Bất an thực phẩm công nghiệp, dân làng Thụy khôi phục nghề ép dầu lạc

(Baohatinh.vn) - Đã qua cái thời “hoàng kim” của nghề ép dầu lạc truyền thống, nhưng dấu ấn của nó vẫn in đậm trong ký ức người dân làng Thụy (nay là thôn Hồng Lạc - xã Thạch Châu - Lộc Hà - Hà Tĩnh). Những năm gần đây, nghề truyền thống dần được khôi phục, như một cách gìn giữ giá trị văn hóa của cha ông.

Rộn ràng một thuở…

Theo các cụ cao niên trong vùng, những năm 30 của thế kỷ trước, chỉ làng Thụy mới có nghề ép dầu lạc. Chẳng mấy khi dân làng có giấc ngủ trưa bởi đó là thời gian “vàng” để ông bà, bố mẹ, con cái tranh thủ làm nghề ngoài việc đồng áng. Cả làng rộn ràng, nhộn nhịp tiếng chày giã lạc, tiếng í ới gọi nhau và thơm nức mùi lạc hấp chín.

bat an thuc pham cong nghiep dan lang thuy khoi phuc nghe ep dau lac

Nhiều gia đình ở xã Thạch Châu đang quay lại với nghề truyền thống.

Ông Lê Quang Thông (thôn Hồng Lạc) cho biết: “Nhà tôi đã 4 đời làm nghề này. Dù có một thời gian khá dài nghề truyền thống bị mai một nhưng gia đình tôi vẫn giữ lại bộ đồ ép thủ công, coi như món đồ “gia bảo”. Thỉnh thoảng người dân trong vùng có nhu cầu đến thuê, tôi vẫn làm. Dù không kiếm được là bao nhưng nó như một cách để giữ truyền thống gia đình, để nhớ về một thời gian khó cha ông tôi đã đi lên từ nghề này”.

Để cho ra một mẻ dầu lạc thành phẩm phải qua rất nhiều công đoạn. Lạc được phơi khô, mang vào giã khi còn hơi nóng. Ngày ấy chưa có máy xay xát như bây giờ, dân làng hoàn toàn giã bằng cối đá, ấy thế mà, cả lạc nhân, lạc vỏ đều được giã thành bột. Thứ bột đó được hấp chín, cho vào khuôn và dùng rơm sạch cuốn lại thành từng bánh to, tròn. Bánh lạc lại tiếp tục được xếp vào một dụng cụ ép làm bằng gỗ có 4 chân và những thanh ngang được gọi là che. Dưới tác động của lực đóng lên những thanh gỗ, dầu lạc chảy ra, càng đóng mạnh, lâu, thì lượng dầu thu được càng nhiều.

Sau những năm 80, người dân làng Thụy đã cải tiến máy ép, họ dùng máy quay tay bằng sắt để tiết kiệm thời gian, sức lực mà lại tăng năng suất.

Bao đời người dân nơi đây được nuôi lớn, ăn học từ nghề truyền thống. Anh Phan Văn Hải (thôn Hồng Lạc) nhớ lại: “Không chỉ dùng trong bữa ăn hàng ngày, bán cho người dân vùng lân cận mà ông bà, cha mẹ tôi còn cuốc bộ gánh dầu ra tận Vinh, Nghi Xuân, Đức Thọ, rồi ngược lên Hương Sơn, Hương Khê; một số nhà máy gạch ngói như Cầu Họ, Đò Trai còn đặt mua số lượng lớn để dùng bôi trơn khuôn làm ngói. Với thương hiệu đã có từ lâu của lạc Thạch Châu nên chất lượng dầu cũng được đánh giá rất cao, thương lái còn vào tận làng thu mua, có lúc làm chẳng đủ cung cấp ra thị trường. Miếng ăn, cái mặc, sách bút của lũ trẻ chúng tôi cũng nhờ cả vào đó”.

bat an thuc pham cong nghiep dan lang thuy khoi phuc nghe ep dau lac

Sóng sánh, thơm nức những giọt dầu lạc thành phẩm

Không chỉ mang lại giá trị vật chất, dầu lạc như một sản vật quá đỗi quen thuộc với họ khi hiện hữu trong từng bữa ăn, trong ngọn đèn thắp sáng của các gia đình. Khi đèn điện chưa có, đèn dầu thì tốn kém, đĩa đèn dầu lạc “của nhà trồng được” là cứu cánh cho các gia đình. Cũng bên ngọn đèn dầu ấy, những buổi sinh hoạt văn hóa tinh thần của người làng Thụy càng sôi nổi, gắn kết hơn tình làng nghĩa xóm. Bao thế hệ con cháu miệt mài bên đĩa đèn dầu lạc nay cũng đã thành những cử nhân, giáo sư, tiến sĩ.

Khôi phục để gìn giữ văn hóa

Sau một thời gian nghề truyền thống bị mai một bởi sự ra đời của dầu thực vật công nghiệp, những năm gần đây, khi người tiêu dùng bất an với vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, một bộ phận người dân đã quay trở lại sử dụng dầu lạc thay cho dầu công nghiệp. Cũng chính vì vậy mà nhiều gia đình ở xã Thạch Châu đã mạnh dạn đầu tư máy móc để quay lại làm nghề.

Ông Lê Quang Tuế (thôn Hồng Lạc) cho biết: “Gia đình tôi đầu tư 200 triệu đồng mua các loại máy xay, máy ép, lò sấy, máy lọc… Mới đưa vào sử dụng 4 tháng nhưng khách rất đông, máy gần như phải hoạt động hết công suất. Vừa ép dầu bán, vừa ép thuê cho những khách hàng có nhu cầu. Mỗi ngày, tôi ép thuê hơn 3 tạ lạc, thu khoảng 1 triệu đồng tiền công. Khách được tận mắt thấy quy trình ép dầu, lọc sạch, không pha chế nên rất an tâm khi sử dụng. Hiện nay, đã có nhiều khách hàng trong tỉnh và các tỉnh lân cận tìm đến mua”.

bat an thuc pham cong nghiep dan lang thuy khoi phuc nghe ep dau lac

Dầu lạc sau khi ép còn được lọc bằng máy để loại bỏ cặn bã.

Ông Tuế cũng cho biết thêm, 1 yến lạc có thể cho ra 3,5 lít dầu nguyên chất, nếu lạc chất lượng tốt có thể nhiều hơn, với giá bán 80 nghìn đồng/lít dầu thành phẩm, tính ra lãi hơn nhiều so với bán lạc củ. Đó là chưa kể đến nguồn thu từ bã lạc được bán để làm thức ăn chăn nuôi gia súc.

Theo ông Lê Quang Hùng - Phó Chủ tịch UBND xã: “Nghề ép dầu lạc quay trở lại những năm gần đây đã giúp người dân địa phương tăng thu nhập, giải quyết đầu ra cho nông sản trong thời điểm tiêu thụ khó khăn. Ngoài giá trị kinh tế, chính quyền địa phương cũng khuyến khích người dân phát triển để khôi phục làng nghề truyền thống nhằm gìn giữ, làm giàu thêm nét đẹp văn hóa mà cha ông để lại”.

Đọc thêm

Mùa mật ngọt nơi miền sơn cước

Mùa mật ngọt nơi miền sơn cước

Khi nắng hè đã rải vàng trên những triền đồi miền sơn cước cũng là lúc người dân Hương Sơn (Hà Tĩnh) tất bật thu hoạch mật ong. Từng giọt mật vàng óng như kết tinh từ bao tháng ngày kiên trì, đam mê và gắn bó của người dân nơi đây.
"Biến" đất cằn thành mô hình kinh tế hiệu quả

"Biến" đất cằn thành mô hình kinh tế hiệu quả

Không chỉ làm giàu cho bản thân, anh Trần Văn Toàn ở thôn Ngân Kiều (xã Thọ Điền, Vũ Quang, Hà Tĩnh) còn lan tỏa khát vọng vươn lên, đồng hành cùng bà con vùng biên xây dựng cuộc sống sung túc hơn.
Khẩn trương thu hoạch lúa xuân sau mưa lũ

Khẩn trương thu hoạch lúa xuân sau mưa lũ

Sau đợt mưa lớn kéo dài gây ngập úng trên diện rộng, nhiều diện tích lúa tại Hà Tĩnh đứng trước nguy cơ hư hỏng, người dân các địa phương đang tập trung ra đồng để đẩy nhanh tiến độ thu hoạch lúa xuân.
Lúa hữu cơ thắng lớn trên đồng ruộng Kỳ Anh

Lúa hữu cơ thắng lớn trên đồng ruộng Kỳ Anh

Vụ xuân năm nay, huyện Kỳ Anh (Hà Tĩnh) giành thắng lợi trên diện tích 52,5ha lúa hữu cơ với sản lượng đạt trên 260 tấn, tổng giá trị đạt trên 3,5 tỷ đồng. Kết quả này tạo tiền đề để địa phương tiếp tục mở rộng diện tích.
Thiếu nguyên liệu sản xuất cho sản phẩm OCOP

Thiếu nguyên liệu sản xuất cho sản phẩm OCOP

Muốn có nguyên liệu phục vụ sản xuất, chủ sản phẩm OCOP ở Hà Tĩnh phải huy động nhân viên đến tận vườn hộ để thu hoạch nhưng nhiều thời điểm cũng không có nguyên liệu.
Ngậm ngùi nhìn thóc lép ở Xuân Viên

Ngậm ngùi nhìn thóc lép ở Xuân Viên

Hàng trăm hộ dân xã Xuân Viên (Nghi Xuân, Hà Tĩnh) ngậm ngùi vì lúa vụ xuân năm nay hạt lép nhiều, năng suất sụt giảm, chỉ đạt bình quân chưa đến 1,5 tạ/sào.