Là người đầu tiên đặt câu hỏi, đại biểu Nguyễn Tiến Sinh (Hoà Bình) đề nghị Bộ trưởng làm rõ sai phạm tại các dự án thua lỗ, kém hiệu quả; đâu là trách nhiệm của cơ quan quản trị tại doanh nghiệp, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước.
“Bộ trưởng kiến nghị gì để không để lặp lại tình trạng “con voi chui lọt lỗ kim?” – ông Sinh đặt vấn đề.
Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết, 5 dự án thua lỗ, kém hiệu quả (Dự án nhà máy sản xuất xơ sợi Đình Vũ, Nhà máy Nhiên liệu sinh học Bio-Ethanol Dung Quất, Dự án mở rộng Nhà máy gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2, Nhà máy bột giấy Phương Nam, tỉnh Long An; Dự án Nhà máy Đạm Ninh Bình) có nhiều vướng mắc. Trong lĩnh vực thuộc Bộ quản lý, thừa uỷ quyền của Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã đánh giá sơ bộ và có báo cáo.
Theo ông Trần Tuấn Anh, các dự án trên được xem xét chủ trương đầu tư, thực hiện từ năm 2003 và kéo dài đến nay. Trong từng dự án, do tính chất đặc thù của ngành, dự án có diễn biến khác nhau và kéo dài qua nhiều thời kỳ do nhiều nguyên nhân, nên việc đánh giá chung là rất khó.
Tuy nhiên, các dự án đều có quán trình đầu tư kéo dài quá thời hạn theo phê duyệt. Như dự án đạm Ninh Bình không những kéo dài quá trình đầu tư mà đến nay còn chưa quyết toán dù đã đưa vào vận hành.
Bộ trưởng Bộ Công Thương cho rằng, điểm chung của các dự án này là rơi vào thời điểm biến động thì trường thế giới. Do dự án kéo dài dẫn đến bị ảnh hưởng mạnh của thị trường thế giới về cả nội dung và việc thực hiện dự án. Ví dụ dầu khí, từ mức hơn 100USD/thùng trước 2008, sau đó tụt xuống và hiện giữ ở mức thấp, khoảng 40USD/thùng, điều này ảnh hưởng đến hiệu quả và tính khả thi của dự án. Các dự án nếu có đi vào sản xuất thương mại cũng không thể cạnh tranh nổi với sản phẩm nước ngoài đã được khấu hao và có giá thành rất thấp....
Về hạn chế, tồn tại, có nguyên nhân, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng, có vấn đề nặng lực của các tập đoàn, tổng công tư theo phân cấp; năng lực hạn chế của ban quản lý dự án, của đối tượng được phân công quản lý, thể hiện Đạm Ninh Bình, Xơ sợi Đình Vũ.. Cùng với đó là năng lực trong tổ chức đàm phán, ký kết thực hiện dự án liên quan khả năng thực hiện của các nhà thầu... Quá trình thực hiện có vướng mắc, đòi hỏi sự can thiệp của cơ quan quản lý Nhà nước nhưng giải pháp chưa hiệu quả do nhiều lý do.
“Các dự án trên hiệu quả kinh tế không còn, có đưa vào hoạt động cũng không thể cạnh tranh, thậm chí doanh thu không đủ bù cho chi phí” – ông Trần Tuấn Anh khẳng định.
 |
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh trả lời chất vấn. Ảnh: Giang Huy/VNE |
Bộ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh phải phải đánh giá đầy đủ khách quan, chủ quan, căn cứ pháp lý để làm rõ trách nhiệm. Tuy nhiên, nguyên tắc chỉ đạo của Chính phủ là các giải pháp cần được nghiên cứu xem xét tổng thể, đảm bảo mục tiêu bảo vệ vốn, lợi ích tài sản nhà nước và doanh nghiệp. Các giải pháp đưa ra phải dựa trên kinh tế thị trường phù hợp với hội nhập và cam kết quốc tế.
Với 5 dự án được nêu ra, có thể bán dự án, cho thuê hoặc phối hợp cổ phần hoá hay giao lại cho doanh nghiệp cùng khai thác, hoặc tuyên bố phá sản. Chính phủ đã chỉ đạo bộ ngành đánh giá toàn diện báo cáo chính phủ, cụ thể là 5 dự án trên, Bộ Công Thương đều có báo cáo giải trình. Sau Kỳ họp Quốc hội này, Chính phủ sẽ có hướng giải quyết triệt để”- ông Trần Tuấn Anh cho biết.
Bộ trưởng Bộ Công Thương cũng nhấn mạnh việc xử lý trách nhiệm và rút ra bài học để không xảy ra tình trạng tương tự. Tuy vậy cần làm thận trọng, đánh giá đúng, đầy đủ theo quy định pháp lý, nhất là từng giai đoạn khác nhau, xem xét trách nhiệm các cấp quản lý của Nhà nước, doanh nghiệp, chủ đầu tư, tổ chức, cá nhân. Trong đó phân định làm rõ nguyên nhân khách quan và chủ quan, vô tình hay cố tình.
“Như đã nêu không loại trừ cố tình làm sai, làm không đúng trong quản trị doanh nghiệp, dự án. Một số dự án đã có kết luận của Thanh tra Chính phủ, có dự án có kết luận của Kiểm toán Nhà nước, có dự án có kết luận của Thanh tra Bộ Tài chính.... Bộ sẽ tổng hợp báo cáo Chính phủ và sau đó báo cáo đại biểu Quốc hội. Nếu có cố tình sai phạm thì chắc chắc xem xét trách nhiệm, kể cả hình sự” – Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.
Về bài học, ông Tuấn Anh cho rằng thời gian tới, với DNNN cần đổi mới mô hình quản trị, thực hiện quản lý với nguồn vốn Nhà nước chủ sở hữu. Làm rõ khung pháp lý và chủ trương phát triển vai trò DN nhà nước. Vai trò các bộ quản lý của nhà nước, đặc biệt trong quy hoạch cần đổi mới phương thức quản lý và chất lượng công tác quản lý, nhân lực để xây dựng quy hoạch chiến lược và thực hiện chiến lược...
Yêu cầu quy trách nhiệm rõ, Đại biểu Nguyễn Tiến Sinh nói: “Cử tri cần câu trả lời từ Bộ trưởng là trách nhiệm cơ quan nhà nước đến đâu? Bộ đã làm rõ đến đâu? Trách nhiệm quản trị doanh nghiệp ở đó thế nào?”
“Tôi lo ngại khi tài sản nhà nước, tiền thuế của dân mà khoán trắng cho tập đoàn, tổng công ty, buông lỏng. Vậy vai trò Bộ chủ quản đến đâu. Tại sao dự án thực hiện lại nói công nghệ không phù hợp, vậy vai trò Bộ KH- CN đến đâu, Bộ Tài chính thế nào trong quản lý vốn Nha nước tại DN, rồi Bộ KH-ĐT. Không thể khoán trắng rồi khi thua lỗ DN lại báo cáo Nhà nước” – đại biểu Sinh nêu quan điểm.
Trong phần trả lời, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh, quá trình thực hiện các dự án trên kéo dài rất lâu, qua nhiều thời điểm, từ khi Tổng Công ty 91 còn chịu sự chỉ đạo trực tiếp của Chính phủ mà không có bộ chủ quản phía trên. Do đó, khi đánh giá nguyên nhân, trách nhiệm các khâu liên quan cần đối chiếu khung pháp lý tại từng thời điểm, và cần có thời gian.
“Việc này có sự chỉ đạo Chính phủ, không chỉ Bộ Công Thương mà Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước đều tham gia, để giải quyết triệt để, làm rõ trách nhiệm và qua đó hoàn thiện thể chế để không xảy ra tình trạng tương tự” – Bộ trưởng khẳng định. Cụ thể trách nhiệm, nguyên nhân và hướng khắc phục sẽ báo cáo Quốc hội trong thời gian tới.
