Minh họa thể hiện sự tương tác giữa lực lượng hải quân và không quân Nga trong việc phát hiện, theo dõi và nhắm mục tiêu vào lực lượng địch trong môi trường tác chiến hải quân. Ảnh: Sputnik
Biển Đen đã trở thành tâm điểm của cuộc xung đột ở Ukraine kể từ những ngày đầu Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt, khi vùng biển này chứng kiến các cuộc phong tỏa hải quân, đổ bộ, chiến tranh không người lái và thậm chí cả các cuộc chạm trán gần giữa lực lượng Nga và Mỹ. Vậy Nga có những nguồn lực nào để đảm bảo an ninh cho “sân khấu” quan trọng này?
Bộ Quốc phòng Nga ngày 25/12 công bố đoạn phim cho thấy hoạt động của máy bay đổ bộ chống ngầm Beriev Be-12 và trực thăng chiến đấu Kamov Ka-29 ở Biển Đen. Đoạn video cho thấy máy bay nã súng máy và ném bom chống lại các mục tiêu hải quân nhỏ, tốc độ cao. Những hoạt động huấn luyện như vậy đã trở nên quan trọng trong 22 tháng qua trong bối cảnh mối đe dọa luôn hiện hữu về các cuộc tấn công bất đối xứng của Ukraine bằng các pháo hạm nhỏ và máy bay không người lái hải quân tiên tiến do NATO viện trợ, nhằm chống lại các tàu chiến, căn cứ hải quân và hệ thống phòng thủ ven biển của Nga ở Crimea, Kherson và Novorossiysk.
Các hoạt động của Hạm đội Biển Đen, lực lượng Hàng không Hải quân, Lực lượng Phòng không và Duyên hải đã chứng tỏ tầm quan trọng đặc biệt trong việc bảo vệ bờ biển dài 2.500 km của Crimea khỏi sự xâm nhập của kẻ thù. Cùng với lực lượng quân đội ở Kherson và Donetsk, những đơn vị này đã chứng tỏ vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn Ukraine thực hiện các mục tiêu phản công, cắt đứt hàng lang đất liền nối giữa Crimea và lục địa Nga, cũng như giành lại bán đảo này.
Đối với một chiến trường chiến lược quan trọng như vậy, hệ thống phòng thủ Biển Đen của Nga rất đa diện và đa lớp.
Dưới đây là toàn cảnh hệ thống phòng thủ đa lớp kiểu "hành tây" mà Nga triển khai ở Biển Đen:
Lễ khánh thành tàu tên lửa nhỏ lớp Buyan-M Grayvoron vào biên chế Hạm đội Biển Đen, tháng 1/2021. Ảnh: Sputnik
Phòng thủ trên không
Cùng với máy bay Be-12 và trực thăng Ka-29 của lực lượng Hàng không Hải quân thuộc Hạm đội Biển Đen, các phương tiện trên không đóng tại Crimea và Krasnodar được giao nhiệm vụ bảo vệ nghiêm ngặt vùng biển khỏi các mối đe dọa trên không và trên biển, bao gồm: Máy bay chiến đấu Sukhoi Su-30 và máy bay ném bom/đánh chặn chiến thuật Sukhoi Su-24; trực thăng đa năng Mil Mi-8 và Mil Mi-14; máy bay vận tải Antonov An-12 và An-26; máy bay không người lái Orlan, Forpost và Granat-4 (được phóng từ bờ biển hoặc được vận chuyển bởi các tàu chiến của Hạm đội Biển Đen).
Các lực lượng này được bổ sung bởi các máy bay của Lực lượng Hàng không Vũ trụ từ Quân khu phía Nam đóng tại các căn cứ không quân ở Rostov, Stavropol và Krasnodar, để xử lý các mối đe dọa từ trên không.
Các máy bay phản lực của Lực lượng Hàng không Vũ trụ đôi khi được triển khai tới Biển Đen để thực hiện các nhiệm vụ chiến lược. Ví dụ, vào giữa tháng 10, Tổng thống Putin thông báo rằng các máy bay MiG-31K của Lực lượng Hàng không Vũ trụ được trang bị tên lửa siêu vượt âm Kinzhal sẽ tham gia tuần tra thường xuyên trên các vùng biển trung lập ở Biển Đen trong bối cảnh tình hình an ninh đang xấu đi ở Địa Trung Hải.
Máy bay chiến đấu Su-30 của Hải quân Hạm đội Biển Đen hộ tống một chiếc Boeing P-8 Poseidon của Hải quân Mỹ trên Biển Đen vào năm 2021. Ảnh tư liệu: Sputnik/Bộ Quốc phòng Nga
Phòng thủ bờ biển
Một lực lượng không kém phần quan trọng khi bảo vệ bờ biển Biển Đen khỏi sự xâm nhập của đối phương là Lực lượng Duyên hải thuộc Hạm đội Biển Đen, trong đó có Quân đoàn 22 hùng mạnh. Cùng với các hệ thống tên lửa chống hạm và phòng không được thiết kế để tiêu diệt lực lượng địch ở tầm xa, đội hình của lực lượng Duyên hải bao gồm bộ binh cơ giới, xe tăng, tên lửa chống tăng và pháo binh, các phương tiện kỹ thuật hạng nặng và vận tải.
Vũ khí phòng không và chống hạm tầm xa của lực lượng Duyên hải có nhiệm vụ ngăn chặn tình huống như vậy và tiêu diệt lực lượng địch trước khi chúng kịp tiến đến gần bờ. Vũ khí của họ bao gồm: Hệ thống phòng thủ bờ biển Bal được trang bị tên lửa hành trình chống hạm cận âm Kh-35; Hệ thống phòng thủ bờ biển Bastion, bắn tên lửa chống hạm siêu âm P-800 Oniks; Đầu đạn nặng 145 kg của Bal có tầm bắn lên tới 300 km, trong khi Onik được trang bị đầu đạn nặng 300 kg và có tầm hoạt động lên tới 800 km – đủ để tấn công mục tiêu ở bất kỳ điểm nào trên Biển Đen.
Hệ thống tên lửa ven biển Bal phóng hỏa. Ảnh: Sputnik
Các hệ thống tên lửa chiến thuật Iskander với tầm bắn 500 km đã được chuyển đến Crimea vào năm 2014, và giống như Bastion dành cho các mục tiêu hải quân, có các đặc điểm về tầm bắn giúp chúng kiểm soát Biển Đen trước các hệ thống phòng thủ ven biển của đối phương. Các thiết bị quan trọng khác bao gồm hệ thống tên lửa ven biển Rubezh cũ hơn, được trang bị đầu đạn nặng 513kg của tên lửa P-15M, có tầm bắn từ 8 - 80 km.
Lực lượng Duyên hải cũng có pháo binh truyền thống, bao gồm hệ thống tên lửa phóng loạt Grad, Tornado-G, Uragan và Smerch, và các thiết bị tự hành bao gồm Gvozdika, Akatsiya, Msta-S và Nona-S. Mặc dù được thiết kế để hoạt động chống lại các mục tiêu trên mặt đất, nhưng chúng cũng có thể được sử dụng để chống lại các mục tiêu trên biển trong trường hợp khẩn cấp.
Về phòng không, Lực lượng Duyên hải của Hạm đội Biển Đen sở hữu hệ thống phòng thủ tên lửa tầm xa S-300 và S-400, hệ thống tên lửa tầm trung trong mọi thời tiết Tor-M2 và pháo phòng không Pantsir và Shilka để có thể đối đầu ở cự ly gần hơn.
Ngoài khả năng radar độc lập của một số loại vũ khí nêu trên, “tai mắt” của Lực lượng Duyên hải còn có Monolit-B, một tổ hợp trinh sát vô tuyến ven biển di động với khả năng phát hiện và theo dõi tầm xa, ngoài đường chân trời, cho cả mục tiêu trên mặt nước và trên không. Monolit-B có nhiệm vụ tiếp cận lực lượng địch bằng cả kênh radar chủ động và thụ động, đồng thời truyền thông tin về bất cứ thứ gì nó thu được tới các hệ thống phòng không và chống hạm quân mình ở gần đó. Radar chủ động của hệ thống có thể phát hiện các mục tiêu trên mặt nước ở khoảng cách từ 35 đến 250 km, trong khi radar thụ động có thể khóa mục tiêu ở khoảng cách lên tới 450 km. Nó có thể theo dõi cùng lúc từ 30 đến 50 mục tiêu.
Hệ thống Monolit-B diễu hành trên đường phố Novorossiysk trong Ngày Chiến thắng, 9/5/2023. Ảnh: Sputnik
Các tài sản hải quân
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng trong kho công cụ phòng thủ bờ biển của quân đội Nga chính là các tàu của Hạm đội Biển Đen. Năng lực của chúng gần như quá khổng lồ để có thể tập trung lại, bao gồm các tàu tuần tra, tàu khu trục và tàu hộ tống lớp Burevestnik và Steregushchy, các tàu tên lửa Buyan cỡ nhỏ nhưng mạnh mẽ được trang bị tên lửa Kalibr và Oniks và máy bay không người lái Orlan-10, tàu chống ngầm Albatross, tàu quét mìn lớp Akvamarin và Alexandrit, tàu lớp Meridian và Yuri Ivanov, tàu thu thập thông tin tình báo Dự án 861M, cùng các tàu hỗ trợ từ tàu kéo đến tàu chở dầu. Ngoài ra còn có súng máy Grachonok, Raptor và Flamingo, tên lửa chống tăng và tàu chống phá hoại trang bị tên lửa phòng không Igla.
Soái hạm Hạm đội Biển Đen, tàu Đô đốc Makarov. Ảnh: Sputnik
Đó là chưa kể các tàu khu trục lớp Đô đốc Grigorovich lớn hơn, trong đó tàu Đô đốc Makarov tiếp quản vị trí soái hạm sau khi tàu tên lửa Moskva lớp Slava bị đắm vào năm ngoái. Những tàu chiến lớn này được trang bị tên lửa hành trình Kaliber, Oniks hoặc Zircon và Shtil-1. Các tàu ngầm tấn công Varshavyanka âm thầm rình mò trên biển, đôi khi bám theo lực lượng đặc nhiệm và nhóm tấn công của đối thủ tiềm tàng và chuẩn bị tấn công ngay lập tức nếu có lệnh.
Vì Biển Đen về cơ bản là kín, nếu không tính đến kết nối với Địa Trung Hải qua eo Bosporus, Hạm đội Biển Đen không được trang bị bất kỳ tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo hoặc hành trình chạy bằng năng lượng hạt nhân nào. Tuy nhiên, với lượng hỏa lực mà Nga có sẵn trên các tàu chiến, tàu ngầm, lực lượng phòng thủ bờ biển và tài sản trên không.
