"Hoan Châu đệ nhất danh thắng" chùa Hương Tích (thuộc xã Thiên Lộc, Can Lộc). Ảnh: Chùa Hương Tích ngày nay nhìn từ trên cao, Ảnh PV)
Nằm trên núi Hồng Lĩnh ở độ cao khoảng 650m so với mực nước biển, tương truyền chùa Hương Tích được xây dựng từ đời nhà Trần ở thế kỷ XIII. Chùa bao gồm một quần thể di tích với cảnh sắc tuyệt đẹp, như: chùa chính Hương Tích, động Tiên Nữ, am Bát cảnh, am Phun Mây, miếu Cô, suối Tiên... Từ xưa, chùa Hương Tích được ca ngợi đứng đầu trong 21 danh lam thắng cảnh của vùng đất Nghệ An và Hà Tĩnh.
Di tích khảo cổ học bãi Phôi Phối (Xuân Viên, Nghi Xuân) được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1974 bởi các nhà khảo cổ học. Năm 2014, bãi Phôi Phối - Bãi Cọi được Bộ VH-TT&DL công nhận là di tích khảo cổ cấp quốc gia.
Bãi Cọi thuộc văn hóa Sa Huỳnh (từ 1000 năm trước Công nguyên đến thế kỷ thứ 2 sau Công nguyên) vùng Trung bộ, có sự du nhập của văn hóa Đông Sơn và văn hóa đồ sắt Trung Quốc. Việc phát hiện di tích Bãi Phôi Phối- Bãi Cọi chứng minh Hà Tĩnh là vùng đất hàng nghìn năm trước, người Việt cổ đã sinh sống. (Ảnh: Mộ nồi - hình thức mai táng đặc biệt được tìm thấy ở Bãi Cọi. Hình ảnh được trưng bày tại Bảo tàng lịch sử quốc gia đợt 18/10/2020 vừa qua. Ảnh: Internet)
Di sản văn hóa Trường Lưu (xã Kim Song Trường, Can Lộc). Trong đó, nổi bật là “Mộc bản trường học Phúc Giang” (còn gọi là Mộc bản Trường Lưu) và “Hoàng hoa sứ trình đồ” (Hành trình đi sứ Trung Hoa) đã được công nhận là di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
"Mộc bản trường học Phúc Giang" được xem là bộ sách giáo khoa kinh điển được sử dụng liên tục cho việc dạy và học của hàng ngàn thầy giáo và học sinh qua gần 3 thế kỷ (XVIII - XX). Còn Hoàng hoa sứ trình đồ là tập bản đồ ghi chép với nhiều hình ảnh, thông tin phong phú, quý giá về hành trình đi sứ của sứ thần Đại Việt thế kỷ XVIII. (Ảnh: Mộc bản trường học Phúc Giang. Ảnh: PV)
Di tích Nguyễn Du (thị trấn Tiên Điền, Nghi Xuân) bao gồm một tổ hợp di sản vật thể và phi vật thể, trong đó, nổi bật là Di sản văn chương Nguyễn Du và Truyện Kiều.
Đại thi hào Nguyễn Du đã được Unesco công nhận là Danh nhân văn hóa thế giới (1965) với gia tài đồ sộ về các tác phẩm văn học giá trị. Trong đó, Truyện Kiều được xem là kiệt tác không chỉ đối với nền văn học Việt Nam mà còn đối với nền văn học thế giới. Ảnh: Các ấn phẩm liên quan đến Truyện Kiều được xuất bản bằng chữ Nôm, chữ Hán và một số ngôn ngữ khác qua nhiều thời kỳ....
Bảo vật quốc gia: Bia Sùng Chỉ (xã Tùng Lộc, Can Lộc). Bia Sùng Chỉ hay còn gọi là “Sùng Chỉ bi ký” được dựng vào năm Chính Hòa thứ 17 (1696) theo đề nghị của quan viên chức sắc và nhân dân 4 thôn (Mông Tiết, Trung Hậu, Vinh Phúc, Hựu Phúc), thuộc xã Tỉnh Thạch, huyện Thiên Lộc, phủ Đức Quang nay là xã Tùng Lộc (Can Lộc) nhằm ghi nhận công lao sự nghiệp của Hà Tông Mục đối với đất nước và quê hương.
Hiện, bia được dựng ở nhà thờ danh nhân Hà Tông Mục (thôn Tây Hương, xã Tùng Lộc). Tháng 1/2020, bia Sùng Chỉ đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là bảo vật quốc gia. Trong ảnh: Từ trái qua phải mặt trước và mặt sau của bia Sùng Chỉ.
Dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh là một loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian, được hình thành từ các hoạt động lao động sản xuất, sinh hoạt thường ngày... Năm 2014, dân ca ví, giặm đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại. Trong ảnh: Liên hoan Dân ca ví, giặm lần thứ 4, tổ chức tại Hà Tĩnh
Ca trù là loại hình diễn xướng bằng âm giai nhạc thính phòng rất thịnh hành tại khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ từ thế kỷ 15. Trong đó, Cổ Đạm (Nghi Xuân, Hà Tĩnh) được xem là một trong những cái nôi của nghệ thuật ca trù và Nguyễn Công Trứ là người có công đưa ca trù trở nên nổi tiếng vào thế kỷ 19 cho đến ngày nay. Ảnh: Hát ca trù tại Cổ Đạm (Nghi Xuân)
Hà Tĩnh cũng là địa phương nhiều lần đăng cai tổ chức liên hoan ca trù toàn quốc. Năm 2009, ca trù được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại và được xếp vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Trong ảnh: Một tiết mục ca trù của đoàn Hà Tĩnh tại Liên hoan Ca trù toàn quốc năm 2018.
Hà Tĩnh là vùng đất có một kho tàng di sản văn hóa (vật thể và phi vật thể) vô cùng phong phú và đa dạng, mỗi di sản đều có nét đặc sắc và vị trí riêng. Với vai trò là cơ quan đại diện Hội Di sản văn hóa Việt Nam ở Hà Tĩnh, thời gian qua, Chi hội Di sản Việt Nam tại Hà Tĩnh đã luôn nỗ lực cùng với các cơ quan chức năng trong việc nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn và phát huy các giá trị di sản. Thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục cố gắng làm tốt vai trò tham mưu của mình cùng các cấp, ngành phát huy vai trò di sản trong chiến lược xây dựng con người và văn hóa Hà Tĩnh.