Theo Nghị định 105/2017/NĐ-CP ngày 19/09/2017 của Chính phủ về Kinh doanh rượu, thương nhân bán lẻ rượu có độ cồn từ 5,5 độ trở lên phải được cấp giấy phép; thương nhân kinh doanh rượu dưới 5,5 độ phải thực hiện đăng ký theo quy định. Rượu đạt chuẩn phải được kiểm soát nghiêm ngặt các chỉ số như methanol, ethanol và phải qua hệ thống chưng cất, lọc khử sau khi nấu. Tuy nhiên, với rượu thủ công, rất ít hộ sản xuất quan tâm đến những yêu cầu này. Quy định là vậy, nhưng trên thực tế, việc quản lý rượu thủ công gần như đang bị bỏ ngỏ.
Ngay sát trụ sở UBND xã Xuân Lộc, một cơ sở nấu và bán rượu thủ công vẫn hoạt động dường như không biết đến quy định hiện hành. Thời điểm phóng viên có mặt, cơ sở này đang dự trữ khoảng 600 lít rượu để sẵn sàng cung cấp cho khách.
Bà N.T.H. (chủ cơ sở), cho biết: “Có khách ngoài Vinh đến lấy 200 - 300 lít, một lít 45 nghìn. Mình nấu thủ công, không sử dụng máy khử aldehit gì cả, độ cồn dao động từ 40 - 50 độ”.
Khi được hỏi về giấy phép, câu trả lời của chủ cơ sở gói gọn trong sự thản nhiên: "Gia đình đã nấu rượu hơn 30 năm, chưa từng được cấp phép và cũng không nắm rõ quy định pháp luật".
Tìm đến 1 cơ sở kinh doanh rượu khác trên địa bàn phường Hà Huy Tập, cơ sở này cũng chưa được cấp phép, không có máy đo độ rượu, không thiết bị khử độc tố. Toàn bộ quá trình nấu và bán rượu chỉ dựa vào kinh nghiệm và sự ước lượng cảm tính.
Khi chúng tôi ngỏ ý muốn đặt rượu số lượng lớn, chủ cơ sở này cho biết: "Cơ sở có thể đáp ứng mọi đơn hàng, từ vài lít đến 200 lít/lần. Máy đo độ rượu đã hỏng từ lâu, nên độ cồn chỉ được ước lượng. Rượu càng nặng độ thì giá càng cao".
Mỗi ngày, từ những lò nấu kiểu này, hàng chục lít rượu thành phẩm tiếp tục được đưa ra thị trường - không kiểm định, không ai chịu trách nhiệm nếu xảy ra rủi ro.
Ngoài bán "tận lò", rượu thủ công không nhãn mác, không địa chỉ sản xuất, không rõ thành phần còn được bày bán phổ biến tại quán cơm, quán nhậu, hàng tạp hóa...
Theo số liệu từ Sở Công thương, toàn tỉnh hiện có hơn 2.000 hộ nấu rượu thủ công tại nhà, với sản lượng ước tính 20.000 – 30.000 lít mỗi ngày. Thế nhưng, chỉ có 3 doanh nghiệp được cấp giấy phép sản xuất rượu gồm: Công ty CP Dược Hà Tĩnh, Tổng Công ty Khoáng sản và Thương mại Hà Tĩnh; Công ty CP Rượu Whisky Can Lộc. Ngoài ra, có khoảng 20 cơ sở sản xuất rượu thủ công nhằm mục đích kinh doanh được các địa phương cấp phép.
Khoảng cách giữa con số quản lý và thực tế là quá lớn. Điều đó đồng nghĩa với việc mỗi ngày, một lượng rượu khổng lồ ngoài vòng kiểm soát vẫn đang âm thầm chảy vào thị trường, trong khi công tác quản lý ở cơ sở gặp nhiều khó khăn.
Ông Trần Sỹ Hùng, Trưởng phòng Kinh tế UBND xã Xuân Lộc cho biết: “Toàn xã hiện có khoảng 120 hộ nấu rượu và kinh doanh rượu tuỳ quy mô, mức độ, tuy nhiên chưa có hộ nào được cấp phép kinh doanh. Vấn đề này địa phương nắm được, tuy nhiên sau khi chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động nên nhiều việc, chưa xử lý vấn đề này được triệt để. Sắp tới, địa phương sẽ tiến hành lập đoàn kiểm tra để có những giải pháp đối với tình trạng này nhằm đảm bảo quyền lợi và sức khoẻ cho người tiêu dùng”.
Quy định pháp luật đã có, nhưng người nấu vẫn nấu, người bán vẫn bán, người mua vẫn uống. Rượu thủ công trôi nổi tồn tại trong một vòng luẩn quẩn không ai chịu trách nhiệm. Đã đến lúc cần siết chặt quản lý rượu thủ công một cách thực chất từ cấp phép, kiểm tra đến xử lý vi phạm. Song song với đó là trách nhiệm tuân thủ pháp luật của các cơ sở sản xuất, kinh doanh và trên hết là sự tỉnh táo của người tiêu dùng.
Trao đổi với phóng viên Báo và Phát thanh, truyền hình Hà Tĩnh, bà Nguyễn Thị Thanh Tâm - phòng Quản lý Công nghiệp, Sở Công thương cho biết: "Thời gian tới, đơn vị sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với UBND cấp xã và các ngành liên quan đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật; hướng dẫn, đôn đốc các cơ sở chấp hành quy định; tổ chức tập huấn chuyên môn; thực hiện hậu kiểm theo quy định; đồng thời phối hợp rà soát, thống kê, cập nhật đầy đủ các cơ sở sản xuất, kinh doanh rượu để quản lý chặt chẽ, bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng và ổn định thị trường".
Nếu sử dụng rượu không đảm bảo chất lượng, nguy cơ cao xảy ra ngộ độc rượu, từ đó có thể gây biến chứng cấp tính và mạn tính, đe dọa tính mạng người sử dụng. Rượu pha trộn hóa chất công nghiệp như methanol chỉ cần một lượng nhỏ cũng gây đau đầu, đau bụng, nôn mửa; nặng hơn có thể mù lòa, hôn mê, suy đa tạng và tử vong nếu không cấp cứu kịp thời. Các tạp chất trong rượu khiến gan phải hoạt động quá mức, dẫn đến viêm gan, xơ gan, suy thận, rối loạn thần kinh, giảm trí nhớ, ảnh hưởng tim mạch và nguy cơ tai biến mạch máu não.
Người dân không nênsử dụng rượu không rõ nguồn gốc; cần lựa chọn sản phẩm có nhãn mác, được cấp phép lưu hành. Sau khi uống rượu, nếu xuất hiện các triệu chứng như đau đầu, đau bụng, nhìn mờ, giảm ý thức, cần đến ngay cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời.
Bác sĩ Nguyễn Đức Hoàn, Khoa Cấp cứu chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Tĩnh
