Đây là phát hiện mà tiến sĩ Andrew Rambaut từ Đại học Edinburgh, Anh, cùng cộng sự tìm ra và đăng tải trên diễn đàn Virological cuối tháng 5.
Theo The Hindu, 47 đột biến này được tìm thấy trong trình tự bộ gene virus của những bệnh nhân thuộc làn sóng đang bùng phát bên ngoài châu Phi. Họ so sánh với bộ gene trước đó từ mẫu bệnh phẩm vào năm 2017-2019 ở Singapore, Israel, Nigeria và VƯơng Quốc Anh.
“Con số lớn đến không ngờ”
“47 vị trí được thay thế trong khoảng 3-4 năm là con số lớn đến không ngờ. Virus gây đậu mùa khỉ được coi là loại lây truyền từ động vật sang người và khả năng truyền từ người sang người giới hạn”, tiến sĩ Andrew Rambaut, tác giả chính, đánh giá.
Tuy nhiên, tiến sĩ Vinod Scaria, nhà khoa học cấp cao tại Viện Genomics và Sinh học Tích hợp (CSIR-IGIB) của Delhi, Ấn Độ, cho rằng tỷ lệ đột biến của virus đậu mùa khỉ vẫn chưa được xác định rõ ràng.
“Con số đến từ dữ liệu hạn chế khiến chúng ta khó xác định được điều này. Sự thiếu chính xác cũng xuất phát từ thực tế virus đậu mùa khỉ chủ yếu là bệnh lây từ động vật sang người và những bộ gene trước đây không phải do lây truyền lâu dài từ người với người”, vị chuyên gia giải thích.
Hình ảnh virus đậu mùa khỉ dưới kính hiển vi. Ảnh: CDC
Nhận định về 47 đột biến xuất hiện trong bộ gene đang được giải trình tự, tiến sĩ Vinod Scaria nói: “Số lượng đột biến có vẻ nhiều hơn đáng kể so với dự kiến, song, điều này có nhiều ý nghĩa hơn. Tỷ lệ đột biến ước tính với bệnh đậu mùa khỉ có thể khác nhau ở các vật chủ khác nhau. Nhiều con đường tiến hóa trung gian và vật chủ ban đầu của chúng chưa được xác định để biết chính xác kết quả là gì”.
Virus đậu mùa khỉ đột biến nhiều có nguy hiểm?
Theo tiến sĩ Rambaut, nhiều đột biến phát sinh do hoạt động của enzyme đặc biệt có trong vật chủ để ngăn chặn virus nhân lên. Ông Rambaut cho rằng dựa trên kiểu đột biến được thấy trong bộ gene của virus được phân lập từ người vào năm 2017, đây là “dấu hiệu của sự nhân lên ở người”. Vị chuyên gia nhận thấy sự kế thừa của những thay đổi cụ thể trong bộ gene virus 2017 đến 2018 và cuối cùng là 2022. Điều đó có nghĩa sự lây truyền virus từ người sang người đã liên tục xảy ra ít nhất từ năm 2017 đến nay.
Trái ngược với quan điểm này, tiến sĩ Scaria lại không cho rằng sự xuất hiện của 47 đột biến chứng tỏ virus lây lan âm thầm từ người sang người trong thời gian dài.
“Bằng chứng cho thấy nhiều đột biến khớp với cấu trúc của một bộ enzym độc nhất. Cho dù đây là vật chủ chính, vật chủ trung gian ở người vẫn chưa được xác định và điều đó khó chứng minh chắc chắn cho dữ liệu hiện có”, TS Scaria nói.
Sự hiện diện của 47 đột biến cho thấy virus đậu mùa khỉ đột biến với tốc độ cao hơn nhiều so với tỷ lệ trước đây (2-3 đột biến/năm), nhưng các đột biết không hẳn khiến virus dễ lây lan hơn.
“Những đột biến mà chúng tôi thấy không làm thay đổi các axit amin trong protein. Nó cho thấy những đột biến này là tàn tích của hoạt động enzyme, không nhất thiết là quá trình tiến hóa, thích nghi của virus”, tiến sĩ Scaria giải thích.
Ngoài ra, virus đậu mùa khỉ không giống SARS-CoV-2. Nó không dựa vào thụ thể để xâm nhập tế bào. Vì vậy, các đột biến xuất hiện cũng khó làm tăng khả năng lây nhiễm của virus.
Các vết phát ban mưng mủ là triệu chứng thường gặp ở người bị đậu mùa khỉ. Ảnh: CNN
Tỷ lệ đột biến của virus đã cao hơn
Dù vậy, sự hiện diện của 47 đột biến này chỉ ra khả năng lây truyền liên tục của đậu mùa khỉ trong 4-5 năm qua. Điều không chắc chắn là virus đã thu thập những đột biến này ở người hay từ động vật. Các chuyên gia không có bộ gene được giải trình tự trong thời gian 2017-2022. Do đó, họ không thể chắc chắn cho bất kỳ kết luận nào.
47 đột biến - con số được cho là lớn bất thường - rõ ràng vẫn cho thấy khái niệm trước đây về tỷ lệ đột biến của virus đậu mùa khỉ là đánh giá chưa chính xác. Virus đậu mùa khỉ thực sự đã đột biến với tốc độ cao hơn những gì chúng ta đã giả định trước đó.
47 đột biến được thấy trong trình tự bộ gene chỉ ra virus có thể đã thu thập những đột biến này trong một khoảng thời gian ngắn.
“Sự thay đổi về dạng đột biến này có khả năng đánh dấu quá trình dịch chuyển từ vật chủ ban đầu sang người hoặc vật chủ trung gian và gây đột biến. Tỷ lệ thay đổi tăng gấp 10-20 lần và hiện tại là thay đổi một lần/tháng", tiến sĩ Richard Neher, Đại học Basel, Thụy Sỹ, viết trên Twitter.
Ông nói thêm: “Chúng tôi không biết những đột biến này làm gì. Phần lớn chúng có thể không liên quan hoặc khiến độc lực của virus cao hơn. Chúng tôi khôn có bằng chứng về sự thích nghi của virus. Nhưng điều này có thể giúp phân biệt những cụm dịch khác nhau của đợt bùng phát và hiểu về cách thức lây lan của nó".
