Học sinh làm thêm dịp hè - "con dao 2 lưỡi"?

Tại Hà Tĩnh, xu hướng học sinh đi làm thêm dịp hè ngày càng phổ biến. Điều này không chỉ giúp các em có thêm thu nhập mà còn là cơ hội quý giá để rèn luyện kỹ năng sống. Tuy nhiên, nếu không có sự quản lý và lựa chọn cẩn trọng, việc làm thêm cũng tiềm ẩn không ít rủi ro và hệ lụy đáng lo ngại.

Vừa bước vào kỳ nghỉ hè, em N.V.T. (học sinh lớp 11, Cẩm Xuyên) đã nhanh chóng xin làm thêm tại một quán đồ uống gần nhà để kiếm thêm thu nhập. Em T. chia sẻ: “Em muốn tận dụng thời gian nghỉ này để học hỏi cách giao tiếp với khách hàng, cách làm việc có trách nhiệm và quan trọng hơn là có thể tự kiếm tiền để mua những món đồ mình yêu thích, không phải xin bố mẹ. Điều này khiến em cảm thấy tự lập hơn rất nhiều”.

Tương tự, em T.T.H. (học sinh lớp 11, TP Hà Tĩnh) cũng chọn việc làm thêm để tích lũy kinh nghiệm. "Em nghĩ việc đi làm sớm sẽ giúp mình hiểu hơn về giá trị của đồng tiền và sự vất vả của người lớn. Em cũng muốn trau dồi kỹ năng mềm như giải quyết vấn đề, làm việc nhóm, những điều mà ở trường khó có cơ hội thực hành" - em H. bày tỏ.

Thực tế, việc các em học sinh làm thêm dịp hè, các ngày nghỉ có thể mang lại nhiều lợi ích như: các em có thêm khoản thu nhập dù chỉ rất khiêm tốn. Ngoài ra, các em được rèn luyện, thực hành nhiều kỹ năng giao tiếp, tính kỷ luật, kiên trì... Đây là những hành trang quý giá cho tương lai, giúp các em tự tin hơn khi bước vào đời. Tuy nhiên, những điều này chỉ phát huy hiệu quả trong môi trường lành mạnh, thân thiện, có kiểm soát, công việc phù hợp với lứa tuổi và tuân thủ quy định pháp luật.

Ngược lại, nếu dễ dãi, không thận trọng lựa chọn, việc làm thêm có thể tiềm ẩn những rủi ro và hệ lụy không đáng có. Một ví dụ đáng nói là câu chuyện “dậy sóng” mạng xã hội vào đầu năm 2025 về nữ sinh đang học tại một trường THPT trên địa bàn Cẩm Xuyên. Để phụ giúp gia đình, nữ sinh này đã đi làm thêm thời vụ tại một quán ăn trong dịp Tết. Sau khi kết thúc thời gian làm việc, em chỉ nhận được 700.000 đồng tiền lương và 100.000 đồng tiền thưởng, khác xa so với những lời hứa hẹn “việc nhẹ, lương cao” ban đầu của chủ quán.

Bức xúc vì số tiền lương quá thấp so với công sức bỏ ra, nữ sinh đã chia sẻ câu chuyện của mình lên mạng xã hội. Trước phản ứng gay gắt của cộng đồng mạng, chủ quán này đã phải trả thêm 380.000 đồng, nâng tổng số tiền em nhận được lên 1.180.000 đồng. Sau đó, nữ sinh tiếp tục được một tài khoản chuyển thêm 1.000.000 đồng.

Chị Nguyễn Thị Lan (TP Hà Tĩnh) - một phụ huynh bày tỏ sự lo lắng: “Tôi thấy việc con cái đi làm thêm là tốt nhưng cũng rất sợ các con bị lợi dụng hoặc làm những công việc không phù hợp. Như trường hợp nữ sinh ở Cẩm Xuyên, rõ ràng là chủ quán đã không trung thực, nếu không có sự can thiệp của cộng đồng mạng thì quyền lợi của cháu đã bị xâm phạm. Vì thế, phụ huynh cần tìm hiểu thật kỹ trước khi cho con em đi làm thêm, tránh những rủi ro đáng tiếc có thể xảy ra”.

Làm rõ thêm về vấn đề này, Luật sư Phan Văn Chiều - Giám đốc Công ty TNHH Luật Hà Châu (Đoàn Luật sư Hà Tĩnh) nhấn mạnh, theo quy định pháp luật, học sinh đi làm là lao động chưa thành niên, chưa đủ 18 tuổi, được phép giao kết hợp đồng lao động nhưng phải có những nguyên tắc, điều kiện, hạn chế nhất định đối với việc sử dụng lao động độ tuổi này nhằm bảo vệ quyền lợi cho trẻ vị thành niên khi tham gia lao động.

Cụ thể, việc sử dụng lao động chưa thành niên phải có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ khi giao kết hợp đồng; lập sổ theo dõi riêng, ghi đầy đủ họ tên, ngày tháng năm sinh, công việc đang làm, kết quả những lần kiểm tra sức khỏe định kỳ và xuất trình khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu. Người sử dụng lao động có trách nhiệm quan tâm chăm sóc về các mặt lao động, sức khỏe, học tập trong quá trình lao động.

Tuy nhiên, luật sư Phan Văn Chiều cũng chỉ ra một khoảng trống đáng lo ngại: “Do trên thực tế quy định này chưa được cả học sinh, phụ huynh và phía người sử dụng lao động quan tâm, giữa các bên cũng không lập các giấy tờ, hồ sơ theo quy định, cũng như không có cơ sở pháp lý làm căn cứ nên càng có nhiều rủi ro rình rập khi học sinh đi làm thêm. Do vậy, trước khi cho con em mình vào làm việc thời vụ tại các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh, hàng quán… phụ huynh cần tìm hiểu kỹ môi trường, tính chất công việc, bảo đảm sự lành mạnh cũng như an toàn cho các con”.