El Dorado nằm ở bang Bolivar, đông nam Venezuela, gần biên giới Brazil, với khoảng 5.000 dân sống chủ yếu bằng nghề đào vàng. Tên gọi thị trấn gợi nhớ truyền thuyết El Dorado "thành phố vàng" mà thực dân Tây Ban Nha từng tin là nơi chứa kho báu khổng lồ nằm sâu trong rừng rậm Nam Mỹ.
Từ nhiều năm nay, khi đồng tiền quốc gia mất giá do lạm phát phi mã và khủng hoảng kinh tế, vàng trở thành phương tiện thanh toán ở El Dorado. Thương nhân dùng cân tiểu ly để cân từng hạt vàng mà người dân cất trong lọ thuốc hoặc gói trong giấy, hàng hóa được niêm yết giá theo trọng lượng vàng.
Với 0,02 gram vàng, người dân có thể mua một gói bột ngô. Một gram vàng đủ để đổi lấy túi thực phẩm gồm bột mì, mì ống, dầu ăn, bơ thực vật, sốt cà chua và sữa bột. Trị giá một gram vàng dao động từ 85 đến 100 USD, nhưng họ phải mất nhiều giờ làm việc vất vả dưới mỏ.
"Vàng giúp chúng tôi sống nhưng phải làm việc cực nhọc mới có", Jose Tobias Tranquini, 48 tuổi, nói. "Có ngày không tìm được gì, có người may mắn được cả ký nhưng tôi chưa từng gặp may, chỉ nhặt được chút ít".
Cư dân El Dorado có rất ít cơ hội tiếp cận dịch vụ ngân hàng. Họ có thể bán vàng tại một trong các đại lý tư nhân trên phố. Nhưng phần lớn người dân không muốn bán vàng vì kim loại này liên tục tăng giá.
El Dorado ban đầu được xây dựng như một pháo đài quân sự vào năm 1895, khi Anh và Venezuela tranh chấp khu vực Essequibo, vùng đất giàu khoáng sản và dầu mỏ. Đây hiện là tâm điểm trong căng thẳng lãnh thổ giữa Venezuela và Guyana, quốc gia đã kiểm soát khu vực này suốt nhiều thập kỷ.
Những cư dân lớn tuổi nhất của thị trấn kể, trong quá khứ El Dorado từng là một "túi vàng" lộ thiên. Khi trời mưa, các hạt vàng lấp lánh lộ ra từ những con đường đất sét. Ngày nay, đường phố đã được trải nhựa, dù đầy ổ gà, và dân chúng chủ yếu di chuyển bằng xe máy ồn ào qua lại.
Hilda Carrero, một thương nhân 73 tuổi, đến El Dorado cách đây 50 năm giữa cơn sốt vàng. Bà nhớ thị trấn khi đó chỉ là rừng rậm và rắn. Carrero bán lon nước với giá 0,03 gam vàng nhưng việc kinh doanh, cũng như sản lượng khai thác vàng, không ổn định. Có ngày bà chẳng bán được gì.
Kiếm sống ở nơi giàu vàng, kim cương, sắt, bô-xít, thạch anh và coltan nhưng đầy rẫy bạo lực, khai thác bất hợp pháp và tội phạm có tổ chức là điều không dễ.
Tình trạng tống tiền các chủ doanh nghiệp nhỏ diễn ra phổ biến, và từ 2016 đến 2020, 217 người đã thiệt mạng trong các cuộc đụng độ giữa các băng nhóm. Các tổ chức môi trường cũng lên án việc khai thác quá mức, gọi đây là "tội ác môi trường", khi nhiều vụ sập mỏ cướp đi hàng chục sinh mạng.
Xung quanh El Dorado có nhiều trại xử lý quặng vàng. Trong những nhà kho mái tôn cao, cát được nghiền bằng máy sau đó rửa bằng nước pha thủy ngân để tách vàng khỏi tạp chất.
Những hạt vàng nhỏ li ti được giữ lại trên tấm thảm xanh, rồi được gom lại. Cuối cùng, chúng được nung bằng đèn khò để loại bỏ tạp chất trước khi đem bán hoặc trao đổi.
Đây là công việc nặng nhọc và nguy hiểm.
"Nguy hiểm ở đây là khói", một chủ xưởng nói khi đang hút thuốc. Một gia đình năm người tại mỏ thường mất bốn giờ trong ngày để xử lý một tấn cát. Kết quả thu được là một gram vàng.
"Chúng tôi sẽ dùng nó để mua thực phẩm và những gì cần thiết cho xưởng", một công nhân giấu tên nói, tay cầm hạt vàng nhỏ trong lòng bàn tay chai sạn.
Đó là một ngày may mắn với anh.
