Những "chuyến đi" vào ký ức lịch sử

(Baohatinh.vn) - Làm báo cho tôi cơ hội được lắng nghe và ghi chép lại những câu chuyện của các nhân chứng một thời đạn lửa. Đó là những mối duyên nghề kỳ lạ - mối duyên được chạm vào những con người làm nên lịch sử.

Nhiều năm làm báo, tôi vẫn không thôi bất ngờ trước những lối rẽ kỳ lạ mà nghề đã dẫn dắt cho mình. Tưởng chỉ là một đề tài, một cuộc phỏng vấn cho một bài viết phải hoàn thành đúng hạn, thế mà, đôi khi lại trở thành "chuyến đi" vào ký ức lịch sử, được gặp gỡ những con người đã "Làm nên Đất Nước muôn đời"...

bqbht_br_1.jpg
Những năm tháng làm báo, tôi có cơ hội được gặp gỡ nhiều nhân chứng lịch sử. Trong ảnh: Tác giả trò chuyện cùng Thiếu tướng Nguyễn Trọng Thường - nguyên Phó Tham mưu trưởng Bộ đội Biên phòng Việt Nam.

Là một phóng viên chuyên viết về mảng đề tài chính trị, xã hội, lịch sử và văn hóa, nhân vật của tôi thường là những người cao tuổi, những nhân chứng đã từng bước qua thời khắc thiêng liêng của hai cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại. Có lẽ vì có nhiều cơ hội gặp gỡ với những con người “muôn năm cũ” ấy mà bạn bè và đồng nghiệp vẫn thường đùa vui rằng tôi là một nhà báo "rất có duyên với các cụ".

Trong nhiều cuộc gặp gỡ như thế, tôi vẫn nhớ mãi cuộc gặp với người cựu chiến binh Vương Khả Khai (SN 1938, ở xã Thạch Liên, huyện Thạch Hà). Đó là người lính may mắn sống sót trở về sau chiến tranh. Sống trong hòa bình nhưng người cựu binh ấy vẫn đau đáu nỗi nhớ thương những đồng đội còn nằm lại nơi chiến trường.

bqbht_br_thiet-ke-chua-co-ten-2025-06-02t205749330.jpg
Ông Vương Khả Khai chia sẻ cùng tác giả nỗi lòng đau đáu vì nhiều đồng đội còn nằm lại nơi chiến trường. Ảnh tư liệu tháng 5/2021.

Hơn 25 năm sau ngày trở về, ông bắt đầu hành trình đi tìm phần mộ của các liệt sỹ. Dù cuộc sống vợ chồng ông vô cùng khó khăn, chật vật nhưng hàng chục năm, bằng đồng lương bệnh binh ít ỏi, ông vẫn miệt mài với những chuyến đi trở lại chiến trường xưa. Ông đã đưa được phần mộ của 5 người đồng đội trở về với gia đình, quê hương.

Cuộc phỏng vấn ngày hôm đó, những câu chuyện kể, những giọt nước mắt nghẹn ngào của ông Khai khiến tôi vô cùng xúc động và cảm phục. Khi tôi đưa máy ảnh ra để chụp lại những hình ảnh, những kỷ vật làm tư liệu cho bài viết của mình, vợ chồng ông Khai ấp úng như có điều muốn nói. Ông ngại ngần đẩy tay vợ: “Bà nói đi!”, bà lại e ngại nhìn chồng: “Thôi, ông nói đi!”. Nhận thấy biểu cảm lạ của hai người, tôi liền hỏi: “Thưa hai bác, có chuyện gì, bác cứ nói đi ạ!”.

bqbht_br_thiet-ke-chua-co-ten-2025-06-02t211516046.jpg
Những tấm ảnh chung đầu tiên của vợ chồng ông Vương Khả Khai sau mấy chục năm lấy nhau.

Lúc đó, hai ông bà mới ngại ngần nói với tôi rằng: “Chúng tôi lấy nhau đã mấy chục năm mà chưa bao giờ có một tấm ảnh chung, sẵn O có máy ảnh, nếu không phiền thì nhờ O chụp giúp chúng tôi một tấm làm kỷ niệm được không?”. Nghe xong câu của ông, tôi như lặng người đi, trong khoảnh khắc ấy, nước mắt chực trào.

Với một người trẻ được sinh ra và lớn lên trong hòa bình, dễ dàng sở hữu cùng lúc nhiều thiết bị công nghệ như tôi sẽ không bao giờ nghĩ rằng, một bức ảnh lại là điều xa xỉ đến vậy. Họ - hai con người đã đi qua khói lửa bom đạn nơi tiền tuyến, đi qua những năm tháng nhọc nhằn, đến tuổi xế chiều không ai nghĩ rằng: một bức ảnh chung của vợ chồng lại trở thành điều mong mỏi đến thế!

Ông đứng cạnh bà, hai mái đầu bạc và một tình yêu sắt son, thầm lặng. Tôi đưa máy lên chụp - bức ảnh không được dùng làm tư liệu minh họa cho bài viết nhưng tôi biết, đó là tấm hình quan trọng nhất mà tôi có được vào buổi chiều hôm ấy. Khi bài báo được đăng tải trên Báo Hà Tĩnh, tôi đã mang tờ báo in cùng bức ảnh chụp hai vợ chồng đã được in và ép plastic cẩn thận đến tặng ông bà. Niềm vui, sự bất ngờ hiện rõ trên gương mặt già nua của họ khiến tôi hiểu rằng, tấm ảnh đó không chỉ là một khung hình mà là một món quà mà có lẽ chỉ nghề báo mới cho tôi cơ hội được trao tặng.

1-5.jpg
Ông Trần Quốc Hoạt và vợ vui mừng khi được kết nối với người đồng đội năm xưa sau 50 năm thất lạc.

Trong dịp lễ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam - thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), tôi lại may mắn có được cơ duyên gặp gỡ, chứng kiến một phép màu, một cuộc hội ngộ đặc biệt giữa hai người lính, người đồng đội sau 50 năm xa cách. Đấy là một ngày đẹp trời, tôi bất ngờ nhận được thông tin từ các bác cán bộ Hội Cựu chiến binh tỉnh - những “người quen” sau nhiều năm tôi gắn bó với công tác tuyên truyền về mảng đề tài này.

Các bác cung cấp cho tôi thông tin về câu chuyện của cựu chiến binh Hoàng Minh Chiêm (SN 1945, quê ở thôn Đồng Tâm, xã Phúc Sơn, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình) mong muốn tìm lại đồng đội xưa thông qua kỷ vật là một mảnh giấy với những dòng chữ viết vội trên chiến trường năm xưa.

Cùng với sự hỗ trợ của các bác ở Hội cựu chiến binh tỉnh, huyện, tôi đã tìm được đến nhà ông Trần Quốc Hoạt (SN 1942, thôn Ba Giang, xã Việt Tiến, huyện Thạch Hà) - người đồng đội mà ông Chiêm hằng mong nhớ, kiếm tìm trong suốt hơn 50 năm qua.

Những kỷ vật từ thời chiến tranh của các nhân chứng lịch sử, của các anh hùng liệt sỹ mà tôi may mắn được biết đến.

Những kỷ vật từ thời chiến tranh của các nhân chứng lịch sử, của các anh hùng liệt sỹ mà tôi may mắn được biết đến.

Nỗ lực kết nối thông tin, tôi đã thực hiện cuộc gọi bằng hình ảnh thông qua điện thoại thông minh để hai người đồng đội được hội ngộ. Giây phút nhìn thấy nhau trên màn hình điện thoại, hai người lính già reo lên mừng rỡ “Đúng bạn tôi rồi!”. Nụ cười và ánh mắt họ long lanh niềm vui ngày hội ngộ. Còn tôi, may mắn trở thành nhân chứng của khoảnh khắc gặp gỡ diệu kỳ ấy.

Và tác phẩm “Chuyện hai cựu binh vừa tìm được nhau: Một cuộc gọi - hơn nửa thế kỷ đợi chờ” khi được đăng tải trên Báo Hà Tĩnh đã được đông đảo độc giả đón nhận và đấy cũng là một trong nhiều câu chuyện đẹp đẽ, nhân văn giữa những ngày tháng Tư lịch sử.

Trong dòng chảy hối hả của thời sự, tôi vẫn chọn tìm về những đề tài sâu lắng. Dẫu mảng đề tài này kén người đọc và không dễ thực hiện nhưng tôi vẫn viết, bởi tôi thấy, đó là những điều đáng được kể lại. Mỗi nhân vật là một câu chuyện, một cuộc đời, một lý tưởng sống cao đẹp. Được gặp gỡ, trò chuyện với những người lính đã đi qua chiến tranh; được cầm trên tay những di vật của các anh hùng, liệt sỹ, tôi như được “chạm tay” vào lịch sử.

1-6.jpg
Thiếu tá, nhà báo chiến trường Trương Quang Hường không chỉ là một nhân vật trong bài viết của tôi mà còn là người tiếp thêm cho những nhà báo trẻ như chúng tôi niềm đam mê, sự dấn thân với nghề.

Sau mỗi cuộc gặp, mỗi bài báo, tôi vẫn giữ liên lạc với các bác, các cụ. Những ngày lễ, đặc biệt là Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 hằng năm, tôi vẫn nhận được tin nhắn, cuộc gọi chúc mừng từ những nhân vật lớn tuổi đặc biệt ấy. Lời chúc của các bác không hoa mỹ mà mộc mạc, chân tình và không quên căn dặn tôi phải làm báo bằng nhiệt huyết và trách nhiệm với người dân, với bạn đọc.

Họ là những con người bước ra từ lịch sử với lý tưởng và khát vọng chiến đấu vì độc lập, tự do, còn tôi bước ra từ cuộc sống hòa bình và nuôi đam mê với từng con chữ. Những cuộc trò chuyện, những sự gắn kết ấy càng cho tôi ý thức hơn trách nhiệm của một người cầm bút, để lịch sử không chỉ nằm yên trong ký ức của lớp người đi trước mà sống động trong từng trang báo và lưu giữ cho thế hệ mai sau.

Chủ đề 100 NĂM NGÀY BÁO CHÍ CÁCH MẠNG

Đọc thêm

Podcast truyện ngắn: Chuyện về cây táo không kết trái

Podcast truyện ngắn: Chuyện về cây táo không kết trái

Khi cây đào nở bừng sắc đỏ hồng, cúc vàng rực rỡ trải thảm dưới nắng sớm, thì cây táo chỉ âm thầm đâm chồi, chắt chiu từng tia nắng, từng giọt mưa... Mình chẳng cần phải giống ai, chỉ cần sống tử tế và kiên nhẫn, điều kỳ diệu tự khắc sẽ đến.
Bảo tồn dân ca ví, giặm gắn phát triển du lịch, xây dựng NTM

Bảo tồn dân ca ví, giặm gắn phát triển du lịch, xây dựng NTM

Dân ca ví, giặm không chỉ là những làn điệu, câu hát mà còn là tiếng lòng, là ký ức của bao thế hệ người dân Nghệ Tĩnh. Việc bảo tồn, phát huy các giá trị của dân ca ví, giặm trong đời sống đương đại là nhiệm vụ luôn được đặt lên hàng đầu.
Cảnh đại dương gây sửng sốt

Cảnh đại dương gây sửng sốt

Cuộc thi Nhiếp ảnh gia Đại dương 2025 ghi lại vẻ đẹp và sự mong manh của biển cả qua những khoảnh khắc sống động và ám ảnh.
 Podcast truyện ngắn "Khu vườn mùa thu"

Podcast truyện ngắn "Khu vườn mùa thu"

Mùa thu đi qua, hương quả chín lại nồng nàn trong những khu vườn quê, gợi nhắc bao kỷ niệm tuổi thơ. Không chỉ là ký ức, nơi ấy còn chất chứa bao tình cảm gia đình thiêng liêng...
 Podcast tản văn “Gặt lúa mùa thu”

Podcast tản văn “Gặt lúa mùa thu”

Những ngày này, bà con nông dân đang khẩn trương thu hoạch vụ lúa hè thu. Từng hạt vàng ấy chất chứa bao nhọc nhằn nhưng trên gương mặt những người dân quê vẫn ngời niềm vui...
Podcast Tản văn: Câu cá rô đồng

Podcast Tản văn: Câu cá rô đồng

Câu cá rô đồng là một hoạt động dân dã, gắn liền với tuổi thơ của nhiều bạn nhỏ ở vùng nông thôn Việt Nam. Tản văn “Câu cá rô đồng” của tác giả Trần Văn Lan vẽ nên một bức tranh chân thực ở làng quê những ngày tháng Chín.
Podcast: Mùa chanh

Podcast: Mùa chanh

Mùa thua hoạch chanh gắn với kỷ niệm tuổi thơ, là một phần ký ức quê hương rất đỗi thân thương, để ai đi xa vẫn còn nguyên vẹn một miền thương nhớ.
“Mưa đỏ”- Dòng ký ức bi tráng và lời nhắc nhở hôm nay

“Mưa đỏ”- Dòng ký ức bi tráng và lời nhắc nhở hôm nay

Có những bộ phim không chỉ để xem, mà còn để suy ngẫm. Có những thước phim không chỉ để khóc, mà còn để sống có trách nhiệm hơn. Bộ phim Mưa đỏ ra mắt đúng dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 chính là một tác phẩm như thế.
Podcast: Mùa thu cuộn tròn trong ký ức

Podcast: Mùa thu cuộn tròn trong ký ức

Mùa thu còn là mùa của những cảm xúc dịu dàng, của sự bình yên lặng lẽ và những chiêm nghiệm sâu sắc về dòng chảy của thời gian, về ký ức xưa cũ với bao luyến tiếc, nhớ nhung.
Đường về nhà

Podcast: Đường về nhà

Câu chuyện kể về Tuấn sau những biến cố đầu đời, trở về trong vòng tay gia đình. Tuấn nhận ra tác hại của việc nghiện game và đã có những hành động thức tỉnh giới trẻ sống tốt hơn..
Podcast Truyện ngắn: Ánh sáng cuối đường hầm

Podcast Truyện ngắn: Ánh sáng cuối đường hầm

Trong cuộc đời mỗi người, có những lúc ta tưởng chừng như đang đi trong đường hầm vô vọng. Thế nhưng, chỉ cần tia sáng nhỏ, một tình yêu thương chân thành, ta có thể tìm thấy lối ra.