Nguồn thu từ đất: Mừng và lo!

Thành phố Hà Tĩnh là địa phương có nguồn thu từ đất cao nhờ công tác cấp đất, đấu giá đất.

Thông tin về kết quả thu ngân sách nội địa 7 tháng đầu năm tại cuộc họp giao ban UBND tỉnh vừa qua, lãnh đạo Cục Thuế tỉnh cho hay, riêng về khối huyện, thị xã, thành phố có 8/13 địa phương đạt 56-89% dự toán năm. Tuy vậy, đại đa số các địa phương cơ bản nhờ thu từ đất cao nên đẩy tổng thu tăng. Trong đó, một số đơn vị có nguồn thu từ đất đạt “quá bán” như Cẩm Xuyên (41/80 tỷ đồng, bằng 51% tổng thu), Thạch Hà (100/141 tỷ đồng, bằng 70% tổng thu), TP Hà Tĩnh (304/498 tỷ đồng, bằng 61% tổng thu)...

Điều này cũng là thực trạng chung của toàn quốc hiện nay khi báo cáo đánh giá công tác thực hiện nhiệm vụ tài chính - ngân sách 6 tháng đầu năm 2017 của Bộ Tài chính thông tin: Các khoản thu tiến độ đạt khá so với dự toán (trên 52%) và cùng kỳ năm trước chủ yếu là thu từ đất đai, hoạt động dịch vụ. Trong khi đó, các khoản thu trực tiếp từ hoạt động SXKD có tiến độ đạt thấp so với yêu cầu…

Xét ở mặt tích cực, nguồn thu từ đất cao sẽ giúp nguồn ngân sách tăng lên trong ngắn hạn, giảm sức ép thâm hụt trước mắt đối với ngân sách cũng như có nguồn để chi vào các khoản cần thiết khác theo quy định. Trao đổi về vấn đề này, Chi cục trưởng Chi cục Thuế Thạch Hà Hồ Đức Đương cho hay: “Từ đầu năm lại nay, tổng thu từ đất của đơn vị đạt gần 100 tỷ đồng là nhờ sự nỗ lực, tập trung của chính quyền địa phương cấp huyện, xã trong việc cấp đất, đấu giá đất. Điều này cũng dễ hiểu khi hiện nay nguồn thu từ đất được cân đối ngân sách cho xã rất cao. Nguồn cân đối này rất có ý nghĩa đối với nhiều địa phương để giải quyết nợ xây dựng cơ bản trong NTM…”.

Tuy nhiên, xét về bản chất, thu tiền sử dụng đất là thu tiền hiện có của người dân, không phải là tiền có được từ giá trị gia tăng. Nói cụ thể hơn, tiền được chuyển từ túi người dân sang túi ngân sách, ngân sách có được một đồng thì dân mất đi một đồng. Cùng với đó, đất đai cũng là một nguồn tài nguyên không thể “sinh sôi, nảy nở” mà sẽ giảm dần theo thời gian. Do vậy, về lâu dài, quỹ đất giảm dần sẽ khiến nguồn thu từ đất không còn duy trì được sự ổn định, đó là chưa kể những ưu đãi đối với nhà đầu tư thuê đất trả tiền một lần cũng khiến ngân sách trong tương lai phần nào chịu thiệt thòi… Như vậy, có thể khẳng định rằng, đây là những khoản thu không trực tiếp phản ánh từ hiệu quả của nền kinh tế và không bền vững.

Phân tích về vấn đề này, Trưởng ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh Trần Viết Hậu cho biết: “Theo số liệu mới nhất, nguồn thu ngân sách từ đất đầu năm lại nay chiếm hơn 1/4 tổng thu trên địa bàn. Đây là con số khá lớn nhưng nếu so với giai đoạn trước 2010 thì thu từ đất đã có xu hướng giảm dần bởi trước đó có những năm nguồn thu này chiếm hơn 50% tổng thu. Mặc dù thu từ đất là một chỉ tiêu thu nhưng không đánh giá được thực trạng nền kinh tế mà phải bắt nguồn từ việc tăng thu thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân... Đó là những nguồn thu phản ánh được tình hình SXKD của tỉnh…”.

Khi nguồn thu từ đất không thể kéo dài và không phải là nguồn thu chính của nền kinh tế thì để đảm bảo sự tăng trưởng bền vững của nguồn thu ngân sách phải “cậy nhờ” vào thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, nhìn vào bảng tổng thu hiện nay của toàn tỉnh, trong khi nguồn thu từ đất đạt khá cao thì một số nguồn thu xuất phát từ sự phát triển của hoạt động SXKD lại đang ở mức thấp. Theo đó, thu từ lệ phí trước bạ đạt 36% kế hoạch, thuế ngoài quốc doanh đạt 36% kế hoạch, thuế thu nhập cá nhân đạt 43% kế hoạch... Do vậy, bên cạnh những giải pháp thu đúng, thu đủ, các đơn vị liên quan cần tạo điều kiện, đồng hành, hỗ trợ để doanh nghiệp, người nộp thuế “sống được và sống khỏe”, từ đó có nguồn đóng nộp vào ngân sách nhà nước…