Chí khí cách mạng từ những năm tháng bị áp bức
Cụ Trần Hậu Hòa sinh năm 1927 tại thôn Lương Hội, xã Khánh Lộc (nay là xã Gia Hanh, huyện Can Lộc). Xuất thân trong một gia đình trung nông, tuổi thơ của cụ gắn liền với những tháng ngày cơ cực dưới ách áp bức, bóc lột nặng nề của chính quyền thực dân, phong kiến. Không chỉ phải oằn lưng gánh chịu sưu cao, thuế nặng, gia đình cụ còn bị bọn cường hào, lý dịch trong làng thẳng tay đàn áp.
Cụ nghẹn ngào nhớ lại: “Năm tôi 15 tuổi, cha lâm bệnh nặng, tôi phải thay cha đi phu xây cầu. Dù đã làm việc rất chăm chỉ, nhưng chỉ vì chưa đủ tuổi, tôi vẫn bị chúng đánh đập và bị bắt nộp thuế gấp đôi. Nỗi uất hận ấy đã thấm sâu vào tâm trí tôi, thôi thúc tôi phải đứng lên…”
Chính từ những oan nghiệt của chế độ cũ, khát vọng tự do, công bằng và tinh thần yêu nước đã nhen nhóm trong tâm hồn chàng trai trẻ. Đó là tiền đề để cụ Hòa dấn thân theo cách mạng.
Tháng 8/1945 - thời điểm vận nước lâm nguy nhưng cũng là thời khắc của niềm tin và hy vọng, lời hiệu triệu của Việt Minh vang lên khắp các làng quê Hà Tĩnh. Ở huyện Can Lộc cũ, không khí cách mạng sục sôi, từng đoàn thanh niên, dân quân tự vệ tập trung về huyện lỵ, truyền bá chính sách cách mạng, vũ trang tuyên truyền trong dân.
Cụ Hòa bồi hồi nhớ lại: “Tối 14/8/1945, tự vệ 4 xã ở Can Lộc đã có lệnh tập trung, bao vây các ngả đường. Lực lượng thanh niên cũng tuyên truyền các chính sách của cách mạng tại đồn bảo an và huyện đường. Không khí cách mạng sục sôi …”
Ngày 16/8/2025, Quốc dân Đại hội họp ở Tân Trào để quyết định Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Ngay trong đêm 16/8, Ủy ban Khởi nghĩa Can Lộc đã họp khẩn cấp tại nhà đồng chí Trần Đóa (thôn Yên Vinh, xã Trảo Nha, nay là xã Can Lộc), quyết định huy động lực lượng quần chúng biểu tình vũ trang tại huyện lỵ vào sáng 17/8 để tuyên bố thành lập chính quyền cách mạng huyện và ban bố lệnh khởi nghĩa trong toàn huyện. Can Lộc trở thành địa phương đầu tiên của Hà Tĩnh giành được chính quyền, cổ vũ Nhân dân cả tỉnh vùng lên khởi nghĩa.
Đến bây giờ mỗi khi nhắc lại chuyện cũ, giọng cụ Hòa lại rung lên vì xúc động: ‘Lúc đó, tôi vừa tròn 18 tuổi. Ngày 17/8, tôi cùng rất nhiều người dân, đội tự vệ vũ trang giương cao cờ đỏ sao vàng, cùng tham gia đoàn diễu hành, đổ về sân vận động huyện. Tinh thần sục sôi, hừng hực khí thế cách mạng chưa từng có. Chúng tôi háo hức nghe Ủy ban Khởi nghĩa huyện tuyên bố chính quyền bù nhìn bị đánh đổ, chính quyền cách mạng được thành lập. Mọi người vừa đi vừa hô vang quanh huyện lỵ: “Việt Minh muôn năm", "Đả đảo đế quốc thực dân”…
Niềm tự hào cho hành trình cách mạng thuở ban đầu của cụ Trần Hậu Hòa còn rực rỡ hơn khi vào ngày 2/9/1945, cụ Hòa lại một lần nữa hòa vào biển người nô nức ở huyện Can Lộc cũ, tham gia cuộc mít tinh lịch sử chào đón thời khắc Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Từ người khởi nghĩa đến người truyền lửa cách mạng
Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, tinh thần yêu nước trong cụ Hòa càng trở nên mãnh liệt. Nhờ biết chữ, cụ tình nguyện dạy học trong phong trào bình dân học vụ. Sau đó, cụ tham gia du kích xã Đông Lâm (nay là xã Gia Hanh) và trở thành Đại đội trưởng dân quân.
Năm 1948, khi vừa tròn 20 tuổi, cụ Trần Hậu Hòa được vinh dự đứng vào hàng ngũ của Đảng. Từ đó, cụ đảm nhiệm nhiều vị trí công tác quan trọng như xã đội trưởng, xã ủy viên rồi Trưởng ban Tuyên giáo Huyện ủy.
Đặc biệt, giai đoạn 1968-1972, cụ giữ cương vị Chủ tịch UBND huyện Can Lộc - thời kỳ chiến tranh khốc liệt, khi Ngã ba Đồng Lộc trở thành điểm nóng hứng chịu bom đạn Mỹ nhằm chặn con đường tiếp tế cho chiến trường miền Nam. Là người đứng đầu chính quyền giữa thời chiến, cụ cùng lãnh đạo huyện thời bấy giờ đã kiên cường bám trụ, chỉ đạo vừa chiến đấu, vừa đảm bảo sản xuất, giữ vững tuyến lửa.
Sau đó, cụ lần lượt giữ chức Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nông nghiệp tỉnh Hà Tĩnh, rồi Trưởng ban Thanh tra Sở Nông nghiệp Nghệ Tĩnh, trước khi nghỉ hưu năm 1980.
Giờ đây, khi đã bước sang tuổi 98, cụ Trần Hậu Hòa vẫn như một chứng nhân lặng lẽ của lịch sử. Cuộc đời cụ là một trang sử sống động, gói trọn trong đó những thăng trầm của dân tộc, những khát vọng tự do cháy bỏng và tinh thần cách mạng không bao giờ tắt. Mỗi lời cụ kể, mỗi ký ức cụ giữ lại, chính là món quà vô giá trao gửi cho thế hệ hôm nay thêm biết ơn, thêm tự hào và ý thức về trách nhiệm giữ gìn, bảo vệ những thành quả mà cha ông đã đổi bằng máu xương, tuổi trẻ.
Cụ Hòa là một trong số ít cán bộ tiền khởi nghĩa còn sống, mỗi “bước đi” của cụ gắn liền với những cột mốc thiêng liêng của dân tộc. Cuộc đời cụ là bài học sống động về lý tưởng cách mạng, ý chí vượt khó và trách nhiệm với Nhân dân. Những lời căn dặn của cụ vẫn luôn là kim chỉ nam cho lớp cán bộ chúng tôi hôm nay.
