Đèn kéo quân lung linh miền ký ức

(Baohatinh.vn) - Khi thị trường tràn ngập đồ chơi Trung Quốc thì mỗi dịp trung thu về, nhiều người vẫn tự làm đồ chơi cho con cháu. Trong đó, những chiếc đèn kéo quân cầu kỳ, đậm nét văn hóa truyền thống luôn để lại nhiều xúc cảm nhất…

Đèn kéo quân lung linh miền ký ức

Trẻ em rước đèn kéo quân trong đêm Trung thu. Ảnh internet.

Đời sống hiện đại đã “mang đi” rất nhiều tập tục, nhiều nét văn hóa truyền thống. Nếu như trước đây, mỗi dịp trung thu về, người người, nhà nhà làm trống bọc da cóc, đèn ông sao, đèn cá, đèn kéo quân cho con cháu chơi thì giờ đây, người ta chỉ cần ra phố là đã có thể mua được rất nhiều thứ. Tuy nhiên, đâu đó trong các làng quê Hà Tĩnh, vẫn còn những con người lặng lẽ gìn giữ những giá trị văn hóa ấy.

Đèn kéo quân lung linh miền ký ức

Chiếc đèn kéo quân được cất giữ nhiều năm của ông Hà Văn Thuận (Thôn Đông Thịnh, Hồng Lộc, Lộc Hà).

Là con trai của cụ Phan Trọng Cẩu (1911-1994) - nghệ nhân làm đèn kéo quân nức tiếng vùng hạ Can Lộc một thời, ông Phan Trọng Tọa (70 tuổi, thôn Yến Giang, xã Hồng Lộc, Lộc Hà) vẫn lặng lẽ gìn giữ nghề của cha. Ông Tọa cho biết: “Cố tôi và cha tôi ngày xưa làm đèn kéo quân rất giỏi. Cứ mỗi mùa trung thu tới, rất nhiều người đến đặt mua. Có năm làm không xuể. Đèn các cụ làm đẹp, chắc chắn, có hình ảnh sống động, gắn với những tích truyện dân gian và lịch sử nên có nhiều người thích. Không chỉ người trong xã này, nhiều người từ các xã khác ở vùng thượng Can hay Thạch Hà cũng tìm đến mua. Hồi đó, mấy anh em tôi thấy cha làm đèn thì thích lắm, vừa phụ giúp cha, vừa học hỏi. Nên sau này, người nào cũng biết làm đèn”.

Đèn kéo quân lung linh miền ký ức

Ông Phan Trọng Tọa kể về một thời “vàng son” của đèn kéo quân và chỉ cách làm đèn cho con cháu.

Cây đèn kéo quân trong truyền thống văn hóa Việt Nam thường có hình ảnh nói về việc nghĩa, về những đoàn quân lính xung trận. Những hình ảnh ấy nhằm mục đích giúp trẻ em nhớ về lịch sử cũng như giáo dục lòng yêu nước. Về sau, hình ảnh trên những chiếc đèn kéo quân được mở rộng thêm nhiều đề tài khác như thêm ông quan trạng vinh quy bái tổ, cảnh tứ linh nhảy múa, bác nông dân làm ruộng, mục đồng chăn trâu...

Ông Phan Trọng Tự - con trai ông Tọa nhớ lại: “Hồi đó, tôi thường phụ giúp ông nội làm những việc như chẻ nứa làm khung, cắt hình người, hình con vật để làm quân chạy trong lồng đèn… Giờ ông nội mất rồi, không khí làm đèn không còn như trước nữa. Tuy nhiên, mỗi mùa trung thu đến, tôi và cha đều sửa soạn, làm một cái đèn kéo quân để cho con, cháu tôi được biết về truyền thống của gia đình, biết về những nghi lễ cổ truyền của Tết Trung thu. Ngắm nhìn các con chơi đèn kéo quân, tôi lại như được trở về những ngày thơ ấu của mình. Với tôi, lúc bấy giờ trung thu nhiệm màu lắm, ánh đèn kéo quân cũng nhiệm màu lắm”.

Đèn kéo quân lung linh miền ký ức

“Cây đèn kéo quân trong truyền thống văn hóa Việt Nam thường có hình ảnh nói về việc nghĩa, về những đoàn quân lính xung trận”. Ảnh: Ông Phan Trọng Tự (thôn Yến Giang, xã Hồng Lộc, Lộc Hà) làm đèn kéo quân cho các cháu vui trung thu.

Theo truyền thống, đèn kéo quân thường được làm bằng khung gỗ hoặc nứa. Đèn khung gỗ thường đẹp và có giá thành đắt hơn đèn khung nứa. Đèn khung gỗ cũng bền hơn. Gia đình anh Tự thường chọn làm đèn bằng nứa để năm nào bọn trẻ cũng có đèn mới chơi rằm.

Đèn kéo quân lung linh miền ký ức

Ông Phan Trọng Tự thường chọn nứa làm khung cho đèn kéo quân.

Năm nay, do mưa lũ bất ngờ nên việc làm đèn ở gia đình Ông Tự bị chậm so với kế hoạch. Gần sát trung thu rồi, anh mới bày nguyên liệu ra để chẻ nứa, đo khung. Ông Tự cho biết: “Năm nay, tôi quyết định làm một chiếc đèn kéo quân cỡ đại cho các cháu vui trung thu”.

Cũng mang những ký ức đẹp về chiếc đèn kéo quân, ông Hà Văn Thuận (thôn Đông Thịnh, xã Hồng Lộc) lại có một “gia tài” gồm 5 chiếc đèn kéo quân bằng gỗ được làm khá cầu kỳ. Với ông Thuận, đó là một trong những báu vật của gia đình. Ông Thuận cho biết: “Thuở nhỏ, tôi không có đèn đi chơi trung thu như các bạn cùng trang lứa nên chỉ chạy theo chơi ké các bạn. Có lẽ vì thế, đèn kéo quân luôn là một cái gì đó rất lung linh, rất màu nhiệm trong ký ức của tôi. Cách đây chừng 8 năm, tôi nhìn thấy đèn kéo quân trong một chương trình ti vi, bèn đi tìm người chỉ cho cách làm”.

Đèn kéo quân lung linh miền ký ức

Mỗi năm đến mùa trung thu, ông Thuận lại đưa đèn kéo quân tự mình làm ra sửa sang để phục vụ các cháu.

Đèn kéo quân ông Thuận làm là loại đèn bằng gỗ tốt nên rất bền. Dù vậy, vài năm ông lại làm một cái đèn mới cho con cháu. Mỗi mùa trung thu, ông lại mang ra lau chùi, điểm tô lại cho cháu và trẻ con trong xóm chơi.

So với đèn kéo quân bằng nhựa bán trên thị trường hiện nay thì đèn kéo quân cổ truyền không màu mè bằng nhưng lại ẩn chứa nhiều giá trị giáo dục. Mỗi chiếc đèn chứa đựng cả tình cảm, cả tâm huyết của người làm. Mỗi chiếc đèn cũng mang theo trong nó bao nhiêu giấc mơ ấu thơ trong trẻo…

Đèn kéo quân lung linh miền ký ức

Các cháu bé ở thành phố Hà Tĩnh thích thú với đèn lồng, đèn cá truyền thống của ông Trương Việt Dũng (P.Bắc Hà,Tp Hà Tĩnh).

Hiện nay, ở một số vùng trên đất nước ta, nhiều nghệ nhân vẫn bền bỉ giữ nghề truyền thống. Mỗi dịp trung thu về, họ vẫn cần mẫn ngồi làm từng chiếc đèn đem bán. Đó là việc làm cần được tiếp sức nhằm gìn giữ, phát huy nét văn hóa truyền thống của cha ông. Để những chiếc đèn kéo quân cổ truyền lại có cơ hội được lung linh trong đêm hội trăng rằm, được kể cho trẻ thơ nghe về những tích xưa, chuyện cũ và giáo dục lòng yêu nước cho con trẻ…

Chủ đề NGƯỜI HÀ TĨNH

Đọc thêm

Những con đường huyền thoại tiếp nối tương lai

Những con đường huyền thoại tiếp nối tương lai

Trong kháng chiến chống Mỹ, Hà Tĩnh là điểm trọng yếu trên tuyến chi viện miền Nam, hứng chịu hàng vạn tấn bom đạn. Ngày nay, chiến tranh đã lùi xa, những con đường huyền thoại năm xưa vẫn tràn đầy sức sống, góp phần vào sự phát triển mạnh mẽ của tỉnh nhà.
Xanh lại những "tọa độ lửa" ở Hà Tĩnh

Xanh lại những "tọa độ lửa" ở Hà Tĩnh

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, những tọa độ lửa như núi Nài, Ngã ba Đồng Lộc, Làng K130… của Hà Tĩnh đã cùng quân dân cả nước làm nên đại thắng mùa xuân 1975.
 Thạch Hà - vùng đất giàu truyền thống văn hóa và khoa bảng

Thạch Hà - vùng đất giàu truyền thống văn hóa và khoa bảng

Với lịch sử 1020 năm phát triển, các thế hệ người dân Thạch Hà (Hà Tĩnh) đã chinh phục thiên nhiên, chung lưng đấu cật, gắn bó đoàn kết, xây dựng mảnh đất này ngày càng phát triển, trở thành vùng quê giàu bản sắc văn hóa, có nhiều người đỗ đạt khoa bảng.
Người miệt mài tìm “cái đẹp” của văn chương

Người miệt mài tìm “cái đẹp” của văn chương

Với nhiều tâm huyết, nhà nghiên cứu Hà Quảng là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam duy nhất ở Hà Tĩnh đạt nhiều giải thưởng lớn cấp tỉnh và cấp Trung ương về lĩnh vực lý luận, phê bình văn học.
Chỉ huy trưởng lực lượng biệt động Sài Gòn quê Hà Tĩnh là ai?

Chỉ huy trưởng lực lượng biệt động Sài Gòn quê Hà Tĩnh là ai?

Đại tá Tư Chu - Chỉ huy trưởng lực lượng biệt động quân khu Sài Gòn - Gia Định là một người con của quê hương Hà Tĩnh. Ông là người kiến tạo các cách đánh “xuất quỷ nhập thần”, là cái tên đứng đằng sau nhiều chiến công huyền thoại của biệt động Sài Gòn.
Trung úy công an đam mê nghiên cứu khoa học

Trung úy công an đam mê nghiên cứu khoa học

Bằng niềm đam mê nghiên cứu khoa học, Trung úy Phạm Minh Hiếu - Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao Công an Hà Tĩnh đã biến rác hữu cơ thành tài nguyên, giải quyết bài toán khó về xử ý ô nhiễm môi trường
Thiêng liêng tiếng gọi cội nguồn

Thiêng liêng tiếng gọi cội nguồn

Từ chỗ là hoạt động tín ngưỡng của người dân địa phương, lễ giỗ Quốc Tổ Hùng Vương ở TX Hồng Lĩnh đã trở thành lễ hội được cấp ủy, chính quyền và Nhân dân Hà Tĩnh quan tâm, thu hút đông đảo người dân tham gia.
Đoàn kết một lòng hướng về nguồn cội…

Đoàn kết một lòng hướng về nguồn cội…

Hòa chung lòng thành kính hướng về ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, người dân Hà Tĩnh đã cùng nhau gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, khẳng định sự gắn bó bền chặt trong dòng chảy lịch sử dân tộc.
Ngắm khu dân cư kiểu mẫu bên dòng Ngàn Phố

Ngắm khu dân cư kiểu mẫu bên dòng Ngàn Phố

Bên dòng sông Ngàn Phố thơ mộng, người dân thôn Phúc Bằng, xã Sơn Bằng (Hương Sơn, Hà Tĩnh) đang cùng nhau xây dựng cảnh quan xanh sạch đẹp, hướng tới cuộc sống sống ấm no, hạnh phúc.