Theo quy định, trước năm 1999, giáo viên ở các cơ sở giáo dục mầm non ngoài công lập không thuộc diện tham gia BHXH. Từ năm 1999 trở lại đây, Nhà nước có chính sách quy định giáo viên mầm non ngoài công lập có ký hợp đồng lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, thực tế, phải vài năm sau đó, giáo viên mầm non ngoài công lập mới chính thức đăng ký tham gia và đóng BHXH.
Để những giáo viên mầm non nói trên có đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng, ngày 22/3/2004, Bộ GD&ĐT và BHXH Việt Nam đã có Công văn số 2150/GDĐT-BHXH về thực hiện BHXH, BHYT đối với người lao động (NLĐ) thuộc các cơ sở giáo dục mầm non. Tại mục 1 và 4 của hướng dẫn, quy định rõ: NLĐ làm việc trong biên chế hoặc hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên tại các cơ sở giáo dục mầm non đều được tham gia BHXH, BHYT bắt buộc theo quy định hiện hành của Nhà nước (không kể độ tuổi, không phân biệt loại hình trường công lập, bán công, dân lập hay tư thục...)…; những NLĐ có thời gian làm việc liên tục tại các cơ sở mầm non từ trước hoặc sau khi Chính phủ ban hành Nghị định số 73/1999/NĐ-CP mà chưa tham gia đóng BHXH, thì có thể đóng BHXH cho thời gian từ tháng 1/1995 đến khi đã tham gia đóng BHXH. Mức đóng bằng 15% mức tiền lương tính trên mức tiền lương do Nhà nước quy định tại thời điểm thu nộp.
Do đó, những giáo viên mầm non hết tuổi lao động vào giai đoạn 2011-2014 thực tế chỉ có từ 10-15 năm đóng BHXH. Lúc này, họ chỉ đủ điều kiện hưởng BHXH một lần chứ không đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng.
Với những giáo viên nghỉ hưu vào giai đoạn 2011-2014, họ sẽ có từ 16-20 năm đóng BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, phần lớn trong số họ vẫn không đủ điều kiện để hưởng lương hưu hàng tháng.
Đến năm 2011, Nhà nước tiếp tục có chính sách hỗ trợ một phần kinh phí đóng BHXH tự nguyện cho giáo viên mầm non chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng (theo Quyết định số 45/QĐ-TTg ngày 18/8/2011 của Thủ tướng Chính phủ). Trên cơ sở đó, giáo viên mầm non tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện từ năm 2011; đến hết năm 2014, họ có vừa đủ 20 năm đóng BHXH, đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng.
Như vậy, với các chính sách và việc tạo nguồn hỗ trợ của Nhà nước cũng như quá trình tham gia đóng góp của bản thân NLĐ, giáo viên mầm non ngoài công lập, từ chỗ không thuộc đối tượng tham gia BHXH đã thuộc diện tham gia BHXH, từ chỗ chỉ đủ điều kiện hưởng BHXH một lần đã tích lũy đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng.
Nguyên nhân khiến mức lương hưu của nhóm giáo viên mầm non thấp, được Trưởng phòng Chế độ BHXH tỉnh Nguyễn Thị Hồng Lam cho biết: Đầu tiên là do tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của giáo viên mầm non thấp, dẫn đến lương hưu được tính trên nền tiền lương này cũng bị kéo theo ở mức không cao. Tiếp đó là do thời gian đóng BHXH của giáo viên mầm non ngắn, khiến tỷ lệ hưởng lương hưu thấp.
Câu chuyện của cô giáo Trương Thị Lan - Trường Mầm non Lê Duẩn là một ví dụ. Cô Lan có quá trình công tác và đóng BHXH từ tháng 1/1995 đến tháng 8/2017, với tổng thời gian tham gia BHXH là 22 năm 8 tháng. Theo quy định tại Khoản 3, Điều 62 Luật BHXH, cô Lan vừa có thời gian đóng BHXH thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định, vừa có thời gian đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định nên khi tính lương bình quân tháng đóng BHXH chung của các thời gian thì mức lương bình quân được tính toán cụ thể là 1.829.215 đồng. Mức lương hưu hàng tháng mà cô Lan được hưởng là 1.262.158 đồng, sau khi được bù bằng mức lương cơ sở là 1.300.000 đồng/tháng. Căn cứ các quy định của Nhà nước thì BHXH tỉnh Hà Tĩnh tính mức tiền lương hưu hàng tháng đối với cô Trương Thị Lan là hoàn toàn đúng quy định.
Trao đổi với báo chí, thầy giáo Đặng Quốc Hiền - Trưởng phòng GD&ĐT huyện Cẩm Xuyên, cho biết: Tình trạng lương hưu của giáo viên mầm non thấp, không đủ sống là rất nhiều. Phòng đã có những kiến nghị, đề xuất nhưng chưa có thay đổi... Mong rằng Nhà nước sẽ có những sự điều chỉnh chính sách hợp lý để đội ngũ giáo viên mầm non có được mức lương hưu tương xứng, tạo động lực để họ phấn đấu, cống hiến.
