Trên địa bàn Hương Sơn hiện có 45 di tích lịch sử được xếp hạng, trong đó 11 di tích cấp quốc gia, 1 lễ hội được công nhận di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, 34 di tích cấp tỉnh. Ngoài ra, còn có 100 đình, đền, miếu (3 cái còn nguyên vẹn, 3 cái phế tích, 94 cái còn dấu tích), 35 chùa phật (6 cái đang còn hoạt động, 29 cái còn dấu tích) và hàng chục nhà thờ họ.
Những năm qua, công tác quản lý nhà nước trên lĩnh vực di sản văn hóa đã được địa phương quan tâm đúng mức, từ việc tham mưu ban hành các văn bản chỉ đạo đến đôn đốc, hướng dẫn, tổ chức thực hiện. Địa phương còn thường xuyên tuyên truyền, quảng bá, phổ biến các chính sách, pháp luật về di sản văn hóa; nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế trong công tác quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa; làm tốt công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành luật, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này...
Nhờ vậy, công tác quản lý di sản văn hóa trên địa bàn đã có nhiều chuyển biến tích cực, đáng chú ý như: Từ năm 2013 đến nay có 25 di tích được tu bổ, tôn tạo; các di vật, cổ vật, bảo vật được tìm kiếm, bổ sung và được các nhà chùa, dòng họ, cộng đồng lưu giữ cẩn thận; không có tình trạng lấn chiếm khuôn viên di tích; công tác bảo vệ và phát huy các giá trị của di tích thường xuyên được quan tâm; việc sưu tầm các di sản văn hóa phi vật thể được chú trọng, Lễ hội Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác được tổ chức ngày càng tốt; nhiều trò chơi dân gian và làn điệu dân ca đặc trưng đã được khôi phục; đội ngũ cán bộ làm công tác này được chăm lo...
Đoàn khảo sát tại đền Mỹ Tứ, xã Sơn Châu
Tuy nhiên, qua khảo sát, đánh giá của đoàn giám sát cho thấy: Công tác bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn hóa trên địa bàn chưa tương xứng với tầm vóc của di sản; việc quản lý, bảo vệ di tích, di vật, hiện vật ở một số địa phương chưa thực sự tốt; diện tích một số di tích hẹp, nằm xen kẻ trong dân cư nên khó khăn trong công tác tổ chức các họat động văn hóa; hoạt động lễ hội còn nặng về công tác chỉ đạo của cơ quan nhà nước, chưa thật sự trở thành hoạt động của quần chúng nhân dân; chất lượng hoạt động của các CLB dân ca ví, giặm chưa cao; công tác tuyên truyền, quảng bá các di sản văn hóa chưa đáp ứng yêu cầu...
Ông Lê Đức Hùng - Phó Chủ tịch UBND huyện Hương Sơn: Những năm gần đây, nguồn kinh phí dùng để đầu tư xây dựng, trùng tu, tôn tạo các di tích trên địa bàn rất lớn, nhưng nguồn ngân sách chưa nhiều, chủ yếu bằng nguồn xã hội hóa, nhất là các ngôi chùa lớn, nhà thờ họ...
Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Võ Hồng Hải đánh giá cao công tác quản lý, việc huy động nguồn lực, cách làm cũng như ý thức bảo vệ, phát huy giá trị của các di sản văn hóa ở Hương Sơn. Ngoài tiếp thu các kiến nghị, đề xuất, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh cũng yêu cầu Hương Sơn tăng cường hơn nữa công tác quản lý nhà nước đối với di sản văn hóa trên địa bàn và phát huy tốt các giá trị di tích đã được đầu tư trùng tu, tôn tạo.
* Cũng trong ngày hôm nay, Ban Văn hóa - xã hội HĐND tỉnh tiến hành khảo sát, đánh giá về công tác quản lý di tích lịch sử văn hóa tại thị xã Kỳ Anh.
Hiện nay, trên địa bàn thị xã Kỳ Anh có 9 di tích đã được công nhận, trong đó có 7 di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh, 2 di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia và có 21 di tích chưa được xếp hạng; có 3 loại hình di sản văn hóa phi vật thể: Dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh, hát sắc bùa và ca trù.
Đoàn khảo sát thực tế tại di tích Hoành Sơn Quan, xã Kỳ Nam
Qua nghe báo cáo và tìm hiểu, các đại biểu bày tỏ sưn trăn trở trước thực trạng của các di tích lịch sử - văn hóa, cũng như việc bảo tồn và phát huy các loại hình văn hóa phi vật thể. Cụ thể, một số di tích đang xuống cấp, hư hỏng, nhất là sau bão số 10 năm 2017 nhưng vẫn chưa được đầu tư tôn tạo kịp thời; đội ngũ những người trực tiếp làm công tác quản lý, bảo vệ di tích thu nhập thấp, đời sống khó khăn nên chưa chăm lo cho di tích một cách tương xứng; các nguồn kinh phí để tôn tạo, sửa chữa di tích còn hạn chế; các nghệ nhân hát dân ca ví, giặm rất ít, việc tập luyện, lưu truyền các làn điệu dân ca cổ gặp nhiều khó khăn.
Tại buổi làm việc, địa phương đề nghị Chính phủ và các bộ ngành Trung ương cần nghiên cứu, biên soạn, đưa nội dung giáo dục ý thức bảo vệ di sản văn hóa vào trong hệ thống giáo dục; HĐND, UBND tỉnh có cơ chế chính sách để tăng nguồn kinh phí tu bổ, chống xuống cấp cho các di tích; phục hồi di sản văn hóa phi vật thể ca trù tại Kỳ Hưng; hỗ trợ kinh phí hoạt động cho các CLB dân ca ví, giặm; Sở VH-TT&DL hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ cho các CLB dân ca ví, giặm trên địa bàn; cần quy hoạch di tích Hoành Sơn Quan, cấp bìa sử dụng đất cho các di tích…