Người dân Sài Gòn đón chào đoàn Quân giải phóng trong ngày 30/4/1975. Ảnh: tư liệu.
Một ngày tháng Tư lịch sử, khi khắp phố phường, làng quê rực rỡ cờ hoa chào mừng kỷ niệm 49 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2024), tôi may mắn được các cựu binh Sư đoàn 341 ở Hà Tĩnh kể về những tháng ngày rực lửa của tuổi thanh xuân cầm súng tiến về giải phóng Sài Gòn.
Cuộc trò chuyện diễn ra trong căn nhà ấm cúng của Trung tá Nguyễn Văn Thắng (SN 1947) - nguyên Trưởng ban Tuyên huấn Sư đoàn 341, ở phường Bắc Hồng (thị xã Hồng Lĩnh). Ngoài ông Thắng còn có các ông: Nguyễn Trọng Hảo (SN 1954, quê xã Thuận Lộc, thị xã Hồng Lĩnh), Đào Chiến Thắng (SN 1955, quê xã An Dũng, Đức Thọ), Trần Thanh Tùng (SN 1956, quê xã Thạch Lạc, Thạch Hà), cả 3 đều nguyên là cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 266 (Sư đoàn 341, Quân khu 4) và ông Nguyễn Lam (SN 1953, quê xã Tân Mỹ Hà, Hương Sơn), nguyên chiến sĩ Trung đoàn 273 (Sư đoàn 341, Quân khu 4).
Trong 5 cựu binh tham gia giải phóng miền Nam, Trung tá Nguyễn Văn Thắng là người nhập ngũ sớm nhất. Ông bắt đầu tham gia lực lượng vũ trang vào tháng 7/1965 tại Tỉnh đội Hà Tĩnh. Từ năm 1968-1971, ông Thắng cùng đơn vị chiến đấu ở Trung Lào. Cuối năm 1971, ông trở về nước tham gia huấn luyện tại Trung đoàn 121; tháng 10/1973 được bổ sung vào Trung đoàn 266 (Sư đoàn 341) huấn luyện tại huyện Lệ Thủy (Quảng Bình).
Các cựu binh Nguyễn Trọng Hảo, Đào Chiến Thắng, Trần Thanh Tùng và Nguyễn Lam đều nhập ngũ vào cuối năm 1974, tham gia huấn luyện tại Đoàn 22 ở Hương Sơn, sau đó được bổ sung vào các trung đoàn 266 và 273 của Sư đoàn 341.
Cuối tháng 1/1975, Sư đoàn 341 được lệnh hành quân thần tốc vào chiến trường B2 - Đông Nam Bộ, với khẩu hiệu “đi sâu, đi lâu, đi đến ngày toàn thắng”. Sau hơn 2 tháng hành quân, chiến đấu trên tuyến Đường 9, qua đất Lào, Tây Nguyên… vào cuối tháng 3, đầu tháng 4/1975, Sư đoàn 341 tiến về Đông Nam Bộ. Tại đây, đoàn quân (lúc này thuộc Quân đoàn 4) đã thực hiện nhiều trận đánh thắng lợi, góp phần giải phóng Dầu Tiếng, Bến Cát, Bàu Bàng (Bình Dương)…
Sau những chiến thắng giòn giã của quân ta, ngày 9/4/1975, Sư đoàn 341 được Bộ Chính trị lệnh mở đợt tấn công vào thị xã Xuân Lộc. Đây được xem là “yết hầu”, cánh cửa thép, cửa ngõ phía Bắc của Sài Gòn.
Ông Nguyễn Văn Thắng nhớ lại: “Lúc đó, Sư đoàn 341 là đơn vị chủ lực đánh mở màn vào trung tâm thị xã Xuân Lộc, với mục tiêu chiếm khu dinh Tỉnh trưởng Long Khánh. Đúng 5h40’ ngày 9/4/1975, quân ta nổ súng tấn công. Pháo từ các trận địa của ta nhả đạn hướng tới các mục tiêu của địch, bầu trời thị xã rung chuyển.
Địch cũng tiến hành phản công bằng cách nã pháo vào trận địa pháo của ta, đồng thời đưa các loại máy bay như: AD6, A37, F5 từ sân bay Biên Hòa, Tân Sơn Nhất ào đến ném bom cả trong và ngoài thị xã. Tuy nhiên, chỉ 1 giờ sau, trận địa pháo của địch đã bị quân ta hoàn toàn khống chế, làm cho tê liệt. Lực lượng bộ binh của ta tràn vào thị xã đọ súng với địch một cách ác liệt. Đến 9h cùng ngày, quân ta đã chiếm được dinh Tỉnh trưởng tỉnh Long Khánh…”.
Tuy nhiên, Xuân Lộc là vị trí hiểm yếu của địch, do vậy, địch cố thủ, điên cuồng chống trả, lúc đó ta và địch cùng giành nhau từng đoạn chiến hào. Sau 12 ngày đêm kiên trì chiến đấu (9 - 21/4/1975), thị xã Xuân Lộc mới hoàn toàn được giải phóng. Ngay sau đó, Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Nguyễn Văn Thiệu từ chức, nhiều quan chức cao cấp của chính quyền Sài Gòn chạy ra nước ngoài…
Nhận thấy thời cơ đã đến, Bộ Chính trị quyết định mở Chiến dịch Hồ Chí Minh đánh vào Sài Gòn - Gia Định. Ngày 26/4/1975, bộ phận tiền phương của Bộ Chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh chuyển xuống Căm Xe, phía Bắc Dầu Tiếng. Sáng 27/4/1975, quân ta chia thành 5 hướng bao vây Sài Gòn, Quân đoàn 4 được lệnh tấn công vào Sài Gòn theo hướng Đông.
Sư đoàn 341 là một trong những đơn vị được lệnh nổ những phát súng đầu tiên vào Chi khu Trảng Bom (Biên Hòa) mở đầu Chiến dịch Hồ Chí Minh. Sau nhiều trận chiến đấu dữ dội diễn ra tại mắt xích trọng yếu trên tuyến phòng ngự của đối phương, quân ta đã đánh tan quân địch, giải phóng hoàn toàn Chi khu Trảng Bom.
Trên đà thắng lợi, Quân đoàn 4 nói chung và Sư đoàn 341 nói riêng tiến đánh giải phóng Hố Nai, sân bay Biên Hòa. Sáng 30/4, Sư đoàn 341 tiến thẳng vào giải phóng Sài Gòn - Gia Định. Khoảng 12h30’ ngày 30/4, đoàn xe tăng của Trung đoàn 273 tiếp cận Dinh Độc Lập, chỉ sau các đơn vị của Quân đoàn 2 đến trước đó hơn 1 giờ. Trong buổi chiều cùng ngày, Trung đoàn 266 cũng tiếp cận Dinh Độc Lập.
Ông Đào Chiến Thắng nhớ lại: “Nhịp tiến quân của chúng tôi lúc đó đúng như lời của bài hát “Tiến về Sài Gòn” của nhạc sỹ Lưu Hữu Phước: “Nào vượt lên mau bước đoàn quân giải phóng Thành đô”. Từ phố Hàng Xanh, chúng tôi hiên ngang tiến về Dinh Độc Lập. Tôi nhớ mãi hình ảnh phố phường lúc đó đông đảo người dân đứng 2 bên chào đón đoàn quân chiến thắng. Không biết những lá cờ giải phóng đã được chuẩn bị từ lúc nào, phấp phới tung bay trên mái nhà, trên tay người dân. Các cô nữ sinh mặc áo dài trắng đứng 2 bên đường, tay vẫy cờ, miệng cười chào đón. Vui mừng, xúc động, chúng tôi như quên đi bao ngày chiến đấu khốc liệt, hân hoan như được trở về nhà…”.
Miền Nam hoàn toàn giải phóng, các cựu binh Nguyễn Văn Thắng, Nguyễn Trọng Hảo, Đào Chiến Thắng, Trần Thanh Tùng và Nguyễn Lam đều theo đơn vị ở lại Sài Gòn làm công tác quân quản.
Tháng 9/1977, chiến tranh biên giới Tây Nam nổ ra, Sư đoàn 341 được lệnh tham gia chiến dịch, tất cả 5 cựu binh đều theo đơn vị ra chiến trường. Trải qua nhiều trận đánh trong các cuộc chiến đấu, 5 cựu binh đều mang trên mình thương tích do bom đạn kẻ thù và họ đã dũng cảm đến những trận đánh cuối cùng.
Sau năm 1980, vì lý do sức khỏe, một số cựu binh như: Nguyễn Trọng Hảo, Trần Thanh Tùng, Nguyễn Lam phục viên chuyển ngành hoặc về địa phương tham gia sản xuất. Các cựu binh Nguyễn Văn Thắng, Đào Chiến Thắng tiếp tục phục vụ trong quân đội. Dù ở lĩnh vực nào, các cựu binh Sư đoàn 341 vẫn luôn nỗ lực cống hiến xây dựng quê hương, đất nước. Đặc biệt, hằng năm, vào dịp kỷ niệm Ngày Giải phóng miền Nam, họ lại cùng nhau gặp mặt, ôn lại truyền thống vẻ vang của sư đoàn và những ký ức hào hùng của tuổi trẻ.
Cựu binh Nguyễn Trọng Hảo (nguyên Phó Chủ tịch UBND thị xã Hồng Lĩnh) chia sẻ: “Mỗi lần ôn lại ký ức một thời oanh liệt chiến đấu trong hàng ngũ của Sư đoàn 341, đặc biệt là những trận đánh trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, lòng tôi lại dâng lên nhiều cảm xúc.
Bên cạnh niềm tự hào, chúng tôi lại nhớ thương những đồng đội của mình đã ngã xuống trước ngày giải phóng. Sự hy sinh của họ sẽ mãi mãi được Tổ quốc khắc ghi và là động lực để chúng tôi phấn đấu, cống hiến trong suốt phần đời còn lại”.
Tạm biệt các cựu binh Sư đoàn 341, tôi trở về giữa những con phố, đường quê đang bừng lên khí thế toàn dân hướng về kỷ niệm 49 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Trong dòng cảm xúc tự hào và tri ân thế hệ đi trước, tôi nhớ mãi lời nhắn nhủ của các cựu binh: “Với chúng tôi, được chiến đấu trong đội hình của Sư đoàn 341, thực hiện nhiều trận đánh, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước là niềm tự hào thiêng liêng nhất của cuộc đời người lính…”.