ức đau thương

Vợ chồng ông Nguyễn Văn Tiến (SN 1937) - bà Trương Thị Dung (SN 1937) đều là những người trải qua nạn đói “kinh hoàng” năm 1945.

Ở thị xã, với chính sách mị dân, chính quyền đã cho lập trại tế bần. Đây là khu trại được dựng lên để thực hiện việc cứu tế, cung cấp lương thực miễn phí. Một số gia đình kinh doanh lớn và các tín đồ phật giáo cũng mở quỹ cứu đói. Hàng trăm người tuy nhận được cơm, cháo từ phát chẩn nhưng rồi cũng phải chết vì sức cùng lực kiệt. Hoàn cảnh đau thương này càng thúc đẩy Nhân dân ta quyết tâm đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền.

Tháng 8/1945, Nhân dân Trung Tiết đã rầm rập kéo lên tỉnh lỵ, phối hợp cùng bà con khắp mọi miền đập tan xiềng xích nô lệ của thực dân phong kiến, giành chính quyền về tay Nhân dân.

Tôi tìm đến ngôi nhà của ông Nguyễn Văn Tiến (SN 1937) tại tổ dân phố (TDP) Bắc Quý - một trong những người đã trải qua nạn đói năm 1945. Ông Tiến nhớ lại: Năm 1945, riêng trong làng đã có hơn 250 người chết đói, trong đó, gia đình tôi có 5 người. Lúc ấy, tôi mới 8 tuổi, hễ tìm kiếm được thứ gì thì cha mẹ sẽ đưa cho tôi ăn, vì thế, tôi mới sống sót. Nhiều người hàng xóm của tôi phải rời bỏ nhà cửa để ra đường đi xin ăn, lê lết dọc đường. Dù nạn đói đã trôi qua hơn 77 năm nhưng với hồi ức lúc 8 tuổi của tôi thì đó vẫn là một ký ức kinh hoàng.

Cồn Cồ - một thời ký ức đau thương

Một góc Cồn Cồ ngày nay.

… đến miền quê đầy sức sống

Rảo bước trên những con đường mới, phố thị sầm uất của phường Thạch Quý hôm nay, tôi cảm nhận được một sức sống mới của đô thị trẻ như đang bừng lên trong nắng ấm mùa thu. Như bao miền quê khác, sự đổi thay của Thạch Quý cũng bắt đầu từ Cách mạng tháng Tám 1945. Từ mùa thu cách mạng ấy, đến nay, cán bộ và Nhân dân Thạch Quý luôn đoàn kết, hăng hái thi đua lao động sản xuất, chung sức xây dựng cuộc sống mới no ấm, hạnh phúc, xây dựng quê hương giàu mạnh, văn minh.

Cồn Cồ - một thời ký ức đau thương

Người dân phường Thạch Quý chăm lo phát triển kinh tế, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.

Ông Võ Tá Trúc - Tổ trưởng TDP Bắc Quý cho biết: “Cồn Cồ từng được ví như “vùng đất chết” năm xưa, nay đã hoàn toàn đổi khác. Ngày nay, một màu xanh tươi mới của cây cối, những mái nhà cao tầng, những công trình hiện đại đang dần được hình thành. Cùng với phường Thạch Quý, TDP Bắc Quý đang trên đường xây dựng đô thị văn minh, hiện đại”.

Đã 77 năm trôi qua kể từ ngày thu lịch sử ấy, ngày nay, phường Thạch Quý đã mang một diện mạo mới. Đời sống Nhân dân ngày càng được nâng cao, tổng thu nhập bình quân đầu người 6 tháng đầu năm 2022 đạt 60,4 triệu đồng; nhiều tuyến phố văn minh được xây dựng, những mô hình kinh tế tiền tỷ được hình thành… Đó là minh chứng cho sự can trường, vượt khó bền bỉ của các thế hệ cha anh và của cả hậu thế hệ mai sau.

Cồn Cồ - một thời ký ức đau thương

Phường Thạch Quý đang từng bước xây dựng đô thị văn minh, hiện đại.

Ông Nguyễn Thanh Hải - Phó Chủ tịch UBND phường Thạch Quý cho biết: “Phường đã đạt tiêu chí văn minh đô thị năm 2020. Trong 6 tháng đầu năm 2022, phường đã triển khai nhiều giải pháp nâng cao chất lượng các tiêu chí phường văn minh đô thị. Đặc biệt, phường đã tổ chức phát động 60 ngày cao điểm chỉnh trang vườn hộ, phá bỏ vườn tạp, xây dựng đô thị văn minh. Tính đến thời điểm hiện tại, địa phương đã chỉnh trang được 37 vườn hộ, phá bỏ 6 vườn tạp. Triển khai nhiều giải pháp nâng cao chất lượng các tiêu chí phường văn minh đô thị”.

Chia tay mảnh đất Thạch Quý, nhìn những gương mặt rạng rỡ của người dân, tôi hiểu rằng: Khó khăn đã hun đúc thêm ý chí vươn lên của con người nơi đây. Bằng bàn tay và khối óc, họ không cam chịu đói nghèo như cách các thế hệ đi trước đã vùng lên chống lại thực dân phong kiến để giành độc lập”.

* Bài viết có sử dụng tư liệu trong cuốn Lịch sử Đảng bộ phường Thạch Quý (1930-2015).

Chủ đề NGƯỜI HÀ TĨNH

Đọc thêm

Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Thành Sen - "dấu son" trong lòng người Hà Tĩnh

Từ một câu chuyện trong sử sách, tên gọi Thành Sen (Hà Tĩnh) đã ra đời và theo suốt dặm dài lịch sử của vùng đất này. Tên gọi ấy đã ăn sâu vào ký ức, trở thành niềm tự hào của nhiều thế hệ.
 Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Niềm vui tháng Bảy của nhiều gia đình liệt sỹ

Tháng 7 này trở nên đặc biệt hơn với nhiều gia đình liệt sỹ ở Hà Tĩnh khi phần mộ người thân được đưa về yên nghỉ nơi đất mẹ, khi tấm bằng “Tổ quốc ghi công” được trao tặng trang nghiêm, trọng thể.
Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Sáng mãi tinh thần thanh niên xung phong

Những ngày tháng Bảy, đất nước lại lặng mình trong những ký ức thiêng liêng về những năm tháng khói lửa. Trong dòng chảy lịch sử ấy, lực lượng TNXP Hà Tĩnh để lại nhiều dấu ấn hào hùng, góp phần viết nên bản hùng ca bất tử bằng sức trẻ và lòng yêu nước cháy bỏng.
Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Cụ bà U100 say mê Truyện Kiều

Truyện Kiều có sức sống mãnh liệt trong văn học Việt Nam, phổ biến trong các tầng lớp nhân dân. Dù gần 100 tuổi, cụ Trần Thị Tám ở xã Hồng Lộc (Hà Tĩnh) vẫn thuộc và say sưa luận giải Kiều.
Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Có một "phố cổ" giữa lòng xã nhỏ nhất Hà Tĩnh

Giữa một vùng quê ven sông La - nơi được biết đến là xã nhỏ nhất của tỉnh Hà Tĩnh lại tồn tại một góc phố mang dáng dấp cổ kính, phảng phất hồn xưa như một “phố cổ Hà Nội” thu nhỏ.
Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Làng Phú Quý trù phú, xanh tươi

Về thôn Phú Quý, xã Đông Kinh, tỉnh Hà Tĩnh. Dạo bước trên những tuyến đường bê tông nhựa rộng rãi, không chỉ cảm nhận được sự bình yên, trù phú mà còn thấy rõ sức sống mới của miền quê trù phú, xanh tươi 
Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Thắp sáng giá trị gia đình Việt giữa nhịp sống mới

Bằng nhiều cách tiếp cận và truyền tải linh hoạt, ngành VH-TT&DL Hà Tĩnh đang nỗ lực làm mới công tác gia đình, để các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp tiếp tục được khơi dậy và lan tỏa trong cộng đồng.
Khi ví, giặm "chạy show"…

Khi ví, giặm "chạy show"…

Không còn đơn thuần xuất hiện trên sân khấu hội diễn tuyên truyền, dân ca ví, giặm ở Hà Tĩnh từng bước hiện diện trong các show diễn giải trí, chuyển hóa thành sản phẩm của công nghiệp văn hóa.
Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Anh Nghĩa làm nhiều việc nghĩa

Bằng nhiều việc làm cụ thể, thiết thực như hiến đất mở đường, giúp đỡ người nghèo, tích cực trong các hoạt động của địa phương, anh Trương Quang Nghĩa, thôn Bắc Thượng, xã Thạch Đài (TP Hà Tĩnh) đã góp sức làm cho quê hương thay da đổi thịt.
Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Đình làng - nơi lưu giữ những giá trị truyền thống

Cây đa, bến nước, sân đình là biểu tượng của làng quê trong tâm thức bao thế hệ. Trong đó, đình làng là nơi sinh hoạt văn hóa của cộng đồng, nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc trưng của mỗi làng quê, đang cần được khôi phục và phát huy.
Người gieo "hạt giống" đoàn kết

Người gieo "hạt giống" đoàn kết

Ông Hồ Duy Lý - Bí thư Chi bộ thôn Song Hải, xã Thạch Sơn (Thạch Hà, Hà Tĩnh) luôn là tấm gương sáng về tinh thần trách nhiệm, tận tụy vì dân, sống trọn nghĩa đạo - đời.
Cô gái trẻ Hà Tĩnh 22 tuổi, 21 lần hiến máu

Cô gái trẻ Hà Tĩnh 22 tuổi, 21 lần hiến máu

Hơn 4 năm kể từ lần đầu tiên hiến máu, đến nay, ở độ tuổi 22, Hoàng Thị Hồng Thương (xã Đan Trường, Nghi Xuân, Hà Tĩnh) đã có đến 21 lần tham gia hiến máu và hiến tiểu cầu.
Thuyết minh viên Đào Anh Tuân: Người “kết nối” lịch sử và hiện tại

Người “kết nối” lịch sử và hiện tại

Học Bác từ những điều bình dị, giản đơn để làm tốt chức trách, nhiệm vụ được giao, hơn 20 năm nay, anh Đào Anh Tuân - Phó Bí thư chi bộ, Phó Giám đốc Ban Quản lý Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc và Khu tưởng niệm Lý Tự Trọng (Hà Tĩnh) trở thành người “kết nối” lịch sử nơi “tọa độ lửa” Ngã ba Đồng Lộc.