Trách nhiệm của thanh niên trong kỷ nguyên mới

Thế giới đang chuyển mình với tốc độ chưa từng có bởi sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo, khoa học công nghệ và những đổi thay sâu sắc trong quản trị quốc gia. Việt Nam đứng trước vận hội lịch sử, đang thực hiện những giải pháp đột phá mang tính nền tảng như sắp xếp lại tổ chức bộ máy, hoàn thiện thể chế, đổi mới mô hình tăng trưởng… để mở đường cho một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Lúc này, một trong những yếu tố quan trọng cần thực hiện là phải khơi dậy hào khí dân tộc, tinh thần tự chủ, tự lực, tự cường; gắn kết chặt chẽ sức mạnh nội lực với thời đại để đưa đất nước tiến xa, vững vàng trên bản đồ thế giới. Trong hành trình ấy, không ai khác, chính thanh niên là lực lượng tiên phong, là ngọn lửa dẫn đường cho đổi mới, sáng tạo và phát triển bền vững. Họ chính là lực lượng gánh vác sứ mệnh lịch sử, hiện thực hóa giấc mơ hùng cường, đưa Việt Nam sánh vai với các cường quốc năm châu như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn.

Lịch sử dân tộc đã chứng minh vai trò to lớn của thanh niên trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng đất nước. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, biết bao thanh niên đã không tiếc máu xương, sẵn sàng hy sinh vì độc lập, tự do của dân tộc. Những tấm gương tiêu biểu như Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi - người đã hiên ngang đối diện với cái chết, khẳng định tinh thần bất khuất của tuổi trẻ Việt Nam; anh Lý Tự Trọng - người thanh niên với câu nói bất hủ “Con đường của thanh niên chỉ là con đường cách mạng, không thể có con đường nào khác” trước tòa án thực dân, thể hiện ý chí kiên định và tinh thần cách mạng bất diệt; chị Võ Thị Sáu - nữ anh hùng kiên cường dù bị kẻ thù bắt giữ vẫn giữ trọn khí phách hiên ngang; hay 10 cô gái Ngã ba Đồng Lộc - những nữ TNXP đã ngã xuống, mãi mãi tuổi đôi mươi để giữ cho tuyến đường huyết mạch được thông suốt…

Bước vào thời kỳ mới, tinh thần ấy vẫn tiếp tục tỏa sáng trong thế hệ thanh niên Việt Nam giàu tri thức, bản lĩnh và sáng tạo. Trong lĩnh vực khoa học - công nghệ, đã từng có Nguyễn Hà Đông - tác giả trò chơi Flappy Bird gây tiếng vang toàn cầu, thể hiện năng lực công nghệ Việt Nam đang vươn lên. Trong phong trào khởi nghiệp, chàng thanh niên Lê Yên Thanh (30 tuổi) - sáng lập viên dự án “BusMap” đã góp phần tối ưu hóa giao thông công cộng tại nhiều thành phố. Trên mặt trận bảo vệ chủ quyền, Thượng úy Nguyễn Tiến Duy - một trong những gương mặt trẻ tiêu biểu của Hải quân nhân dân Việt Nam, luôn sẵn sàng nhận nhiệm vụ nơi đầu sóng ngọn gió.

Hay như trong lĩnh vực giáo dục, Hà Ánh Phượng - cô giáo trẻ người Mường là đại diện đầu tiên của Việt Nam lọt tốp 10 giáo viên xuất sắc nhất toàn cầu, tiên phong áp dụng mô hình “lớp học không biên giới”, sử dụng công nghệ để kết nối học sinh vùng nông thôn với giáo viên và bạn bè quốc tế qua các nền tảng trực tuyến. Nhờ đó, học sinh có cơ hội học tiếng Anh với người bản ngữ, tham gia các dự án đa văn hóa mà không cần rời khỏi lớp học. Sự đổi mới sáng tạo của cô góp phần thu hẹp khoảng cách giáo dục, truyền cảm hứng mạnh mẽ cho nhiều thế hệ giáo viên và học sinh…

Tuy nhiên, đó mới chỉ là những hiện tượng đơn lẻ, chưa tạo thành một phong trào rộng khắp, mạnh mẽ trong thanh niên Việt Nam. Không thể phủ nhận rằng có nhiều tấm gương xuất sắc, nhưng nhìn chung, một bộ phận không nhỏ thanh niên vẫn còn thiếu định hướng, thiếu khát vọng vươn lên, thậm chí sa vào lối sống thụ động, an phận hoặc chạy theo những giá trị hào nhoáng, nhất thời.

Trong bối cảnh đất nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với những cơ hội và thách thức đan xen, thanh niên Việt Nam cần phải có trách nhiệm hơn với chính mình và với tương lai của dân tộc. Không chỉ dừng lại ở một số cá nhân tiêu biểu, mà cần hình thành một phong trào thanh niên rộng lớn - một thế hệ trẻ dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới, dám đương đầu với khó khăn, thách thức.

Trong kỷ nguyên mới, thanh niên phải xác định sứ mệnh và vai trò tiên phong của mình trong đổi mới, sáng tạo và dẫn dắt các phong trào khởi nghiệp. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, những mô hình phát triển cũ kỹ, lối tư duy bảo thủ sẽ không thể giúp đất nước bứt phá. Chính thế hệ trẻ, với tinh thần xông pha, dám nghĩ dám làm, phải là lực lượng đi đầu trong việc tìm ra hướng đi mới, góp phần thúc đẩy nền kinh tế tri thức, tạo ra giá trị thực tiễn cho xã hội.

Trách nhiệm tiên phong không chỉ thể hiện ở việc nắm bắt công nghệ, mà còn ở tinh thần khởi nghiệp - tinh thần tự tạo ra cơ hội thay vì chờ đợi. Những startup thành công như VNG, MoMo, hay Be Group đều có dấu ấn của những người trẻ dám mạo hiểm và kiên trì với lý tưởng của mình. Khởi nghiệp không chỉ giới hạn trong lĩnh vực công nghệ mà còn có thể phát triển ở nhiều lĩnh vực khác như nông nghiệp thông minh, công nghiệp sáng tạo, giáo dục số hay kinh tế xanh. Điều quan trọng là thanh niên cần dũng cảm bước ra khỏi vùng an toàn, chủ động học hỏi và sẵn sàng đối mặt với thách thức. Khi có một phong trào mạnh mẽ, Việt Nam không chỉ có những doanh nhân trẻ thành đạt, mà còn tạo ra một thế hệ thanh niên dám đột phá, sẵn sàng dẫn dắt đất nước trên con đường phát triển bền vững.

Bên cạnh tinh thần tiên phong trong đổi mới và khởi nghiệp, thanh niên Việt Nam còn có trách nhiệm quan trọng trong việc không ngừng tự trau dồi kiến thức và thích ứng với sự thay đổi. Trong bối cảnh thế giới liên tục biến động, đặc biệt trước làn sóng sa thải, thất nghiệp do tự động hóa, chuyển đổi số và suy thoái kinh tế, chỉ những ai có năng lực thích nghi tốt mới có thể tồn tại và phát triển.

Việc học tập không chỉ dừng lại trong trường lớp mà phải trở thành một quá trình suốt đời. Thanh niên cần chủ động cập nhật kiến thức, rèn luyện các kỹ năng quan trọng như tư duy phản biện, sáng tạo, giải quyết vấn đề, kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm. Bên cạnh đó, các kỹ năng số như sử dụng công nghệ, phân tích dữ liệu, lập trình hay quản lý dự án cũng là yếu tố quan trọng giúp họ đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động hiện đại.

Đặc biệt, trong thời kỳ trí tuệ nhân tạo và tự động hóa dần thay thế lao động phổ thông, thanh niên không thể chỉ dựa vào bằng cấp mà phải linh hoạt trong việc học thêm những kỹ năng mới, mở rộng tư duy đa lĩnh vực. Sự nhạy bén trong việc nắm bắt xu hướng nghề nghiệp, khả năng thích nghi nhanh chóng với môi trường làm việc thay đổi liên tục sẽ là lợi thế giúp họ tránh khỏi nguy cơ bị đào thải.

Trách nhiệm này không chỉ vì lợi ích cá nhân mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giữ vững động lực phát triển của quốc gia. Một thế hệ thanh niên có năng lực, sẵn sàng học hỏi và đổi mới sẽ giúp Việt Nam không chỉ trụ vững mà còn vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số.

Lực lượng thanh niên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gìn giữ và phát triển văn hóa truyền thống của dân tộc ở kỷ nguyên mới. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, nếu thế hệ trẻ không ý thức được giá trị của bản sắc dân tộc, nguy cơ mai một văn hóa truyền thống là điều khó tránh khỏi. Ngược lại, khi thanh niên chủ động tiếp cận, tìm hiểu và sáng tạo trên nền tảng di sản văn hóa, họ có thể biến những giá trị lâu đời thành nguồn cảm hứng mới, giúp văn hóa Việt Nam vừa được bảo tồn, vừa có sức sống mạnh mẽ trong thời đại mới.

Trên thực tế, nhiều bạn trẻ đã tích cực lan tỏa văn hóa truyền thống theo cách sáng tạo. Ví dụ, nhóm Vietnamme đã hồi sinh các họa tiết dân gian qua thời trang và thiết kế hiện đại, giúp giới trẻ dễ dàng tiếp cận và tự hào hơn về văn hóa nước nhà. Những dự án như Đình làng Việt tập hợp thanh niên trong việc nghiên cứu, bảo tồn các di tích cổ; hay việc các nghệ sĩ trẻ như Hoàng Thùy Linh, Đen Vâu lồng ghép chất liệu văn hóa dân gian vào âm nhạc; Hòa Minzy với MV Bắc Bling kết hợp thành công những yếu tố hiện đại với giá trị truyền thống đã minh chứng cho sức mạnh của thế hệ trẻ trong việc gìn giữ bản sắc dân tộc...

Tuy nhiên, trách nhiệm của thanh niên không chỉ dừng lại ở việc giữ gìn, mà còn phải phát triển văn hóa theo hướng phù hợp với thời đại. Điều đó đòi hỏi sự chủ động học hỏi, sáng tạo và ứng dụng công nghệ để quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới. Khi thế hệ trẻ nhận thức được rằng, văn hóa không chỉ là những giá trị của quá khứ mà còn là động lực để xây dựng tương lai, họ sẽ trở thành những sứ giả thực thụ, góp phần đưa Việt Nam tỏa sáng trên bản đồ văn hóa toàn cầu.

Phát biểu chỉ đạo Đại hội IX Hội LHTN Việt Nam, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã căn dặn: “Yêu cầu, nhiệm vụ đối với thanh niên trong giai đoạn cách mạng mới rất vẻ vang, đòi hỏi hơn bao giờ hết, thanh niên cần tỏ rõ vai trò của mình trong mọi hoạt động của đời sống xã hội, ý thức rõ về trách nhiệm, nhiệm vụ của mình, phải là lực lượng đi đầu trong học tập, rèn luyện, không ngừng phấn đấu vươn lên làm chủ khoa học, công nghệ, bền lòng, quyết tâm, đồng tâm, việc đáng làm phải quyết, phải làm bằng được, ưu tiên hành động, nói ít làm nhiều, năng động, quyết đoán, nắm bắt và tranh thủ thời cơ, tuyệt đối không kiêu ngạo, tự mãn”.

Một thế hệ thanh niên có ý thức trách nhiệm với bản thân, với cộng đồng và với đất nước sẽ là nền tảng vững chắc để Việt Nam phát triển mạnh mẽ, vững bước vươn mình vào kỷ nguyên mới của dân tộc. Đã đến lúc mỗi người trẻ không chỉ hỏi: “Đất nước đã làm gì cho ta?” mà quan trọng hơn, là tự đặt câu hỏi: “Mình có thể làm gì cho đất nước hôm nay?”. Khi tư duy ấy thấm sâu vào nhận thức và hành động, thanh niên Việt Nam sẽ thực sự trở thành lực lượng xung kích, kiến tạo tương lai, đưa dân tộc tiến xa hơn trên con đường phát triển.