Đúng 7h30’, các thành viên đã có mặt đông đủ tại Bộ CHQS tỉnh. Xe khởi hành theo hướng đường 8A lên Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo. Qua bao khúc cua, qua bao ngọn núi chập chùng, đến 10h trưa, xe dừng chân tại thị trấn Lạc Xao (huyện Căm Cớt, tỉnh Bôlykhămxay). Biết đoàn công tác sang, một số cán bộ, chiến sĩ trong đội quy tập tại Lào đã chờ đón từ lúc con gà rừng mới cất tiếng gáy, cánh rừng còn phủ sương đêm.
Tìm kiếm mộ liệt sỹ trên đất ban Lào
Chỉ mới mươi phút gặp nhau, chúng tôi đã có dịp chứng kiến nghĩa tình đồng đội sâu bền, thủy chung. Trung tá Nguyễn Xuân Nga - Đội trưởng báo cáo: Đoàn đã tìm kiếm và cất bốc được 52 hài cốt liệt sĩ và hiện đang tập trung tại hội trường lớn huyện Căm Cớt. Vào viếng các anh, trước mắt chúng tôi hiện lên dải băng rôn với những dòng chữ lớn bằng 2 ngôn ngữ Việt - Lào “Tổ quốc và nhân dân các bộ tộc Lào luôn ghi nhớ sự cống hiến xương máu của các chiến sĩ quân tình nguyện Việt Nam đã chiến đấu và hy sinh anh dũng vì sự nghiệp cách mạng Lào”.
Bước vào hội trường, tôi thấy đội tiêu binh của bạn xếp thành hai hàng trang nghiêm như đang canh giấc ngủ cho các anh... Trên mỗi hài cốt đều phủ một lá cờ Tổ quốc. Mọi người đều kính cẩn nghiêng mình, cầu cho linh hồn các liệt sĩ siêu thoát, trở về đất mẹ.
Nghiêng mình trước anh linh đồng đội hy sinh trên đất bạn Lào.
Thiếu tá Lê Văn Hiền - Đội phó Đội Quy tập kể: Chúng tôi đã cùng dân bản “ăn đường, ngủ rừng” xác định tọa độ, ở đâu có thông tin là cả đơn vị tức tốc hành quân tới đó, bất chấp núi cao, suối sâu, vực thẳm. Gian khổ nhất là khi vượt đèo Xám Xọc ở bản Phiêng Hông. Trước lúc vượt đèo, đồng bào ở đây cho biết: Độ cao của đèo hơn 1.000m, dốc dựng đứng nhưng anh em vẫn quyết tâm. Xuất phát từ lúc 6h sáng đến 2h chiều, anh em mới tới được đỉnh đèo thứ nhất, phía trước vẫn còn 2 ngọn đèo cao ngất ngưởng. Đường sá đi lại vất vả, mối nguy hiểm bởi “phỉ độc” lại luôn rình rập, đe dọa đến tính mạng của cán bộ, chiến sỹ đội quy tập. Đặc biệt, cung đường mà tất cả mọi người phải cuốc bộ từ hậu cứ đến bản Chóm Thoong, rồi từ Chóm Thoong đến huyện Viêng Thoong là hơn 50 km.
Hết địa phận này, đoàn lại tiếp tục “cắt rừng” mới tới được bản Tha Đừa. Đoạn đường mới, anh em phải đi bằng thuyền máy của đồng bào Lào đã bố trí sẵn. Bươn bả gần một ngày ròng mới tới nơi tập kết. Mọi công việc được triển khai khẩn trương. Khi biết tin đội quy tập đến tìm mộ liệt sĩ, nhiều người dân đã lục tục kéo tới. Ngoài hương hoa cầu nguyện cho các linh hồn liệt sĩ Việt Nam, các bà mẹ Lào còn mang xôi, thịt gà, chuối, ngô nướng... mời các chiến sỹ. Nhiều người dân Lào hôm đó khi thấy hài cốt các anh cùng với những kỷ vật như tấm tăng, bi đông, quân hiệu thì òa lên nức nở khiến anh em trong đội quy tập cũng khóc theo.
Một người dân ở bản Xốp Ngom thông tin cho đội quy tập về mộ liệt sĩ ông phát hiện được ở rừng.
Chia tay đồng bào dân tộc ở bản Chóm Thoong, Đội quy tập tiếp tục hành quân tới “tọa độ mới” thuộc địa bàn khác trong huyện Viêng Thoong. Tại đây, bạn đã lo chu tất từ nơi ăn đến chốn ngủ và cả nhiệm vụ canh gác cẩn thận để bảo vệ an toàn tính mạng cho anh em. Dân bản ở đây cũng đượm nghĩa tình không kém các dân bản khác mà các anh đã từng gặp. Chẳng ai bảo ai, các bộ tộc Lào ở đây đều lần lượt từng nhóm đến và đi cùng với đội quy tập để làm công tác “giao liên” vào rừng, hướng dẫn cụ thể thêm địa chỉ từng ngôi mộ mà họ biết.
Trong những ngày tìm kiếm hài cốt, đồng chí Bí thư kiêm Chủ tịch huyện Viêng Thoong đã bàn bạc và quyết định “trích một khoản ngân sách” để mua một máy phát điện, phục vụ sinh hoạt cho anh em những khi đóng xa dân, đồng thời, tổ chức một tiểu đội thường xuyên tuần tra bảo vệ. Nhờ sự giúp đỡ nhiệt tình này nên chỉ chưa đầy 2 tháng, các anh đã cất bốc thêm được 50 mộ liệt sĩ ở các khu rừng, ruộng nương, vườn nhà dân... thuộc bản Thà Đừa, Phiêng Tồn, Xám Xọc, Phôn Hôm, Na Nhao, Muồn Nọi, Xốp Ngom.
Thiếu tá Lê Văn Hiền thông tin với chúng tôi: “Trong các bộ hài cốt tìm thấy, chỉ có 4 hài cốt có tên tuổi và quê quán rõ ràng là nhờ lúc chôn cất, đồng đội đã kịp ghi địa chỉ của họ cho vào lọ thủy tinh rồi để trong túi áo. Nhờ thế, khi anh em phát hiện và lấy ra, giấy vẫn còn nguyên. Một số ngôi mộ khi đào lên, anh em chỉ phát hiện từng mẩu xương nhỏ và hình dung được chỗ vết đạn xuyên qua những mẩu xương đó”.
Tôi hỏi Thiếu tá Lê Văn Hiền: Thế anh có biết danh tính 4 liệt sĩ đó không?
Anh Hiền đọc ngay: Nguyễn Đình Thỏa, hy sinh năm 1968, quê ở xã Thạch Vĩnh, huyện Thạch Hà; Nguyễn Như Tuấn, hy sinh năm 1970, quê ở xã Cẩm Hưng, huyện Cẩm Xuyên; Hoàng Minh Chữ, hy sinh năm 1969, quê ở thị xã Đồng Hới, Quảng Bình; Lê Văn Thể, quê Diễn Thịnh, Diễn Châu, Nghệ An…
Đoàn công tác đặc biệt tỉnh Hà Tĩnh dâng hương, làm lễ truy điệu và đón nhận hài cốt các anh hùng liệt sỹ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh tại Lào được quy tập trong mùa khô 2017 về an táng tại Hà Tĩnh. Ảnh: Đức Thiện
Trong cuộc hành trình dài ngày của đội quy tập, ngồi cạnh tôi, một cựu chiến binh (CCB) đeo quân hàm đại tá nhắc lại một thời oanh liệt giữa quân đội Việt Nam và quân đội Pha Thét Lào phối hợp đánh cho địch những đòn chí mạng. Theo CCB này: “Tháng 10/1946, Chính phủ Lào và Chính phủ Việt Nam ký kết hiệp định liên minh chống kẻ thù chung, bảo vệ biên giới. Lực lượng của ta lúc đó 2 sư đoàn là Sư 325 và Sư 304, cùng với trung đoàn chủ lực tỏa khắp các vùng hạ Lào và trung Lào để đánh địch.
Chỉ huy mặt trận Trung Lào thời bấy giờ là Trung tá Trường Sinh, một vị chỉ huy có tài thao lược quân sự, đánh trận nào thắng giòn giã trận ấy. Tháng 12/1946, Trung đoàn 103 Hà Tĩnh được cử sang cùng với đội quân Lào, tập kích vào đồn Pháp tại khu vực Na Pê, tiêu diệt được 20 tên lính Pháp. Lực lượng quân đội ta và bạn không ngừng lớn mạnh. Được nhân dân Lào đùm bọc, chở che, sau bao nhiêu năm trường kỳ “nếm mật, nằm gai”, bộ đội ta và quân đội bạn đã đánh thắng thực dân Pháp. Đánh Pháp xong lại tiếp tục đánh Mỹ. Đồng đội của tôi quần nhau với giặc Mỹ ở cánh đồng Chum cũng hy sinh khá nhiều”. Kể tới đây, CCB ấy như nghẹn lời...
Ba ngày sau, đội quy tập hài cốt trở về, chúng tôi lại chứng kiến thêm một sự kiện mới đầy xúc động: Tại căn cứ thuộc huyện Thu La Khôm, một người dân Lào cao tuổi đã phát hiện một giếng nước chôn chung 73 liệt sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh tại đó. Sau khi xác định được dấu hiệu này, chính đội quy tập của bạn và dân bản tại khu vực đã giúp ta cất bốc rồi khâm liệm và làm lễ cầu siêu cho 73 linh hồn liệt sĩ tại hội trường tỉnh Viêng Chăn.
Tôi thấy mằn mặn ở khóe mắt khi 73 hài cốt đều phủ vải đỏ gắn quốc kỳ Việt Nam. Điều đó giúp ta và bạn hiểu rõ về giá trị của tự do, độc lập, hạnh phúc nhân dân được đổi bằng máu. Còn bao nhiêu liệt sĩ nữa, hiện đang nằm giữa cánh rừng mênh mông, heo hút. Điều này lại thôi thúc đội quy tập tiếp tục hành quân... Một cuộc hành quân thời bình thầm lặng trong nước mắt, nhưng vô cùng thiêng liêng.
Tiễn các linh hồn liệt sỹ về Nghĩa trang Nầm, qua khung kính xe ô tô, chúng tôi thấy vô số những bàn tay, những ánh mắt nhân dân Lào đứng hai bên đường nghẹn ngào, lưu luyến.
Từ mùa khô năm 1999 đến nay, Đội Quy tập mộ liệt sỹ Bộ CHQS tỉnh đã tích cực, chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương và các lực lượng làm tốt công tác tìm kiếm, cất bốc và quy tập hài cốt các liệt sỹ. Đến nay, Đội đã quy tập được 750 hài cốt liệt sỹ ở Lào, 427 hài cốt liệt sỹ trong nước. |
Tháng 7/2017
