Vì sao nhiều khu xử lý rác “tê liệt”?

Khu xử lý rác thải tại xã Hồng Lộc được đầu tư gần 10 năm trước trên diện tích 2ha, thiết kế xử lý theo công nghệ chôn lấp từng tầng, phục vụ 12 xã khu vực Lộc Hà cũ. Theo tính toán ban đầu, khu xử lý này chỉ đảm nhiệm hoạt động xử lý rác trong khoảng 8 năm. Tuy nhiên, đến nay, sau gần một thập kỷ vận hành, bãi rác đã gần như quá tải, nhưng mỗi ngày vẫn phải tiếp nhận lượng rác lớn từ các địa phương lân cận.

Một trong những nguyên nhân chính khiến khu xử lý rác Hồng Lộc ngày càng xuống cấp là do tồn tại kéo dài trong công tác quản lý. Trước đây, bãi rác thuộc huyện Thạch Hà cũ quản lý. Sau khi mô hình chính quyền 2 cấp được triển khai, khu xử lý được bàn giao tạm thời về xã Hồng Lộc, nhưng đến nay chưa có bất kỳ văn bản chính thức nào giao nhận tài sản, hạ tầng. Điều này dẫn đến tình trạng “cha chung không ai khóc”: nguồn kinh phí vận hành thiếu thốn, máy móc phục vụ chôn lấp như máy xúc, máy san gạt, xe vận chuyển rác đều xuống cấp, hư hỏng nhưng không có nguồn để sửa chữa.

Ông Bùi Trọng Đỉnh – Trưởng phòng Kinh tế, UBND xã Hồng Lộc cho biết: “Xã đã hai lần có văn bản đề nghị các cơ quan liên quan hoàn tất thủ tục bàn giao và bổ sung kinh phí vận hành nhưng đến nay vẫn chưa nhận được phản hồi. Trong khi đó, lượng rác từ các xã lân cận tiếp tục đổ về mỗi ngày khiến bãi rác càng thêm quá tải”.

Không chỉ Hồng Lộc, Nhà máy Xử lý rác thải sinh hoạt Vũ Quang, thuộc xã Thượng Đức từng được kỳ vọng là bước đột phá trong bảo vệ môi trường tại huyện miền núi Vũ Quang cũ, cũng đang rơi vào cảnh “đắp chiếu”.

Dự án có tổng mức đầu tư hơn 14 tỷ đồng, công suất thiết kế 7-8 tấn/ngày, đưa vào vận hành từ tháng 7/2024 bằng công nghệ lò đốt. Thế nhưng, chỉ hơn một năm sau, toàn bộ khu nhà máy trở nên hoang vắng, lò đốt ngừng hoạt động, mái che hư hỏng, khung thép hoen gỉ, phía trong rác thải chất thành đống lớn, bốc mùi hôi thối nồng nặc.

Nguyên nhân khiến Nhà máy Xử lý rác thải sinh hoạt Vũ Quang ngưng hoạt động được xác định là do Công ty CP Đầu tư phát triển và xây dựng Quốc Tế, đơn vị được giao vận hành đã đơn phương dừng vận hành mà không thông báo cho địa phương. Trong khi đó, công suất lò đốt thực tế từ khi hoạt động chỉ đạt khoảng một nửa thiết kế, dẫn đến việc rác thải từ các xã Thượng Đức, Vũ Quang, Mai Hoa vẫn liên tục được đưa về nhưng không thể xử lý triệt để. Rác tồn đọng ngày càng lớn, gây ô nhiễm trầm trọng.

Ông Đậu Đình Dân – Phó Chủ tịch UBND xã Thượng Đức cho biết: “Địa phương đã nhiều lần đề xuất lên cấp trên xem xét giải pháp cho nhà máy, bởi nếu để kéo dài, công trình hơn 14 tỷ đồng có nguy cơ trở thành một điểm nóng ô nhiễm mới”.

Theo ông Đặng Hữu Bình – Trưởng phòng Môi trường - Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Tĩnh, sau khi thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp, một số khu xử lý rác trước đây do cấp huyện làm chủ đầu tư, quản lý nên việc bàn giao tài sản chưa được thực hiện đầy đủ theo đúng quy định. Do vậy, có các khu xử lý rác nhưng chính quyền xã không đứng ra quản lý nên dẫn đến nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Trước thực trạng trên, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Tĩnh đã phối hợp Sở Tài chính tổ chức làm việc với các xã trên địa bàn tỉnh có các khu xử lý rác để hướng dẫn, lập hồ sở gửi lên các sở, để tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo bàn giao các khu xử lý rác cho địa phương quản lý.

Từ câu chuyện hai khu xử lý rác ở Hồng Lộc và Thượng Đức cho thấy nhiều lỗ hổng trong khâu đầu tư, vận hành và quản lý rác thải. Những bất cập kéo dài đang khiến môi trường bị đe dọa, ngân sách có nguy cơ thất thoát, đời sống người dân bị ảnh hưởng từng ngày.

Để giải quyết triệt để vấn đề này, rất cần sự vào cuộc quyết liệt của các sở, ngành nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý các khu xử lý rác và nhà máy rác, bố trí nguồn kinh phí sửa chữa, nâng cấp máy móc, hạ tầng. Các địa phương khi được bàn giao phải yêu cầu đơn vị vận hành thực hiện đúng cam kết hoặc lựa chọn nhà thầu mới có năng lực, tăng cường giám sát môi trường để giảm thiểu ảnh hưởng cho người dân...